Morgunblaðið - 19.12.1998, Qupperneq 30

30 LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ÁRÁSIRNAR Á ÍRAK
Samskipti Rússa og- vest-
urveldanna sögð í hættu
Mótmælt víða um heim
Reuters
KOMIÐ liefur til mikilla mótmæla víða um heim
vegna árása Bandaríkjamanna og Breta á írak,
ekki síst í arabaheiminum, t.d. á Vesturbakkanum
og í Jórdaníu. Þá voru mótmæli í Moskvu og
London og í Kaupmannahöfn bi’utu íraskir innflylj-
endur rúður í bandariska sendiráðinu. Á myndinni
hefur einn mótmælendanna í London runnið úr
greipum lögreglu, sem heldur eftir jakka hans.
Harkaleg viðbrögð
rússneskra stjórnvalda
við aðgerðum Breta og
Bandaríkjamanna
-----uy ' .....
gegn Irak vekja nokkra
athygli. Hafa ýmsar
spurningar vaknað
um orsakir þessara
viðbragða og eins
-----------------7----
hvort átökin í Irak
komi til með að hafa
varanleg áhrif á
samskipti Breta og
Bandaríkjamanna við
stjórnvöld í Moskvu.
VIÐBROGÐIN
VARAÐ var við því í gær að árásir
Breta og Bandaríkjanna á írak gætu
skaðað verulega samskipti ríkjanna
við Rússa, og þannig þurrkað út í
einu vetfangi þann árangur sem
náðst hefur í sáttaátt frá endalokum
kalda stríðsins. Hafa Rússar þegai-
kallað sendiherra sína í London og
Washington heim og er það í fyrsta
skipti síðan í síðari heimsstyrjöldinni
sem Rússar kalla sendiherra sinn í
Washington heim, en síðast kölluðu
þeir heim sendiherra sinn í London
árið 1971 eftir að Bretar höfðu vísað
105 sovéskum diplómötum úr Iandi.
Mótmæltu Rússar einnig aðgerð-
unum með því að senda ekki Igor
Sergejev varnarmálaráðheiTa á fund
með fulltrúum Atlantshafsbandalags-
ins (NATO) í Brussel í gær, eins og
íyrirhugað hafði verið, heldur ein-
ungis sendifulltrúa. Veltu þingfulltrú-
ar dúmunnar, neðri deildai- rússn-
eska þingsins, vöngum yfir því í gær
hvort fara ætti fram á það við stjóm-
völd að þau brytu ályktanir Samein-
uðu þjóðanna einhliða með því að
senda Irökum ýmis gögn og vistir.
Varaði Leoníd Ivasjov, hershöfð-
ingi í varnarmálaráðuneytinu, við því
að stjórnvöld í Moskvu „gætu neyðst
til að endurskoða stefnu sína í al-
þjóðastjórnmálum og gerast leiðtogi
þeirra ríkja sem ekki sætta sig við að
hlíta athugasemdalaust skipunum
Bandaríkjanna.“ Fréttaskýi'endur
benda hins vegar á að viðbrögð
Rússa einskorðist við hávær mót-
mæli og afturkalli sendiherra frá
Washington og London. Telja þeir
ekki miklar líkur á að Rússar fylgi
orðum sínum eftir með aðgerðum.
Samt sem áður er talið mjög ólíklegt
að Rússar skrifi undir START-II
samninginn, sem kveður á um fórg-
un kjamavopna, eins og vonast hafði
verið til að þeir gerðu nú í desember.
Segjast vissir um að samskipti
við Rússa beri ekki skaða
Madeleine Albright, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, kvaðst í gær
harma ákvörðun Rússa en sagði að
Bandaríkjamenn myndu ekki kalla
sendiherra sinn í Moskvu heim.
Reyndar yfirgaf James Collins,
sendiherra Bandaríkjanna, Moskvu í
gærdag en vegna fjölskylduað-
stæðna, að því er blaðamenn voru
fullvissaðir um, og tengdist brottfór
hans ekki deilunni um Irak.
Lögðu Robin Cook, utanríkisráð-
herra Bretlands, og varnarmálaráð-
herrann George Robertson í gær
báðii' mikla áherslu á að deilur um
árásirnar á Irak myndu ekki skaða
samskipti Breta og Rússa þegar til
lengri tíma væri litið og kvaðst Cook
hafa rætt við ígor ívanov, utanríkis-
ráðherra Rússlands, og sagði að þeir
hefðu orðið sammála um að löndin
myndu áfram stai-fa á vinsamlegum
nótum þegar þessi deila væri til
lykta leidd. ítrekaði Robertson þá
skoðun sína að samskipti Rússa og
Breta væru í nægilega fóstum far-
vegi til að lifa deilurnar af. Verður,
að sögn Breta, öllum samskiptaleið-
um milli London og Moskvu haldið
opnum þótt sendiherra Rússa hafi
verið kallaður heim frá London.
Vii-tist sem talsmaður rússneskra
stjórnvalda, Dimitrí Jakúskin, tæki
1m -1.25
1.26 -1.50
1.51 - 1.75
1.76-2 m
2.01 - 2.50
æstódýrastir
2.790.- Næstódýrastir
3.490.- ódýrastir
Ódýrastir
4.490.-
5.390.-
Athugið að hér birtast rétt verð hjá Jólatréssölunni Landakot
Jólatréssalan Landakot styrkir
* sbr. verðkönnun Mbl. 17. des. Tekið er meðaltalsverð á öllum stærðarflokkum.
Hatréssalar? Landakot
Við Landakotskirkju & IKEA
Reuters
TORNADO GRl sprengju flugvél konunglega breska flughersins.
Vopnaðar háþróuðum
sprengjubúnaði
TORNADO-sprengjuþoturnar
bresku seni notaðar voru í árásum
á Irak í gær og á fimmtudagskvöld
eru þær sömu og notaðar voru í
Flóastríðinu fyrir sjö árum en þær
eru nú vopnaðar afar þróuðum
sprengjum sem stýrt er á skotmark
sitt með hitastýrðum leysigeisla.
Flugu Tornado GRl-vélarnar,
sem voru tólf talsins, tvær og tvær
saman yfir Bagdad vopnaðar
„venjulegum" flugskeytum sem átti
að nota til að verjast hugsanlegum
ái'ásum íraskra flugvéla. Tomado-
vélarnar, sem kosta um 2,4 millj-
arða ísl. króna hver, báru hins veg-
ar einnig straumlínulagað hylki
sem hýsir hitastýrðan leysigeisla-
miðara sem á að geta stýrt sprengj-
um þráðbeint á fyrirhugað skot-
mark. Mun sprengjan stefna rak-
TORNADO
leitt á þann punkt sem miðaður er
út með þessum hætti en auk þess
em sprengjurnar sjálfar byggðar
skynjurum og stýranlegum
sprengjuoddum sem aðstoða
sprengjurnar til að stefna þráð-
beint á skotmarkið.
Þessi sprengjugerð, Paveway II
og Paveway III, var notuð á í gær
og á fimmtudagskvöld í árásum á
bækistöðvar íraksherja og mun sú
fyrri, sem ber fimm hundrað kíló-
gröinm af sprengiefni, eiga að geta
hitt skotmark sitt með tíu metra
nákvæmni og þær siðaraefndu,
sem bera þúsund kflógrömm af
sprengiefni, með þriggja metra ná-
kvæmni.
undir þessar staðhæfingar breskra
ráðamanna þegai’ hann sagði að alls
ekki væri á döfinni að Rússar slitu
öll stjórnmálatengsl við Bretland og
Bandaríkin. Sagði hann á frétta-
mannafundi í Moskvu að þann stíg
mættu menn ekki feta því það gæti
leitt til átaka.
Staðfesti Jakúskín hins vegar að
rússneski heraflinn, þar með talin
kjarnavopnadeild hersins, hefði ver-
ið settur í viðbragðsstöðu vegna
árásanna á írak en sagði að það væri
samkvæmt venju þegar meiriháttar
stríðsátök væru háð. ítrekaði
Jakúskin jafnframt þá kröfu Rússa
að árásunum yrði hætt.
Rússar óttast
þróun NATO
Rússar sögðu á fundum sínum
með fulltrúum NATO í Brussel í gær
að þeir vonuðust til að árásir Breta
og Bandaríkjamanna væru ekki vís-
bending um það sem koma skyldi, og
að NATO hygðist færa út kvíarnar
þannig að það gæti gripið tO viðlíka
aðgerða hvar og hvenær sem því
hentaði. Sagði Sergei Kisljak, sendi-
maður Rússa, að stjórnvöld í
Moskvu hefðu miklar áhyggjur af
þessari þróun.
„Við erum vitaskuld meðvitaðir
um að NATO er ekki sem slíkt aðili
að árásunum á Irak en tveir meðlima
þess standa á bak við þessar aðgerð-
ir og Rússland getur ekki setið að-
gerðalaust hjá,“ sagði Kisljak og
bætti því við að Rússar myndu fylgj-
ast með athygli með þróun NATO,
og því hvort árásirnar á írak væru
fyrirboði frekari aðgerða í þessum
dúr. „írak á ekki að verða fjarlægur
æfingavöllur fyrir nýja stefnu í vörn-
um Evrópu."
Rússar lengi vinsamlegir
stjónivöldum í Bagdad
Sovésk stjómvöld áttu um ára-
tugaskeið náið samstarf við stjóm-
völd í Bagdad og þessi tengsl hafa
ekki raskast þrátt fyrir hrun Sovét-
ríkjanna. Þekkir Prímakov forsætis-
ráðherra, sem áður var utanríkisráð-
herra og yfirmaður rússnesku leyni-
þjónustunnar, t.d. vel til ráðamanna í
Bagdad og talar arabísku reiprenn-
andi. Þykir það skýra að nokkni leyti
hvers vegna Rússar beita sér svo
harkalega gegn árásunum gegn írak
að Rússar vilja gjarnan komast aftur
til nokkurra áhrifa í Mið-Austurlönd-
um. Er Persaflóinn mikilvægur í
þessu samhengi og því ekki bagalegt
að styrkja stöðu sína meðal þeirra
ríkja sem land eiga að flóanum.
Skulda Irakar auk þess Rússum
sjö milljarða dollara en engar líkur
era hins vegar á því að þeir geti end-
urgreitt skuldii- sínar nema við-
skiptaþvingunum Sameinuðu þjóð-
anna verði aflétt og þeir geti aukið
olíusölu sína. Eru Rússar vitanlega
mjög áfram um að fá þessar skuldir
greiddai', í ljósi þeirra efnahags-
þrenginga sem riðið hafa yfir rúss-
neskt samfélag undanfarna mánuði.
Hörð viðbrögð Rússa eru þó fyrst
og fremst talin skýrast af því að þeir
séu bæði reiðir og móðgaðir vegna
þess að Bandaríkjamenn sögðu þeim
ekki af árásunum á Irak íyrii'fram, og
vegna þess að Bandaríkin báru málið
ekki upp í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna, þai' sem Rússar hafa neit-
unai'vald. Hefur andstaðan gegn árás-
unum á Irak sameinað annars afar
sundm-leita hjörð rússneskra stjórn-
málamanna. Fullti'úar í Dúmunni
samþykktu ályktun á fimmtudag þar
sem Bandaríldn og Bretland eru köll-
uð „alþjóðlegh- hryðjuverkamenn“.
Áður hafði forsætisráðheirann, Jev-
gení Prímakov, lýst árásunum sem
„hneykslanlegum".
Geta ekki gengið of langt
með mótmæli sín
Það er hins vegar mat frétta-
skýrenda að ákveðin takmörk séu á
því hversu langt Rússar geta gengið
með mótmæli sín og ólíklegt er að
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
breyti mjög afstöðu sinni til vestur-
veldanna. Á það er t.d. bent að Rúss-
ar eru of fjárvana til að geta farið að
hefja hernaðaruppbyggingu í kjölfar
þess máls og ekki síður er talið mik-
ilvægt að Rússar þurfa nauðsynlega
á fjárhagslegri aðstoð vestrænna
stofnana að halda, t.d. Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum en þar hafa Banda-
ríkjamenn sterk ítök.
[