Morgunblaðið - 29.11.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1998 11
Aætlanir ekki
gengið eftir
flutt var því frestað að endurnýja
tölvu- og upplýsingakerfi og búnað-
ur úr gömlu verksmiðjunni fluttur í
þá nýju. Vegna vandræðanna sem
urðu hefur að sögn Benedikts verið
lögð mikill áhersla á að setja upp
nýtt kerfi og er nú unnið að því.
Þjálfa þarf nýtt starfsfólk
Ein af ástæðunum fyrir byggingu
fiskréttaverksmiðjunnar í Newport
News var að rekstrarumhverfið þar
er talið vinsamlegt. Fram hefur
komið í viðtölum við forráðamenn
félagsins að þar eru greidd lægri
laun en í Camp Hill og starfsemin
ekki háð samningum við verkalýðs-
félög. Benedikt segh- það rétt að til-
tölulega mikið flæði starfsfólks hafi
verið í gegn um verksmiðjuna og
það hafí tekið tíma að finna og þjálfa
upp réttan kjarna starfsfólks, meðal
annars vegna þess hvað atvinnuleysi
hafi minnkað mikið á svæðinu frá
því ákvörðun um byggingu verk-
smiðjunnar var tekin.
Hráefniskostnaður er stærsti
kostnaðarliðurinn hjá fískréttaverk-
smiðjum og væntanlega er launa-
kostnaður almennt ekki nema 5-10%
framleiðslukostnaðar. Benedikt
svarar neitandi spurningu um það
hvort það hafí ekki verið mistök að
segja upp vönu starfsfólki og byggja
verksmiðjuna upp á nýjum stað með
nýju starfsfólki í ljósi þeirra erfið-
leika sem verið hafa. „Rekstur
gömlu verksmiðjunnar gekk illa og
því var nauðsynlegt að gera breyt-
ingar,“ segir Benedikt. Telur hann
að nú sé kominn saman góður kjarni
starfsfólks til framtíðar og afköst
þess hafi smám saman verið að
aukast. Verksmiðjan hafí næga
framleiðslugetu og þegar búið sé að
komast yfir byrjunarerfiðleikana sé
næsta verkefni að auka söluna. Þá
segir Benedikt að áætlanir um lækk-
un launakostnaðar við flutning milli
svæða hafi ræst.
Við byrjunarörðugleika í rekstri
verksmiðjunnar hafa bæst miklar
hækkanir á hráefni, 50-60% að sögn
Benedikts. „Ég held að allar at-
vinnugreinar sem hefðu fengið
þannig hækkanir á sig hefðu lent í
vandræðum, þótt ekki hefðu verið
aðrir erfiðleikar fyrir hendi,“ segir
Benedikt.
Ganga varð í málið
Hermann Hansson, formaður
stjórnar Islenskra sjávarafurða hf.,
segir að það hafi legið fyrir snemma
á þessu ári að það tæki lengri tíma
en áætlað var að ná upp fullum af-
köstum í nýju fiskréttaverksmiðj-
unni. Stjórnendur félaganna og
stjórnir hafi metið stöðuna þannig
að vinnan væri á eftir áætlun en allt
væri þetta að koma. „Þegar kom
fram á sumarið sáum við að hluturn-
ir voru ekki í lagi og þegar sex mán-
aða uppgjörið kom varð ljóst að
ganga yrði í málið af meiri krafti,"
segir Hermann. I upphafi var ákveð-
ið að forstjóri ÍS sem jafnframt er
stjórnarformaður Ieeland Seafood
Corp. gæfí sér sérstaklega mikinn
tíma í reksturinn vestra og það gerði
hann í ágúst, september og október.
Á stjórnarfundi í lok október var
síðan ákveðið að Benedikt fengi
ótímabundið leyfi frá störfum sem
forstjóri IS og tæki við daglegri
stjórnun fyrirtækisins í Bandaríkj-
unum sem stjórnarformaður í fullu
starfi. „Við teljum að það hafi verið
algerlega nauðsynlegt til þess að
koma fyrirtækinu aftur á sporið,“
segir Hermann.
Hal Carper sem verið hefur for-
stjóri Iceland Seafood Corp. í nokk-
ur ár var færður í söludeildina og
starfar nú sem sölustjóri.
í uppgjöri íslenskra sjávarafurða
íyrir fyrstu sex mánuði þessa árs er
fært 124 milljóna kr. tap af Iceland
Seafood Corp. í viðauka við útboðs-
lýsingu kemur fram að tap var
einnig mikið í júlímánuði en hefur
síðan farið minnkandi. Ljóst er því
að mikið tap verður á rekstrinum
þegar árið í heild verður gert upp.
Stjórnendur ÍS gefa ekki upp
hversu mikið tapið af nýju verk-
smiðjunni er orðið í heildina.
Áhætta tekin
íslenskar sjávarafurðir hafa tekið
mikla áhættu í rekstri sínum og fjár-
festingum. Stjórnendur félagsins
hófu kapphlaupið við Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna um frystihúsin
ÍSLENSKAR sjávarafurðir hf. eru
tiltölulega ungt fyrirtæki, tók til
starfa í ársbyrjun 1991 á grunni
Sjávarafurðadeildar Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga. Félagið
var rekið með vaxandi hagnaði
fyrstu sex árin, þannig skilaði það
160 milljóna króna hagnaði á ár-
inu 1996. Eftir það syrti í álinn. Á
árinu 1997 nam tap félagsins 310
milljónum kr. sem þýðir að afkom-
an versnaði um 470 milljónir kr.
milli ára. Var það skýrt með erfið-
um rekstri og miklum afskriftum
hjá Iceland Seafood Corporation í
Bandaríkjunum, einkum vegna
flutnings á verksmiðju og aðal-
stöðvum fyrirtækisins. Einnig með
tapi vegna einhliða slita Rússa á
samstarfssamningi við IS og kostn-
aði við kaup á franska fyrirtækinu
Gelmer. Tekið var fram að búið
væri að hreinsa út alla erfiðleika
þannig að borðið yrði hreint á ár-
inu 1998. Gert var ráð fyrir mikl-
um viðsnúningi á árinu þannig að
hagnaður yrði aftur svipaður og
var 1996, eða um 150 milljónir kr.
með þátttöku í kaupum á stórum
eignarhlut í Vinnslustöðinni hf. í
Vestmannaeyjum. Hafa bæði þessi
sölusamtök fjárfest töluvert í fram-
leiðendum. IS tók áhættu erlendis
með fjárfestingum í Namibíu og
ekki síður með samstarfssamningi
við Rússa um fiskveiðar frá
Kamtsjatka en Rússarnir sögðu
þeim samningi síðar fyrirvaralaust
upp. Félagið byggði glæsilegt hús-
næði yfir höfuðstöðvar sínar í
Reykjavík.
Hér að framan hefur verið sagt
frá uppbyggingu fiskréttaverk-
smiðjunnar í Bandaríkjunum en
þegar ákvarðanir um hana voru
teknar voru margir stórir framleið-
endur á þeim markaði ýmist að
hætta eða héldu að sér höndum. Um
það leyti sem verksmiðjan í Banda-
ríkjunum var formlega vlgð var sagt
frá kaupum IS á meirihluta franska
íyrirtækisins Gelmer SA en það fyr-
irtæki rak umfangsmikla starfsemi
á sviði fiskvinnslu og sölu sjávaraf-
urða, meðal annars fiskréttaverk-
smiðju.
Hermann Hansson og Benedikt
Sveinsson taka undir þau orð að fé-
lagið hafi tekið mikla áhættu við út-
víkkun starfseminnar en segja að
Áætlanir gengu ekki eftir. í
ágúst var skýrt frá því að 138 millj-
óna króna tap hafi orðið á rekstrin-
um fyrstu sex mánuði ársins. Höf-
uðástæðan fyrir tapi samstæðunnar
var sögð sú að gangsetning nýju
verksmiðjunnar í Bandaríkjunum
hafi gengið verr en reiknað hafði
verið með. Einnig var greint frá
tapi á rekstri Gelmer - Iceland
Seafood í Frakklandi og vakin at-
hygli á miklum hækkunum á hrá-
efni til vinnslu, sérstaklega fisk-
blokkum, sem komið hafi niður á
rekstri dótturfélaganna í Banda-
ríkjunum og Frakklandi.
I lok október var upplýst að af-
koma samstæðunnar yrði mun lak-
ari en fram kom í uppgjöri fyrir
fyrri helming ársins, vegna mikils
taps hjá Iceland Seafood í Banda-
ríkjunum. Jafnframt var frá því
greint að forstjóri IS, Benedikt
Sveinsson, sem jafnframt er
stjórnarformaður Iceland Seafood,
flytti vestur og tæki að sér yfir-
stjórn fyrirtækisins sem stjórnar-
formaður í fullu starfi.
allt gangi efth- áætlun nema rekst-
urinn í Bandaríkjunum. Þangað
megi rekja alla erfíðleika fyrirtækis-
ins. Benedikt segir að samstæðan sé
vel á áætlun hvað varðar umsetn-
ingu og rekstur, fyrir utan Iceland
Seafood Corp. Hann segir að starf-
semin á íslandi gangi betur en áætl-
anir gerðu ráð fyrir. I hálfsársupp-
gjöri á dögunum kom fram að 55
milljóna kr. hagnaður væri á rekstr-
inum.
Hann hefur sömu sögu að segja
um kaupin á Gelmer í Frakklandi,
reksturinn gengur samkvæmt áætl-
un eða jafnvel betur. Gríðarlegt tap
var á fýrirtækinu þegar ÍS tók við
því og gerðu stjórnendur ÍS ráð fyr-
ir að það tæki tólf til fimmtán mán-
uði að snúa tapi í hagnað. Verulegt
tap var á rekstrinum þá tvo mánuði
sem IS rak Gelmer á síðasta ári og
fyrstu sex mánuði þessa árs tapaði
Gelmer - Iceland Seafood um 77
milljónum kr. Gert er ráð fyrir tapi
á árinu í heild en hagnaði á næsta
ári.
Ef betur gengur að snúa við
rekstrinum en reiknað var með þýð-
ir það að fyrirtækið skilar hagnaði
síðustu mánuði ársins. Sé það raun-
in verður það að teljast nokkurt af-
rek miðað við hinn mikla halla sem
var á rekstrinum þegar IS tók við að
viðbættum þeim miklu hækkunum
sem orðið hafa á hráefni verksmiðj-
anna á þessu ári.
Segir Benedikt að ÍS hafi ávallt
vantað vörur til að selja og verði að
líta á kaupin í framleiðendum og
verkefnin í Rússlandi og Namibíu í
því ljósi. Hermann og Benedikt
vekja einnig athygli á því að ÍS hafi
sloppið vel frá uppsögn Rússa á
samstarfssamningnum í
Kamtsjatka, náðst hafi að innheimta
útistandandi kröfur. Samstarfsslitin
hafa þó vafalaust haft ýmsa aðlög-
unarerfiðleika í fór með sér og
möguleikar á tekjum töpuðust. Þá
vekja þeir athygli á því að þótt ÍS
hafi selt mikið af fiski til Rússlands
sé það ekki með neina fjármuni í
hættu þar og hafi ekki tapað neinu á
efnahagskreppunni og falli rúblunn-
ar.
„Við gátum ekki haldið áfram með
sama hætti í Camp Hill, verksmiðj-
an var orðin gömul og afkoman óvið-
unandi. Það þurfti að gera breyting-
ar og vissulega var um fleiri en eina
leið að velja. Við gerðum okkur
grein fyrir því að við værum að taka
áhættu með uppbyggingu verk-
smiðjunnar í Bandaríkjunum en
töldum okkur vera að gera hið rétta.
Það veldur hins vegar miklum von-
brigðum hvernig reksturinn hefur
gengið,“ segir Hermann. „En við
verðum að lifa með ákvörðunum
okkar og vinna okkur út úr erfiðleik-
unum.“
Afkoma dótturfélaga ÍS erlendis
hefur ávallt vegið þungt í afkomu fé-
lagsins, ekki síst þess stærsta, ISC í
Bandaríkjunum, því starfsemin hér
heima fer að stærstum hluta fram
með umboðssölufyrirkomulagi og
þar eru frávikin miklu minni. Nú
hefur vægi fyrirtækisins í Banda-
ríkjunum minnkað vegna kaupanna
á Gelmer og sameiningu þess við
sölufyrirtæki ÍS í Frakklandi. Gel-
mer hefur verið rekið með halla svo
ekki hefur verið hægt að vega upp
tapið fyrir vestan með hagnaði í
Frakklandi.
Miklar skuldir
Erfítt er að átta sig nákvæmalega
á því hversu mikill vandi IS-sam-
stæðunnar er orðinn. Vegna fjár-
festinga hafa skuldirnar margfald-
ast á nokkrum árum. Heildarskuldir
námu 11,6 milljörðum kr. á miðju yf-
irstandandi ári. Sú tala segir raunar
ekki mikið því utan við efnahags-
reikning eru verulegar skuldbind-
ingar, eins og til dæmis vegna fjár-
festinga erlendis. Þannig er meiri-
hluti fjárfestingarinnar í Bandaríkj-
unum, eða um 1,2 milljarðar kr.,
fjármagnaður með kaupleigufyrir-
komulagi og koma þær eignir og
skuldir því ekki fram í efnahags-
reikningi samstæðunnar. Eins má
benda á að þótt IS sé sölusamtök
með umboðsfyrirkomulagi þá koma
birgðir og þar með skammtíma-
skuldir á móti inn í reikningana um
áramót.
Sem merki um versnandi fjár-
hagsstöðu má benda á hækkun yfir-
dráttar á bankareikningum, sam-
kvæmt reikningsuppgjörum sam-
stæðunnar. Skuld á bankareikning-
um var 58 milljónir í lok ársins 1996,
820 milljónir í lok ársins 1997 og var
komin í 1.295 milljónir á miðju ári
1998. Landsbanki Islands er aðal-
viðskiptabanki ÍS og er hætt við að
þar hafi einhver átt andvökunætur
að undanförnu.
Ef eingöngu er litið á heildar-
skuldii- að frádregnum veltufjár-
munum sést að nettóskuldir voru
um mitt ár 3,3 milljarðar kr. Eigið fé
var tæplega 1,5 milljarðar kr. og
hafði minnkað um fjórðung eða
fimmtung á hálfu ári. Með sama
áframhaldi myndi ÍS blæða út á fá-
um árum. Staðan hefur breyst eitt-
hvað síðan vegna áframhaldandi
tapreksturs, eignasölu og hlutafjár-
útboðs.
Hlutabréfin
seld á yfirverði
Eins og Hermann bendir á er í
aðalatriðum þrennt hægt að gera til
að bjarga fyiártæki út úr erfiðleik-
um sem þessum. I fyrsta lagi að
stöðva taprekstur, í öðru lagi að losa
það við eignir sem ekki gefa af sér
og í þriðja lagi að leita eftir auknu
áhættufjáiTnagni. Stjórnendur ÍS
hafa unnið að öllum þessum þáttum.
Benedikt er fyrir vestan haf að
reyna að laga reksturinn þar. Segir
hann að unnið sé að margvíslegum
aðgerðum, meðal annars með ítar-
legri áætlanagerð og fjárhagslegri
endurskipulagningu.
íslenskar sjávarafurðir hafa nú
selt Olíufélaginu hf. hlutabréf sín í
Hlutabréfasjóðnum íshafi hf., þar
sem IS átti meirihluta, og Vinnslu-
stöðinni hf. íshaf var dótturfélag
IS, lengst af notað til að kaupa hluti
í framleiðendum til að tryggja IS
afurðasöluviðskipti þeirra. Söluverð
bréfanna var 650 milljónir kr. og að
viðbættum hlut IS í skuldum íshafs
munu skuldir samstæðunnar lækka
um 900-1.000 milljónir kr. við þessi
viðskipti.
Ljóst er að Olíufélagið keypti
bréfín á yfírgengi. Það eignaðist
bréfin í Vinnslustöðinni á genginu
2,2, og borgaði fyrir rúmar 260
milljónir kr. að því er fram kom í til-
kynningu til Verðbréfaþings ís-
lands. Á þeim tíma sem gengið var
frá viðskiptunum var gengi hluta-
bréfa Vinnslustöðvarinnar á Verð-
bréfaþingi 1,76. Út frá þessu má
reikna það að Olíufélagið hafi greitt
tæpar 390 milljónir fyiár hlutabréf
IS í Ishafi hf. Kaupgengið hefur
samkvæmt því verið nálægt 1,21 en
til samanburðar má geta þess að
gengi hlutabréfa Ishafs var 1,15
þann daginn.
Hermann Hansson segir að í
nýrri stefnumótun ÍS verði meðal
annars lögð áhersla á að fjárfesta í
markaðsstarfi, bæði hér heima og
erlendis, en ekki í framleiðslufyrir-
tækjum. Hann segir að það hafi leg-
ið fyrir síðan í lok síðasta árs að
selja hlut fyrirtækisins 1 þessum
tveimur fyrirtækjum og rætt um
það hvernig það ætti að gerast. í
haust hafi áhugi vaknað fyrir hluta-
bréfunum og í framhaldi af því
borist tvö kauptilboð auk þess sem
til boða hafi staðið að sameina íshaf
öðrum hlutabréfasjóði. „Við vildum
selja, þurftum peningana auk þess
sem þessi fjárfesting var ekki hluti
af framtíðarstefnu okkar, og tókum
einfaldlega hæsta tilboði,“ segir
stjórnarformaðurinn.
Hermann segist vera sáttur við
söluverð bréfanna. Islenskar sjáv-
arafurðir hafi ekki tapað á fjárfest-
ingum sínum í framleiðendum. Mið-
að við framreiknað kaupverð hafi
félagið fengið viðunandi raunávöxt-
un af hlutabréfunum. Benedikt seg-
ir að auk þess hafi Islenskar sjávar-
afurðir fengið mikil viðskipti út á
fjárfestingar sínar.
Hátt gengi í
lilutafjárútboði
Vegna fjárfestingarinnar í
Frakklandi óskaði ÍS eftir og fékk
heimild hluthafafundar sem haldinn
var í byrjun desember á síðasta ári
til að auka hlutafé félagsins um allt
að 200 milljónir kr. að nafnvirði.
Hermann segir að ætlunin hafi ver-
ið að bjóða hlutaféð strax til sölu en
það hafi orðið að bíða af ýmsum
ástæðum, meðal annars vegna þess
að unnið var að ski-áningu félagsins
á Verðbréfaþing Islands.
Hlutabréfaútboðið hófst í byrjun
þessa mánaðar og lýkur á morgun.
Forkaupsréttarhafar keyptu hluta-
fé fyrir rúmar 80 milljónir kr. á
genginu 1,75 og afgangurinn, tæpar
120 milljónir, er nú til sölu á al-
mennum markaði á genginu 1,80.
Við hlutafjárútboð á árunum 1995
og 1996, samtals 200 milljónir kr.,
seldust öll hlutabréfin til forkaups-
réttarhafa.
Gengi hlutabréfa Islenskra sjáv-
arafurða hefur verið sveiflukennt á
undanförnum árum, fór um tíma
alla leið upp í 5,0. Fyrir ári, þegar
IS var skráð á Verðbréfaþing, var
gengið nálægt 2,50 og sveiflaðist
þar í ki’ing, allt fram á síðari hluta
sumars að gengið lækkaði niður í
um 1,80 við birtingu milliuppgjörs
sem sýndi áframhaldandi taprekst-
ur. Að undanfömu hefur gengið
verið undir útboðsgenginu en lítil
viðskipti verið skráð. Kauptilboð
eru enn lægri og hafa sést vísbend-
ingar um að gengið hafi verið varið
frá því að falla enn neðar, en erfitt
er að færa sönnur á að svo sé.
Þorsteinn Víglundsson, forstöðu-
maður gi’einingardeildar Kaup-
þings hf., segir mikilvægt fyrir fjár-
festa að gera sér grein fyrir þeirri
íslenskar
sjávarafurðir
jan.-júní
Rekstrarreikningur Miiijónr kr. 1995 1996 1997 1998
Heildarvelta að frádr. milliveltu 20.185 26.886 25.781 17.338
Rekstrartekjur 2.083 2.621 2.766 1.680
Rekstrargjöld 1.849 2.274 2.816 1.745
Rekstrarhagnaður (haili) 235 347 (50) (65)
Fjármunat. og (fjármagnsgj.) (103) (85) (108) (157)
Reiknaður skattur (30) (37) 95 81
Hagnaður af reglul. starfsemi 103 225 (64) (141)
Aðrar tekjur og (gjöld) (D (66) (239) (3)
Hagn. (halli) fyrir minnihluta 102 159 (303) (144)
Hagnaöur (halli) tímab. 101 160 (310) (137)
Efnahagsreikningur 1995 1996 1997 1998
1 Eipnir: | 31.12. 31.12. 31.12. 30.6.
Fastafjármunir Miiijónirkr. 1.636 2.332 4.576 4.783
Veltuf jármunir 5.684 7.085 8.138 8.345
Eignir samtals 7.320 9.417 12.714 13.128
1 Skuldir oa eiaiö fé:
Eigið fé Milljónirkr. 1.163 1.884 1.602 1.216
Langtímaskuldir 894 848 2.732 2.709
Skammtímaskuldir 4.933 6.344 8.028 8.928
Skuldir og eigið fé samtals 7.320 9.417 12.714 13.128

Sjóðstreymi 1995 1996 1997 1998
Veltufé frá rekstri Miiijónirkr. 206 313 (157) (154)