Morgunblaðið - 29.11.1998, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1998 35

að vera í þessari and-
styggilegu óvissu,
eríitt að finna til van-
máttar og máttlausrar
reiði. Eg gat ekki verið
kyrr heima daginn eft-
ir, ég hjólaði að her-
mannaskálanum í
þeiiTÍ von að fá að sjá
Jenda þó ekki væri
nema andartak en
varð fyrir vonbrigðum.
Samt stóð ég þarna við
skálana og man að
mér þótti aðstaða mín
harla einkennileg og
ógnvekjandi.
Andrúmsloftið var
þrúgandi, aðstandend-
ur stóðu einir eða í litl-
um hópum og reyndu
að hughreysta hver
annan. Mér fannst ég
vera þátttakandi í tafli
sem ég kunni ekki og
myndi aldrei læra.
Ég fór heim í angist
en reyndi að sýnast ró-
leg.
Pundo horfði rann-
sakandi á mig þegar ég kom heim.
Enn og aftur var eins og hann
skynjaði líðan mína, hann kom til mín
þegar ég var sest, lagði hausinn í
kjöltu mína og sleikti höndina mjúkt.
Þriðja daginn fór ég snemma
morguns til hermannaskálanna en
var sagt að fangarnir hefðu verið
fluttir í fangelsið í bænum en í því
húsi var einnig hæstiréttur. Þótti
mér þetta góðar fréttir því þá væri
líklegt að yfirheyrslur hæfust. Ég
fór í bæinn og náði tali af forseta
hæstaréttar sem ég kannaðist dálít-
ið við. Hann var viðfelldinn eldri
maður og tók mér vel, sagði að ég
skyldi vera róleg, maðurinn minn
hlyti að verða látinn laus að loknum
yfirheyrslum. Hann sagðist kannast
við flesta sem ætti að yfirheyra og
vissi ekki betur en að allir væru sak-
lausir af hverskonar undiiTÓðurs-
starfsemi.
Gamli maðurinn var í raun ekki al-
veg öruggur um þessa skoðun sína.
Hann játaði að lokum ótta sinn að
svo gæti farið að skæruliðar tækju
völdin af dómurum réttarins. Þá yrði
málið alvarlegt og vel hugsanlegt að
sakleysi fólks yrði einskis metið. Fór
ég heim við svo búið.
Síðdegis sama dag fór ég að fang-
elsinu með kaffibrúsa og sígarettur í
þeirri von að einhver fangavörður
kæmi því til Jenda, en nú brá mér
illa. Hópur gi-átandi fólks stóð við
húsið, stór flutningabíli vai’ að aka á
brott með fólk og fleiri bílar voru
þegar farnir. Ég kom auga á kunn-
ingja okkar Jenda á bílpallinum áður
en bíllinn beygði fyrir horn. Þessi
kunningi var þýskur og hafði allan
sinn aldur búið og starfað í
Tékkóslóvakíu. Við Jenda höfðum
aldrei vitað til þess að hann hefði
unnið fyiir nasista.
A eftir síðasta bílnum óku vopnaðir
verðir sem beindu byssum sínum að
fangabílnum.
Það átti enginn að sleppa.“
Þegar myrkið lagðist yfir
augu mín
Hundruð manna hurfu og þeirra
biðu grimm örlög en úrslit í hildar-
leiknum voru ráðin. Þýskaland nas-
ista gafst upp á vormánuðum 1945.
Nýir vindar blésu um álfuna. Þjóðir
A-Evrópu misstu frelsi sitt. Eftir
stríðið var Laufey handtekin, eins og
þúsundir annarra. Hinii- nýju herrar
ásældust eigur hennar. Þegar Lauf-
ey hafði verið í haldi í fangelsi í fjóra
mánuði án þess að út væri gefin
ákæra eða hún yfirheyrð hófu dimm-
ar hugsanir að sækja á hana og vin-
konu hennar í fangelsi, Moniku.
Laufey segir svo frá þegar von-
leysið sótti á hana: „Dauðinn. Hvað
er hann? Hvemig er hann? Á maður
að óttast hann? Er hann betri en
lífið?
Er dauðinn endir alls eða upphaf
nýs lífs?
Um kvöldið þegar ég var lögst til
hvíldar lét ég hugann reika tun víðan
völl eins og oft áður í þessum klefa.
Þegar myrkrið lagðist yfir augu mín
og andardráttur klefafélaganna var
orðinn þungur- og erfitt að hlusta á,
var það mér eins og fimleiki hugans
að ganga á slá endurminninga um
græna velli og skógarlundi í um-
hverfi Ruzomberok, taka heljarstökk
yfu hafíð heim til íslands og fara á
BJÖRN Jakobsson (til hægri) og Tryggvi Magnússon ásamt IR-hópnum um horð í
Lyru á leið til Noregs og Svíþjóðar 1926.
gleðifund með ættingjum og vinum.
Lifa snöggvast það sem var, meðan
allt lék í lyndi og heimurinn til friðs.
Allt í einu fann ég nýja hugsun
þrýsta sér í gegn um vitund mína,
hugsun svo óskyld þankagangi Lauf-
eyjar Einarsdóttur að ég reis upp af
fletinu og byrjaði að ganga um gólf.
Ég fann mér til undrunar að ég
andaði ört eins og ég væri á hlaupum.
Ég stansaði og studdi mig við vegg-
inn í óvæntri angist meðan það rann
upp fyrir mér að ég, stelpan af Lind-
argötunni í Reykjavík, eitt af stúlku-
bömunum hans Björns Jakobssonar,
„Náðuga frúin“ í Ruzomberok í
Tékkóslóvakíu, ekkjan Laufey Ein-
arsdóttir Jedlickova, ætlaði að taka
líf sitt með samfanga sínum sem
þjáðist af vonleysi, fann alls enga
gleði í andardrætti sínum og var eig-
inlega búin að tæma tárakirtlana.
Ég var svo hræðilega alein í
Tékkóslóvakíu, einskonar óskila-
pakki sem enginn sótti. I þessu fang-
elsi var fólk alltaf að koma og fara
nema ég og þessi veslings samfangi
minn, sem vildi deyja.
Ég var farin að lifa mig inn í henn-
ar vonleysi.
Ég sleppti hendi af veggnum og
greip um höfuðið. Ég var heit á enni,
þvöl á vanga og án efa ekki sjón að
sjá mig. Ég gekk að fletinu og settist,
starði um stund á kaldann vegginn,
hallaði mér svo aftur á bak og lokaði
augunum án þess að breiða yfir mig.
TRÍÓIÐ í Berlín 1936. Laufey lengst til vinstri, Hrefna Ásgeirsdóttir í
miðjunni og Dóra (Halldóra Guðmundsdóttir).
var að hughreysta mig. Pundo dillaði
rófunni ótt og títt og virtist gelta
hljóðlaust til mín af gleði.
Við það vaknaði ég.
Það tók mig smástund að átta mig
á hvar ég var. Það var að morgna og
hljóð hins nýja dags alveg eins og
alltaf í fangelsinu.
Draumurinn sat eftir í huga mér
og ég vissi að eitthvað hafði breyst.
Ég reis upp við dogg og horfði í kring
urn mig. Svo vissi ég hvað það var.
Ég ætlaði að lifa.
Samfangi minn hlustaði á draum-
inn og ég sá að hann hafði líka áhrif á
hana. Ég sagðist trúa því að yfir mér
væri vakað, faðir minn sálugi hefði
verið að koma einhverjum sldlaboð-
um til mín.
„Við verðum að þrauka! Við bara
verðum, Monika! Einhver vakir líka
yfír þér.“
Monika lét sig ekki falla út um
gluggann.
Um hádegisbilið kom Ludvig Guð-
mundsson.“
Ludvig Guðmundsson var fulltrúi
Rauða kross Islands. Hann fór víða
um Evrópu í leit að Islendingum eftir
síðari heimsstyrjöldina. Vonin
vaknaði í brjósti Laufeyar þó
framundan væru erfíðir tímar. Hún
var send í fangabúðir í Krupina, en
vissan um að með henni væri fylgst
frá íslandi lifði í brjósti hennar.
Rauði krossinn íslenski hélt sam-
bandi og íslensk stjómvöld unnu að
lausn Laufeyjar Einarsdóttur. Hún
býr nú í Reykjavík.
LAUFEY var mikil útivistar-
kona á yngri árum. Hér er hún
með skautana sína í
Ruzomberok 1938.
JENDA, eiginmaður Laufeyjar.
Á ég að deyja á morgun?
Ég kinkaði kolli tfl þess að stað-
festa sjálfri mér þessa ákvörðun.“
Mig dreymdi og faðir minn
brosti til mín
„Ég dormaði en sofnaði loks djúp-
um óróasvefni þegar sálinni ofbauð
þankagangur minn.
Mig dreymdi.
Ég stóð fyrir framan gríðarmikil
göng, full af stórgrýti. Mér fannst
ólíklegt að ég kæmist yfir þessa
hindrun. Allt í einu byrjaði að birta í
miðjum göngunum og ég sá mér til
gleði að þar stóð hann pabbi minn
sálugi og hjá honum hundurinn okk-
ar Jenda, hann Pundo greyið, sem
einn daginn hvarf út í buskann. Þeir
virtust báðir ákaflega glaðir, pabbi
brosti blíðlega til mín eins og hann
gerði alltaf í gamla daga þegar hann
• Bókarheiti er Náðuga frúin í
Ruzoraberok. Höfundur er Jónas
Jónasson. Utgefandi er Bókaútgáfan
Vöxtur. Bókin er 160 bis. með fjölda
raynda. Leiðbeinandi verð kr. 3.490.
Glæsileg, vönduð og þægileg
Mikið úrval af Amerískum
sófasettum, einstaklega
mjúk og þægileg.
Láttu þér líða vel á
heimili þínu.
ome
Collection
HÚSGAGNAHÖLUN
Bíldshöföi 20-112 Rvík - S:510 8000