Morgunblaðið - 16.12.1998, Page 52

jr 52 MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLADIÐ
Hvað á að
koma í staðinn?
FLESTIR, ef ekki
allir þeir, sem hugleitt
hafa fiskveiðistjórn á
ísiandi í alvöru í anda
þeirra sjónarmiða um
jafnræði og atvinnu-
frelsi, sem Hæstirétt-
ur gerði að höfuð-
atriðum í nýgengnum
dómi sínum um þessi
mál, hafa komist að
þeirri niðurstöðu, að
útboð í þeim anda,
sem lýst er fyrr í
þessum skrifum, sé
eina viðunandi lausn-
in. Sú er tillagan, sem
gerð er fyrr í þessum
skrifum og við hana er
miðað í framhaldinu.
En leiðin út úr núgildandi rugl-
umhverfi er ekki auðfundin og enn
hefur hún verið flækt með mjög
afdráttarlausum dómi Hæstarétt-
ar, sem ýmsir menn hafa reynt að
gera lítið úr með vafasamri lög-
fræðilegri þrætubókarlist í því
hefðbundna skjóli, að rétturinn
getur ekki svarað fyrir sig.
Stóra spurningin, sem fyrir
liggur er, hvernig verður með lág-
marksfórnum komist héðan og
þangað, - til hins fyrirheitna lands
sanngirni og réttlætis í þessum
efnum?
Niðurstaða þessa höfundar er,
að það verði einungis gert með því
að koma útgerðinni um hríð, í tvö
eða þrjú ár, eins nálægt og kostur
er þeirri stöðu, sem útgerðin var í
síðustu árin áður en þetta gild-
andi fiskveiðistjórnarkerfi var
tekið upp. M.ö.o. að komast eins
nálægt frjálsum veið-
um og við treystum
okkur til við ríkjandi
aðstæður. Gerð er til-
laga um tvö ár, -
kannski þrjú, þar sem
veiðar væru í grund-
vallaratriðum frjáls-
ar, en með ýmsum
takmörkunum.
Gert væri ráð fyrir,
að veiðar bátaflotans,
eins og hann væri
nánar skilgreindur,
væru frjálsar þessi
tvö eða þrjú ár með
handfæri og línu.
Veiði bátaflotans með
net og dragnót yrðu
sömuleiðis frjálsar á grunnslóð á
öðrum svæðum en þeim, sem
ástæða þætti að loka af fiskvernd-
Hvernig verður með
lágmarksfórnum kom-
ist héðan og þangað,
segir Jón Sigurðsson í
fjórðu grein sinni af
fímm, til hins fyrir-
heitna lands sanngirni
og réttlætis í þessum
efnum?
arástæðum eða vegna hefðbund-
inna línu- og handfæraslóða. Tog-
skip ættu sömuleiðis frjálsar veið-
ar en utan 30 sjómílna frá grunn-
Jón
Sigurðsson
Við boðum
breytingar!
EINS og mörgum
lesendum Morgun-
blaðsins er kunnugt
ætlar Frjálslyndi
. flokkurinn að halda
sitt fyrsta landsþing í
síðari hluta janúar
næstkomandi. A þing-
inu verða stefnumál
hins nýja flokks rædd
og afgreidd. Morgun-
blaðið hefur verið svo
vinsamlegt að gefa
kost á nokkurri kynn-
ingu á helstu mála-
flokkunum og í þessari
grein er ætlunin að
fjalla um:
IV Um nýjungar og þróunar-
verkefni í heilbrigðismálum
Áratugum saman var íslenska
heilbrigðisþjónustan látin þróast
afskiptalaust í einhvers konar
þverpólitískum friði, þar sem allur
kostnaðarauki var greiddur frið-
samlega úr sístækkandi ríkiskistu.
Aukning þjóðartekna ár eftir ár
faldi stöðugan útgjaldaauka þjón-
ustunnar og stjómmálamenn
horfðu löngum hálsi á kerfið verða
stærra og dýrara með ári hverju.
Um tíma virtust allar kúrfur hafa
þannig halla, að allt stefndi í það að
lokum, að stór hluti þjóðarinnar
starfaði á stofnunum kerfisins, en
' hinir væra þar vistmenn.
Svo skall á hin afstæða kreppa og
hagfótur þjóðarinnar tók að visna.
Þá fyrst áttuðu menn sig á því, að
útgjaldakúrfur heilbrigðis-kerfisins
gátu ekki stefnt til himins endalaust
og menn settust yfir kerfið og
reyndu að koma böndum á útgjöld-
in. Frá þeim tíma og enn sem komið
er hafa flestar aðgerðir stjórnvalda
fyrst og fremst borið
keim af alls konar
skyndibrögðum við
vandamálum, sem þeg-
ar vora orðin að vera-
leika - í dæmigerðri
nauðvöm.
Lítið hefur borið á
framsæknum og já-
kvæðum sóknarleikj-
um, þar sem vöm hef-
ur verið snúið í sókn,
samanber alþjóðlega
viðurkenndan stíl í erf-
iðri stöðu. Frjálslyndi
flokkurinn telur það
löngu thnabært, að
neikvæðri vöminni
verði snúið í jákvæða
sókn á öllum sviðum íslenskra heil-
brigðismála. Gæði íslenskrar heil-
brigðisþjónustu era alþjóðlega við-
urkennd, þar sem þau eru á annað
borð þekkt. Þessi gæði byggjast
Frjálslyndi flokkurinn
telur löngu tímabært
að snúa í jákvæða sókn
í heilbrigðismálum,
segir Gunnar Ingi
Gunnarsson, í síðustu
grein sinni af fjórum.
fyrst og fremst á háu menntunar-
stigi og mikilli færni íslenskra heil-
brigðisstétta. Þama er til staðar
mikill mannauður og þennan
mannauð verða Islendingar að nýta
betur í allra þágu. Við höfum alls
ekki efni á öðra. En hvemig fóram
við að því?
Frjálslyndi flokkurinn vill láta
Gunnar Ingi
Gunnarsson
línum, nema að því er tæki til vasa
innan þeirra marka, þar sem vera
mun þeirra hefðbundin ufsa- og
ýsuslóð.
Með veiðunum yrði að sjálf-
sögðu vandlega fylgst og þegar
þorskveiði hefði náð 400 þúsund
tonna markinu, yrðu allar veiðar
með togskipum, dragnót og netum
stöðvaðar, en veiðar með línu og
handfæri fengju að halda áfram til
loka fiskveiðiársins.
Með þessu væri að sönnu nokk-
ur áhætta tekin, bæði að því er
varðar þorskinn og aðrar tegundir
nytjafiska. Sá fórnarkostnaður
teldist hins vegar innan áhættu-
marka og færandi fyrir nýtt og
sanngjarnara fiskveiðistjórnar-
kerfi og sömuleiðis fyrir betri upp-
lýsingar fyrir sjávarlíffræðinga um
raunveralegan afla við eðlilega
sókn. Eins og vel er kunnugt, hef-
ur mikið af sókn íslenska veiðiflot-
ans undangengin ár miðast við að
forðast þorskveiðar eins og frekast
hefur verið kostur til að freista
þess að nýta heildarfiskveiðiheim-
ildir betur. Höfuðatriði þessarar
tillögu er, að útgerðir ættu ekki að
óska eftir neinu frekar en geta í
aðalatriðum sótt eftir fiski að viid
sinni á umþóttunartímanum.
Þyrftu þær að stöðva veiðar í
ótíma, væri það vegna þess hversu
mikið þær hefðu veitt og stöðvun
veiða af þeim sökum ætti þess
vegna ekki að vera þeim mjög
þungbær. Utgerðum er heldur
ekki ætlandi að stunda neinar óða-
gotsveiðar, því að það mundi óðara
stórlækka markaðsverð á fiski.
Lokagrein þessa greinaflokks
mun fjalla um stöðu hinna ýmsu
aðila í útgerð á umþóttunartíman-
um og við upptöku hins almenna
útboðs veiðiréttar.
Tekið saman að beiðni Frjáls-
lynda flokksins.
Höfundur er fyrrvemndi frani-
kvæmdastjóri.
skoða það í alvöru, hvort ekki séu
forsendur fyrir því að fjárfesta
sérstaklega í áðurnefndum
mannauði með það að markmiði,
að hefja skipulagðan útflutning á
íslenskri heilbrigðisþjónustu í
hagnaðarskyni, en þó ekki síður
með hagsmuni íslenskra neytenda
í huga.
Með fyrrnefnt markmið í huga
vill Frjálslyndi flokkurinn láta
kanna alla möguleika á markaðs-
setningu hjartaaðgerða eriendis.
Á því sviði hafa íslenskir læknar
og þeirra samstarfsfólk vakið sér-
staka athygli fyrir frábæran ár-
angur, þrátt fyrir takmarkandi
fjárskort og aðstöðuleysi. Að lok-
inni vandaðri hagkvæmnisathugun
vill Frjálslyndi flokkurinn láta
skoða það, hvort ekki sé ráðlegt að
stofna sjálfstæða rekstrareiningu,
sem gæti þess vegna verið sam-
eign ríkis og einkaaðila, er tæki að
sér að framkvæma allar hjartaað-
gerðir á íslenskum sjúklingum,
samkvæmt skilmerkilegum þjón-
ustusamningi við heilbrigðisráðu-
neytið. Með þessu móti ætti að
vera unnt að ná eftirfarandi mark-
miðum:
• Að fullnægja ávallt aðgerðar-
listum íslenskra hjartasjúklinga.
• Að afla gjaldeyristekna með ís-
lenskri heilbrigðisþjónustu.
• Að skapa verðug verkefni og
vinnuskilyrði fyrir allt það íslenska
Heilbrigðisstarfsfólk, sem hefur
þegar menntað sig og þjálfað á
þessu sviði.
• Að skapa skilyrði fyrir leiðandi
rannsóknar- og þróunarvinnu á
sviði hjartaaðgerða og tilheyrandi
endurhæfingu.
Þessu verkefni vill Frjálslyndi
flokkurinn koma á laggirnar við
fyrsta tækifæri. Flokkurinn vill
síðar meir láta reynsluna af því
verða ákvarðandi um það, hvort og
þá hvemig skuli staðið að frekari
landvinningum með svipuðum
hætti á öðram sviðum heilbrigðis-
þjónustunnar.
Höfmidur er læknir.
UNDANFARIN
misseri hefur umræða
um Grænland verið
nokkuð áberandi í blöð-
um og sjónvarpi. Beint
höfum við sjónum okk-
ar að hinni mögnuðu
náttúra sem Grænland
hefur upp á að bjóða, og
að ýmsu sem snýr að
ferðamennsku. Er það
allt gott og gilt. En ekki
hefur mikið borið á
Grænlendingum sjálf-
um í þeirri náttúru-
dýrkun sem umræðan
óneitanlega er. Nema
kannski að við hneyksl-
umst á háttemi þeirra,
sóðaskap og drykkju,
eins og kom, svo dæmi sé tekið, mjög
skýrt fram í sjónvarpsþætti um smá-
þorp á austurströnd Grænlands 111-
oqortoomiut, „stað stóru húsanna"
ekki alls fyrir löngu í ríkissjónvarp-
inu. Og þökk sé RUV, þá var það
Grænlendingar horfa
björtum augum á fram-
tíðina, segir Jósef H.
Gunnlaugsson, og láta
hluti í friði sem þeim
koma ekki við.
sem enn ein vitamínsprautan í æð
þeirra vonandi fáu Islendinga, sem
gaman hafa og gagn af því að upp-
hefja sjálfa sig sem hluta af þjóð,
sem er nágrönnum sínum æðri.
Það er nefnilega útbreiddur mis-
skilningur að Grænlendingar séu upp
til hópa byttur og letingjai-. Og er við
tölum um Grænlendinga, þá hljótum
við að vera að tala um alla Grænlend-
inga, nema við skilgreinum hlutina
betur.
Víst er það rétt, að íbúar smáþorpa
á „baksiðunni“, eins og Grænlending-
ar sjálfu- kalla austurströndina, fara
óvarlega með áfengi, og þai- er at-
vinnuleysi. En á „baksíðunni“, eru að-
eins 2 byggðakjai’nar, þ.e. 111-
oqotoomiut og Ammassalik, „Síldai--
verkun“. Og þar búa u.þ.b. 2.000
manns, séu smáporp eins og Kulusuk,
„Hryggbein", tekin með. En einmitt
þangað hefur leið margra Islendinga
legið í ófáum dagsferðum Flugleiða og
Flugfélags Islands undanfarin ár.
Beint í ómenninguna. Við heimkom-
una eru menn svo mun fróðari en fúll
á móti, um grænlenska menningu al-
mennt.
„Baksíðan" hefur auðvitað framhlið,
sem snýr í vestur og suður. Og era
þeir 53.000 íbúar sem þar búa, óvai-t
teknir með þegar ,jróðir“ Islendingar
tala um grænlenska menningu í heild
sinni.
„Fróðir" Islendingar segja mér að
á Grænlandi sé til siðs að menn bjóði
gestum konur sínar til afnota. Og að
það sé meira að segja ókurteisi að
þiggja ekki boðið. Einnig sé það al-
menn regla að ropa og helst reka við
að lokinni máltíð. En ég sjálfur fer nú
að efast um sannsögli þessara
„fróðu“ manna, er þeir fræða mig á
því að „þessir Grænlandingar séu
bara nýskriðnir út úr
snjóhúsunum". En
þetta er nú bara sak-
laust grín, nema ég hafi
verið svo værukær á
ferðum mínum, að ég
hafi ekki tekið eftir
þessu.
Hitt er alls ekkert
gamanmál, er við heyr-
um um morð og sjálfs-
víg í fréttum. þá eru
þessir sömu „fróðu“
menn búnir að kynna
sér málin til hlítar á
undra skömmum tíma
og segja mér að svona
sé þetta með Grænlend-
inga og þaðan sé engar
góðar fréttir að fá.
Raunin er þó allt önnur.
Þó svo að á Grænlandi sé hátt hlut-
fall sjálfsvíga og morða miðað við Is-
land, er drykkjuskapur og ómenning í
álíka hlutfalli, séu báðar þjóðimai-
skoðaðar í heild. Og það sem meira er,
þá komast Grænlendingar ekki með
tæmai- þar sem Islendingar hafa hæl-
ana hvað varðar misnotkun fíkniefna.
Þefr vita það nefnilega, að fíkniefni
eyðileggi sálir manna. Og sé einhver
svo ólánsamur að reyna að selja eitt-
hvað sterkara en hass, eða „sterkt tó-
bak“ eins og það kallast á Grænlandi,
þá er hann útskúfaður og tekinn úr
umferð með það sama. Lögreglan
þarf varla að koma þai- nærri, og þyk-
ir mér það bera vott um hvað þjóðar-
vitund þeirra er sterk. Á hinn bóginn,
þá er hass trúlega útbreiddara á
Grænlandi en á Islandi, svo ég fari nú
með rétt mál. Þetta segði ég ekki, ef
ég væri ekki búinn að kynna mér mál-
in til hlítar. En það lærði ég einmitt af
Grænlendingum sjálfum, að vera ekki
að gaspra einhverja vitleysu, heldur
að kynna mér málavexti vel áður en
ég opna á mér kjaftinn. En þessi
skynsemi er öllum Grænlendingum
sem ég þekki í blóð borin og stór hluti
af þefrra menningu. Enda láta þefr
aldrei stór orð falla um hluti sem þeir
hafa ekki fullan skilning á.
Grænlendingar almennt fylgjast vel
með öllu í kringum sig, hvort sem átt
er við annað fólk, náttúruna, fróðleik,
tækni eða þróun. Þeir horfa björtum
augum á framtíðina og láta hluti í Mði
sem þeim koma ekki við. En þeir
gjalda í sömu mynt sé þeim misboðið,
einnig sé þeim greiði gerður. „Látir
þú mig vera, læt ég þig vera“, „Geri
ég þér gott, gerir þú mér gott“, era
sagnir sem lifa góðu lífi meðal Græn-
lendinga í dag. Og eiga þar við mann-
leg samskipti frá degi til dags - alls
ekki þjóð mót þjóð, hvorki í nútíð né
þátíð. En Grænlendingar hafa eins og
við vitum, ekki aldeilis farið varhluta
af inm-ásum annarrar menningar og
siða, eða skilningsleysi og afskipta-
semi ókunnugra á þeirra líisviður-
væri. Þefr láta það, þótt ótrúlegt megi
virðast, ekki trufla sig í sínu daglega
lífi í þeirra eigin landi. Þeir vita það,
að styrkur þeirra er fólgin í þeim
sjálfum og láta það vera að blanda sér
í annarra mál.
Höfundur er starfsmaður Ólgerðar-
innar, en hefur undanfarin misseri
ferðast mikið um Grænland á eigin
vegum.
KAUPFÉLAGIÐ og pakkhúsið í Igaliku, „Görðuin",
á kyrrlátum síðsumarsmorgni.
Um hátterni
Grænlendinga
Jósef H.
Gunnlaugsson