Morgunblaðið - 29.11.1998, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Flest bendir til að aðskilnaðarsinnar sigri í kosningum til fylkisþingsins í Quebec
LUCIEN Bouchard.
JEAN Charest.
Meirihluti
kjosenda
andvígur
aðskilnaði
Frönskumælandi íbúar eru í meirihluta
í Quebec en frá þeirra bæjardyrum séð
eru þeir þó fyrst og fremst minnihlutahóp-
ur í enskumælandi Kanada og þurfa
því að verja tungumál sitt og menningu
með ráðum og dáð, skrifar Krislján G.
Arngrímsson. Quebecbúar, bæði frönsku-
mælandi og enskumælandi, virðast þó ekk-
ert sérstaklega áfjáðir í að efnt verði til
atkvæðagreiðslu um aðskilnað fylkisins
frá Kanada - að minnsta kosti ekki í bráð.
Reuters
AÐSKILNAÐARSINNAR veifa fána Quebec á kosningafundi.
JEAN Charest, leiðtogi
Frjálslynda flokksins í
Quebec, hefur hamrað á því
undanfarna daga að sigri
flokkur aðskilnaðarsinna, Parti
Quebeqois (PQ), í kosningunum á
morgun megi búast við atkvæða-
greiðslu um aðskilnað hvenær sem
er. Þessi sífellda óvissa, segir
hann, hefur komið illa niður á
efnahag fylkisins, sem er harla
bágur.
Leiðtogi PQ, Lucien Bouchard,
hefur þó ekki verið margorður um
hugsanlegan aðskilnað, en samt
aldrei hvikað frá því að það sé end-
anlegt markmið sitt, hvenær svo
sem það kunni að verða. Charest
lofar því hins vegar, að sigri flokk-
ur hans í kosningunum muni óviss-
unni verða eytt, atkvæðagreiðsla
um aðskilnað verði ekki haldin á
næstu fjórum árum.
Samkvæmt skoðanakönnunum
hefur PQ forystu, nýtur stuðnings
um 46% kjósenda, Frjálslyndi
flokkurinn hefur tapað fylgi undan-
famar vikur og hefur nú stuðning
um 39% kjósenda. Þrátt fyrir að
mest hafi farið fyrir Bouchard og
Charest í umfjöllun fjölmiðla um
kosningabaráttuna hefur það verið
þriðji flokkurinn, Action
Democratique du Quebec, sem hef-
ur aukið fylgi sitt mest undanfarið,
að því er virðist eingöngu á kostn-
að frjálslyndra, og hefur nú um
13% fylgi. Meðal frönskumælandi
kjósenda er forskot PQ þó mun
meira. Samkvæmt þessu fengi PQ
allt að 80 sæti af 125 á fylkisþing-
inu.
En þrátt fyrir að PQ njóti mests
stuðnings er ekki þar með sagt að
flestir kjósendur vilji aðskilnað. í
skoðanakönnun sem gerð var í síð-
ustu viku kváðust um 47% að-
spurðra fylgjandi aðskilnaði ef
hann fæli í sér efnahagsleg og póli-
tísk tengsl við Kanada, en 53%
sögðust myndu greiða atkvæði
gegn aðskilnaði.
Stærsta stökkið
Action Democratique hefur að-
eins einn mann á fylkisþinginu, for-
manninn, Mario Dumont, og segja
kanadískir fréttaskýrendur það
fyrst og fremst hógværri og yfír-
vegaðri framkomu hans að þakka
að flokkurinn hefur bætt við sig.
Eftir sjónvarpskappræður for-
mannanna fyrir um hálfum mánuði
tók Action Democratique stórt
stökk upp á við í skoðanakönnun-
um. í kappræðunum fór Dumont
þess á leit við kjósendur að þeir
veittu honum stuðning til þess að
hann gæti veitt næstu fylkisstjórn
sem mest aðhald. Flokkurinn er
fylgjandi því að Quebec verði
áfram hluti af Kanada. Fylgi
flokksins mælist nú allt að 13% í
skoðanakönnunum og hefur aukist
verulega frá því um miðjan mánuð-
inn, er það mældist um fímm af
hundraði.
Auk aðskilnaðai-málsins hefur
staða heilbrigðis- og efnahagsmála
í Quebec sett mestan svip á kosn-
ingabaráttuna. Bouchard og
Charest hafa skipst á að lofa bót
og betrun í þessum efnum, og hef-
ur Charest gengið einna best að
höfða til kjósenda á þessum vett-
vangi. Hann vill minnka afskipti
yfirvalda af efnahagslífinu og hef-
ur bent á það að hvergi í Norður-
Ameríku séu skattar eins háir og í
Quebec.
Litlu mátti muna
Pegar fylkisstjórn PQ efndi til
atkvæðagreiðslu um aðskilnað 1995
leiddu Kanadabúar almennt lítt
hugann að þeim möguleika að land-
ið kynni að klofna fyiT en aðeins
örfáum dögum áður en atkvæða-
greiðslan fór fram og skoðana-
kannanir sýndu að PQ átti raun-
verulegan möguleika á sigri. Þá fór
almenningur að láta til sín heyra,
andrúmsloftið fylltist spennu og
jafnvel varð vart angistar er fólki
virtist skyndilega verða ljós hin
fullkomna óvissa um framtíð lands-
ins.
Stjómmálaleiðtogar, með Char-
est fremstan í flokki, hvöttu
Quebecbúa til að veita PQ, og þá-
verandi formanni flokksins,
Jacques Parizeau, ekki stuðning.
Flestum er enn í fersku minni er
Charest dró fram kanadíska vega-
bréfið sitt og spurði með tilfínn-
ingaþunga: „Ætlum við að afhenda
herra Parizeau vegabréfin okkar?“
Það kom í ljós að litlu mátti
muna. Innan við eitt prósent at-
kvæða skildi á milli - en samein-
ingarsinnar höfðu betur. Parizeau
olli hneykslan er hann kenndi
„peningum og atkvæðum innflytj-
enda“ um ósigurinn. Um sextíu af
hundraði frönskumælandi kjós-
enda hafði lýst sig fylgjandi að-
skilnaði. Síðar kom í ljós að
Parizeau hafði verið reiðubúinn til
að hefja aðskilnað um leið og sigur
hefði verið tiyggður.
Það er ekki síst minningin um
hina miklu óvissu um framtíð alls
landsins fyrir aðeins þrem árum
sem veldur því að núna fylgjast all-
ir Kanadabúar grannt með kosn-
ingunum í Quebec. Að vísu hefur
Bouchard sagt að hann sé „ekki óð-
ur og uppvægur" að efna til at-
kvæðagreiðslu um aðskilnað og að
slíkt verði ekki gert fyrr en „að-
stæður til sigurs" séu tryggðar.
Hins vegar hefur hann aldrei út-
skýrt nánai' hvað hann á við með
því.
„Sérstakt samfélag“
Um 83% íbúa Quebec eru
frönskumælandi og meðal þeirra er
sterk fylking þjóðemissinna sem
þráir ekkert heitar en að sjá
Quebec verða að sjálfstæðu ríki.
Forsendumar era fyrst og fremst
menningarlegar, að því er aðskiln-
aðarsinnar segja, og skiptir tungu-
málið þar mestu. Menningararf-
leifðin er frönsk, réttarkerfið er
franskt að upplagi en í öðram hlut-
um landsins gilda breskar réttar-
hefðir.
Flestir Kanadabúar virðast
reyndar sammála því að Quebec sé
„sérstakt samfélag", eins og það er
orðað, sem beri að lúta öðram skil-
málum en enskumælandi svæði.
Aðskilnaðarsinnar segja hins vegar
að það sé löngu orðið fullreynt með
sambandsríkið; Quebec eigi ekki
samleið með Kanada.
Þess vegna hafa „sérstakir hags-
munir“ Quebec verið ofarlega á
blaði í kosningabaráttunni núna og
hefur Bouchard m.a. fullyrt að ein-
ungis í stjómartíð aðskilnaðar-
sinna hafí náðst að bæta stöðu fylk-
isins og tryggja sérhagsmuni þess
gagnvart alríkisstjórninni. Það er
ekki síst þarna sem Charest hefur
átt undir högg að sækja, þrátt fyrir
að hafa framan af kosningabarátt-
unni lagt alla áherslu á að hann sé
Quebec-búi að upplagi og hugsi
fyrst og fremst um fylkið.
Quebeskar þversagnir
Dálkahöfundur blaðsins Globe
and Mail sagði að það sem réði úr-
slitum fyrir fylgi PQ væri að
Bouchard formaður hefði „skilning
á þverstæðunum" í quebeskum
stjórnmálum. Ein þessara þver-
stæðna virðist vera hlutskipti
Charests. Hann er fæddur og upp-
alinn í fylkinu, móðir hans var
enskumælandi og faðir hans
frönskumælandi og hann talar bæði
frönsku og ensku reiprennandi.
En það er einmitt vegna þessa
sem sumir Quebec-búar treysta
honum ekki. Meira að segja félagar
í Frjálslynda flokknum hafa sumir
ákveðið að snúa baki við eigin
flokki í kjörklefanum á morgun
vegna þess að þeir treysta for-
manninum ekki til að gæta hags-
muna Quebec.
Einn þessara flokksmanna er
Robert Sauvageau, fimmtugur
ljósmyndari sem býr í smábænum
Trois-Rivieres. Sauvageau er and-
vígur aðskilnaði fylkisins frá
Kanada, en hann sagði í viðtali við
Globe and Mail að á kjördag myndi
hann veita flokki aðskilnaðarsinna
atkvæði sitt.
„Við þurfum á að halda leiðtoga
sem tekur upp hanskann fyrir
Quebec, eins og Lucien Bouchard,"
sagði Sauvageau við Globe and
Mail. „Við vitum að Bouchard mun
halda Demóklesarsverðinu yfir
höfði Jeans Chrétiens [forsætis-
ráðherra]. Charest myndi fjar-
lægja sverðið."
Sauvageau, og fleiri félagar í
Frjálslynda flokknum, greiða að-
skilnaðarsinnum atkvæði vegna
þess að þótt þeir finni til náinna
tengsla við Kanada vilja þeir aukið
sjálfræði til handa Quebee. Og það
var einmitt stuðningur þessa fólks
sem Charest átti að vinna er hann
tók við leiðtogahlutverkinu í
Frjálslynda flokknum í mars sl.
Endalaus barátta
Onnur þverstæða í quebeskum -
og raunai' kanadískum - stjórnmál-
um er kannski sú, að þótt frönsku-
mælandi íbúar séu í meirihluta í
Quebec líta þeh' sjálfir fyrst og
fremst á sig sem minnihlutahóp í
enskumælandi Kanada og era
sannfærðir um að þeir verði að
berjast fyrir tilvera sinni.
Quebeski stjórnmálaskýrandinn
Jean Lapierre sagði við Globe and
Mail að Charest væri gersneyddur
þeirri þjóðernishyggju sem margir
íbúa Quebec hefðu. „Tilvera minni-
hlutahóps er endalaus barátta, og
[Chai'est] skilur það ekki,“ sagði
Lapierre.
Hann bætti því við að hefðu for-
feður frönskumælandi Quebec-búa
ekki haldið baráttunni áfram hefði
farið fyrir franska Quebec eins og
fór fyrir frönskumælandi fólki er
hraktist undan breskum yfirráðum
frá þáverandi Acadia í austurhluta
Kanada 1755 til Louisiana í Banda-
ríkjunum - það hefði horfið í
enskumælandi meirihlutann. „Jean
Charest hefur alltaf íúndið sig í
báðum tungumálunum og skilur
ekki þessa óvissu. Þetta stafar ekki
af óheilindum, en hann er úr
tengslum, hann finnur þetta ekki,
það er ekki ekta,“ sagði Lapierre.