Morgunblaðið - 17.09.1998, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Listamaðurinn sem kom
ekki inn úr kuldanum
MYMILIST
Menningarmiðstöðin Gerðubergi
og Gallerí Sævars Karls
KLÖiMDUU TÆKIVI
KRISTINiM G.
IIAKDAKSOIM
Til 25. október í Gerðubergi/Til 30.
september hjá Sævari Karli.
Aðgangur ókeypis.
ENN eitt Sjónþingið var haldið
laugardaginn 5. september í
Gerðubergi að viðstöddu fullu
húsi gesta. Að þessu sinni var
Kristinn Guðbrandur Harðarson
látinn rekja úr sér garnirnar í
hálfan annan tíma undir lágværu
mali litskyggnuvélarinnar. A pall-
borði sátu þau Ingólfur Arnars-
son myndlistarmaður, Hildur
Helga Sigurðardóttir blaðamaður,
Kristinn G. Harðarson, listamað-
ur hins ellefta Sjónþings, og Aðal-
steinn Ingólfsson listfræðingur.
Aldrei þessu vant var Hannes
Sigurðsson, stjórnandi Sjónþing-
anna í Gerðubergi, á áhorfenda-
bekkjunum en Hildur Helga tók
sæti hans sem stjórnandi umræð-
unnar.
Þetta var sérdeilis heppileg til-
högun því hún kom að málinu með
ákveðnum ferskleik sem sá einn
getur sem ekki þarf að endurtaka
leikinn oftsinnis. Að vísu hefur
Hannes Sigurðsson hingað til sýnt
þann hæfileika að vera aldrei eins
frá einu þinginu til annars. Hann
hefur getað brugðið sér í óh'kustu
gervi sem spyrill og stjórnandi (en
það getur líka undið upp á sig með
þeim hætti að menn forðist að
vera eins, einungis af hræðslu við
að endurtaka sig). Að „bjóða út“
stjómunina og fá til hennar jafná-
gætan leikmann og Hildi Helgu
markar því allnokkur tímamót í
þróunarsögu Sjónþinganna og
gerir þau snöggtum áhugaverðari
fyrir vikið.
Strax í upphafi mátti kenna
meginþræðina í þinginu, enda var
sem allt legðist á eitt um að upp-
lýsa og botna þann ásetning lista-
mannsins að brjóta í bága við
hefðbundnar leiðir í myndlist.
Kristinn Guðbrandur komst oft í
bobba á þessu stigi málsins vegna
þess að hann hafði einfaldlega
ekki - fremur en mýmargir
kollegar hans - sett sig niður við
að skoða listina frá sjónarhóli hins
almenna leikmanns.
Það vill nefnilega oftar en ekki
brenna við að almenningi sé legið
á hálsi fyrir að skilja ekki fram-
gang listarinnar. Sjaldnast er tal-
að um misskilning listamanna í
garð almennings.
þinginu mátti glöggt
finna fyrir þessum
ágreiningi sem svo
mjög heftir framgang
íslenskrar listar. Hann
er fólginn í þvi gagn-
kvæma skilningsleysi
sem hvor auðsýnir hin-
um, almenningur og
listamenn. Meðan fyrr-
nefndi hópurinn bíður
þess í ofvæni að lista-
maðurinn skili sér
heim úr háskalegri æv-
intýraferð sinni um
lendur ímyndun-
araflsins er listamaður-
inn alltaf að líta um öxl
til að vita hvort al-
menningur fylgi honum
ekki gegnum frum-
skógarþykknið.
Allir þekkja misgengi
upplýsingaþjóðfélags-
ins. Hafi menn brennandi áhuga á
einhverju ákveðnu viðfangsefni
halda þeim engin bönd. Þeir
skjóta einfaldlega öllum aftur fyr-
ir sig með fítonskrafti sínum,
áræði og forvitni. Hinir sem hafa
ögn minni áhuga verða að reiða
sig eilítið meir á þá hefð sem
skapast hefur í viðkomandi fagi.
Þeir sem hafa lítinn sem engan
áhuga eru ofurseldir hefðinni eins
og hver sá sem nemur staðar við
utanbókarlærdóminn. Slíka menn
skortir alla tilfinningu fyrir því
frjómagni sem felst í faginu og sjá
þar af leiðandi ekkert nema
óskapnað í nýjabi-uminu sem það
gefur af sér. Hver óvænt grein og
hvert óvænt blað er til þess eins
að flækja fyrir þeim málið, sem
þeir hafa hvort sem er aldrei skil-
ið vegna þess að þá skortir allan
áhuga á að skilja það.
Spurningin sem lögð er fyrir
listamanninn og hljómar eitthvað
á þessa leið: „Hví þarftu endilega
að brjóta svona í bága við hefð-
ina?“ - er álíka uppörvandi og ef
fjallgöngumaður væri spurður hví
hann gæti ómögulega haldið sig
við jafnsléttuna. Fyrir Kristinn er
spurningin fáránleg því hví skyldi
nokkur leggja sig niður við iðkun
myndlistar ef ekki má finna á
henni nýjan flöt? Reyndar fór
hrollur um listamanninn þegar
hann beindi huganum að ástandi
þar sem listin stendur í stað. Sá
hrollur er ekki ósvipaður þeim og
sækir að hinum fullkomna leik-
manni sem ekkert botnar í fram-
vindu listarinnar; finnst allt orðið
breytt og kannast ekki lengur við
neitt.
Þessar öndverðu kenndir lágu
einhvern veginn í loftinu út allt
þingið án þess að orðum væri
beinlínis komið að þeim. Senni-
lega þarf sérstakt þing um þann
ágreining sem ivíkir milli lista-
manna og almennings; þeiiTar til-
finningar leiða og ládeyðu að ekk-
ert bifist og hinnar að allt þyrlist
upp í óhöndlanlegan skýstrokk
firringar og ókunnugleika. Og þó
reyndu bæði listamaður og fyiir-
spyrjendur að opna áhorfendum
sýn inn í leyndardómsfullan heim
Kristins G. Harðarsonar. Allir
voru allir af vilja gerðir og því
fannst mörgum sem þeir gengju
upplýstari af vettvangi eftir hátt í
þriggja klukkustunda viðkynn-
ingu.
Sýningar Kristins G. í Gerðu-
bergi og hjá Sævari Karli ein-
skorðuðust að vísu við tvívíð verk
á vegg og er það ef til vill nokkur
synd að ekki skyldi bóla á einu
einasta höggverki innan um öll
málverkin. Höggmyndirnar
leystu Kristin þó úr viðjum einu
stóru kreppunnar sem orðið hef-
ur á vegi hans sem listamanns.
Þá er einnig bagalegt að ekkert
af útsaumsverkum hans skuli
hanga á sýningunum en þau op-
inbera ef til vill betur en nokkur
önnur verk dirfsku Kristins í efn-
isvali og aðferðum. Það er ekki
einasta að útsaumur hans sé
merkilegur sem slíkur heldur hitt
að hann skuli voga sér að teygja
sig yfir á svið kvenlegra hannyrða
og bjóða hinu kyninu - því undir-
okaða - dús með svo kumpánleg-
um hætti.
En Guði sé lof fyrir allan þann
fjölda frábærra verka í Gerðu-
bergi frá 1978 til 1983 sem sýna
svo rækilega hvílíkur múrbrjótur
Kristinn var á þeim árum þegar
bókstafleg hugmyndlist var að
sigla í strand. Eins og ávallt þegar
fágunin hótar að kyrkja allan
frumkraft koma riddarar hrámet-
is og geðþótta og rífa sjálfsprott-
inn tjáningarmáta úr glatkistunni.
Jarðvegurinn var að sjálfsögðu
nýja málverkið, en Kristinn hljóp
ekki í faðm þess með gagnrýnis-
lausa glýju í augum heldur nýtti
sér til fullnustu smugur þess og
útúrdúra.
Ekkert lýsir betur ferðalagi
listamannsins - Kristins og
kollega hans - en pastelmynd af
tveim grænum hægindastólum í
stofuhorni við lítið borð líkt og
fengnum úr myndaskrýtlu eftir
Cosper. Túskmálaðir froskkafar-
ar synda aftur úr öðrum stólnum,
í áttina út úr ferhyrndum ramma
myndarinnar. Ævintýrin í listinni
eru eins og sálnaflakk. Þótt ekk-
ert virðist gerast á yfirborði til-
verunnar á heill rannsóknarleið-
angur sér stað í fylgsnum hug-
ans.
Ef til vill var samsetning þess-
arar myndar tilviljun ein. A þing-
inu varaði Kristinn áhorfendur
við að taka samsetningum sínum
sem yfirveguðum táknmyndum.
Þó eru ákveðin hugsanatengsl
óhjákvæmileg þegar myndir hans
eru annars vegar. Það væri
býsna mikil einföldun að líta á
þær sem fullkomnar tilviljanir
þótt þær séu fjarri því að vera
rökrænar táknmyndir. Þær
dvelja yfirleitt við ákveðið sjón-
arhorn - tæknilegt eða hug-
myndalegt - þar sem dagleg til-
vera er rannsökuð í bak og fyrir.
Þetta sést vel á sýningunni hjá
Sævari Karli, en þar eru
myndraðir í fyrirrúmi.
Hversdagslegur heimur Krist-
ins er þó ætíð síbreytilegur eins
og tilveran sjálf enda er aðferða-
fræði hans sprottin af síbreyti-
legum áherslum og tækni. Stund-
um er hún ritræn, ljóðræn eða
litræn, stundum er hún teygð,
toguð og tætt, stundum abstrakt
og stundum fígúratíf, svona
nokkurn veginn eins og tilveran
sem hvert og eitt okkar lifir frá
degi til dags. A stundum eru veg-
ir lífsins órannsakanlegir, en
jafnoft rofar til og þá virðist allt
gangverkið liggja í augum uppi.
Eitt er þó með öllu óútreiknan-
legt og það er hvaða stefnu list
Kristins tekur á næstunni. Það er
engu líkara en hann njóti þess að
halda til úti í kuldanum. Að
minnsta kosti lætur hann sér
ekki til hugar koma að fórna oln-
bogarýminu fyrir hlýjuna.
Halldór Björn Runólfsson
Morgunblaðið/Árni Sæberg
KURAN Swing: Szymon Kuran fiðluleikari, Björn Thoroddsen og Ólafur Þórðarson gítarleikarar og Bjarni
Sveinbjörnsson kontrabassaleikari.
Kuran Swing í
Kaffíleikhúsinu
HLJÓMSVEIT Kuran Swing held-
ur tónleika í Kaffileikhúsinu í
Hlaðvarpanum fimmtudagskvöldið
17. september kl. 20.30. Sérstakur
gestur tónleikanna er Magnús Ei-
ríksson.
Kuran Swing er skipað þeim
Szymoni Kuran fiðluleikara, Birni
Thoroddsen gítarleikara, Ólafi
Þórðarsyni gítarleikara og Bjarna
Sveinbjörnssyni kontrabassaleik-
ara.
A efnisskránni eru m.a. lög eftir
þá félaga og ýmsir þekktir djass-
standardar. Kuran Swing er eini
kvartettinn á Islandi, sem leikur
tónlist í anda Stephane Grappelli
og Django Reinhard, segir í frétta-
tilkynningu.
Þá flytja Kuran Swing og Magn-
ús Eiríksson nokkur af lögum
Magnúsar og frumflytja eitt lag
eftir hann.
Kuran Swing var stofnað í janú-
ar 1989 til þess að leika í eitt skipti,
en þeir félagar hafa haldið hópinn
ög leikið víða, m.a. hefur Kuran
Swing leikið í Finnlandi og
Kanada, komið fram í sjónvarpi og
útvarpi og gefið út eina geislaplötu.
Tónlist Kuran Swing er í ætt við
Django Reinhard-sígaunasveifluna,
enda hljóðfæraskipan lík. Tveir
kassagítarar, kontrabassi og fiðla.