Morgunblaðið - 19.12.1998, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998 35
LISTIR
Morgunblaðið/Björn Blöndal
GLAÐBEITTIR þátttakendur í sýningunni. Alls kemur á þriðja tug barna og unglinga fram.
Litla stúlkan með
eldspýturnar á fjalirnar
Keflavík. Morgunblaðið.
LEIKFÉLAG Keflavíkur sýnir nú
fjölskylduleikritið Litlu stúlkuna
með eldspýturnar, sem höfundur-
inn og leikstjórinn Hulda Ólafs-
dóttir leikhúsfræðingur byggir á
samnefndri sögu. Sagan um
Krumma eftir Jóhannes út Kötl-
um og fleira efni kemur einnig
við sögu í leikritinu sem teygir
sig til áhorfenda sem fengnir eru
til að syngja með.
Það eni félagar í unglinga-
deild leikfélagsins sem taka þátt
í sýningunni, en deildin var
stofnuð í vor og er þetta önnur
sýning hópsins. Alls tekur á
þriðja tug krakka þátt í sýning-
unni og eru þau á aldrinum
11-16 ára. Frumraun hópsins var
leikritið „Á réttu róli“, sein sýnt
var í vor. _
Hulda Ólafsdóttir, höfundur og
leikstjóri, sagði í samtali við
Morgunblaðið að æfingar hefðu
hafist um mánaðamót októ-
ber/nóvember og hefði verið
mikill áhugi hjá unglingunum að
taka þátt í sýningunni. AHt starf
leikfélagsins hefði gjörbreyst eft-
ir að félagið hefði fengið eigið
húsnæði til afnota, Frumleikhús-
ið við Vesturbraut, en í kjölfar
þess hefði unglingadeild leikfé-
lagsins verið stofnuð. Þetta er
10. uppsetning Huldu Ólafsdótt-
ur hjá Leikfélagi Keflavíkur.
„Síðasta hljómplatan“
verður að geislaplötu
Einar
Jóhannesson
Philip
Jenkins
ÚT ER komin geislaplata
þar sem Einar Jóhannesson
klarínettuleikari og Philip
Jenkins píanóleikari flytja
verk eftir Nielsen, Burgmuli-
er, Schumann, Jón Þórarins-
son og Þorkel Sigurbjörns-
son. Upptökur fóru fram í
Kirkju heilags anda í Clap-
ham í Lundúnum fyrir tólf
árum og voru upphaflega
gefnar út á hljómplötu árið
1987. Það er Merlin Records,
útgáfufyrirtæki Tryggva
Tryggvasonar í Englandi,
semgefur plötuna út.
„Astæðan fyrir því að við
ákváðum að gefa þessar upp-
tökur út á geislaplötu núna
er einfaldlega sú að hijómplatan
lenti miili stafs og hurðar á sínum
tíma. Formið var eiginlega komið
úr tísku, þótt Tryggvi hefði trú á
því, og fólk var í óða önn að skipta
yfir í geislaplötur. Þótt platan væri
gefín út týndist hún því strax og
gleymdist. Þetta var eiginlega „síð-
asta hljómplatan“,“ segir Einar og
hlær.
Hann segir Tryggva lengi hafa
haft hug á því að gefa upptökurnar
út á geislaplötu og í haust hafi þeir
afráðið að láta slag standa. „Það er
virkiiega ánægjulegt að þessi end-
urútgáfa sé orðin að veruleika því
okkur þótti alltaf leiðinlegt hvernig
piatan týndist. Ég held að upptak-
an standi alveg fyrir sínu.“
Upptakan var gerð á þeim tíma
þegar þeh' Einar og Philip störfuðu
töluvert saman, léku meðal annars á
nokkrum tónleikum í Wigmore
Hall. Segir Einar upptökuna ágæta
heimild um samstarfið. ,A-uðvitað
höfum við breyst talsvert mikið. Ég
hef verið yfirmáta lýrískur á þess-
um tíma - reynt að ki'eista eitthvað
fallegt út úr hven'i nótu. Það er
inniiegur, hreinn og jafnvel saklaus
tónn í þessu. Það er gaman að horfa
á þessar upptökur úr fjarlægð núna
- maður öðlast meiri yfirsýn með
ánmum.“
Einar og Philip hafa lítið unnið
saman á undanfömum árum enda
að mestu beint kröftum sínum í
annan farveg. Philip er yfirkennari
við Royal Scottish Academy of
Music and Drama og Einar hefur
lagt meiri áherslu á kammermúsík
og einleik. Hann kveðst þó aftur
vera farinn að halla sér að
sónötunni og hyggst halda
áfram á þeirri braut.
Sendir út á krá
Einai' segir upptökurnar í
Clapham hafa verið skemmti-
legar, þótt tíminn hafi verið
af skornum skammti. „Við
iágum ekki yfir þessu vikum
saman, eins og tíðkast í dag,
höfðum raunar bara tvo daga
til að ljúka þessu. Til að fá
næði urðum við til dæmis að
taka hluta efnisins upp á nótt-
unni og senda vinnuflokk,
sem var að störfum fyrir utan
kirkjuna, út á krá - á okkar
kostnað!"
Einar kann ekki illa við þessi
vinnubrögð - óþai-fi sé að hanga yfir
hlutunum, klippa út í hið óendan-
lega, þar til útkoman verður stíf og
óeðlileg. „Því minna sem átt er við
upptökurnar, þeim mun betur skilar
stemmningin sér.“
Platan hefst á Fantasistykke eftir
Nielsen og Duo Op. 15 eftir Burg-
múller, rómantískum stykkjum sem
Einar segir afar sjaldan leikin inn á
plötu. Þá kemur Fantasiestucke Op.
73 eftir Schumann, sem er öllu
þekktara, og Sonata eftir Jón Þór-
arinsson. Plötunni lýkur á verki
Þorkels Sigurbjörnssonar, Rek,
sem samið er sérstaklega fyrir Ein-
ar og Philip og ekki hefur verið
hljóðritað í annan tíma, og fjórum
íslenskum þjóðlögum eftir sama
höfund.
Þróunarkenn-
ing Darwins
BÆKUR
JVáttúrufra;ðirit
UM UPPRUNA DÝRATEGUNDA
OGJURTA
eftir Þorvald Thoroddsen. Steindór J.
Erlingsson samdi inngang og skýr-
ingar. Ritstjóri er Vilhjálmur Árna-
son. 331 bls. Útgefandi er Hið ís-
Ienzka bókmenntafélag. Verð kr.
2.990.
ÞORVALDUR Thoroddsen jarð-
fræðingur er einn mikilvirkasti ís-
lenzki náttúrufræðingur við ritstörf.
Að loknu stúdentsprófi
1875 heldur hann til
Kaupmannahafnar og
er þar við nám, án þess
þó að taka próf, þar til
hann verður kennari
við Möðruvallaskóla
1880 og síðar Latínu-
skólann (Hinn lærða
skóla í Reykjavík). Á
sumrin frá 1882 til 1898
ferðast hann um gjör-
vallt land tO þess að at-
huga landslag og jarð-
lög. Síðasta aldarfjórð-
ung ævi sinnar situr
hann að mestu í Kaup-
mannahöfn við skriftir.
Afköstin urðu mikil, en
ekki eingöngu á fræðasviði
a træðasviði hans,
heldur varð hann einn eljusamasti
fræðari íslenzkrar alþýðu um sína
daga.
A árunum 1887 til 1889 birtust í
Tímariti Hins íslenzka bókmennta-
félags þrjár greinar eftir Þorvald,
Um uppruna dýrategunda ogjurta,
sem nú hafa verið endurprentaðar
sem lærdómsrit Bókmenntafélags-
ins. Um þessar mundir eru liðin 140
ár frá því Darwin kynnti opinber-
lega hugmyndir sínar um þróun
tegundanna (1. júlí 1858), og má því
segja, að ærið tilefni sé til að minn-
ast þess með einhverjum hætti.
I greinunum rekur Þorvaldur
hugmyndir manna um lífheiminn,
segir frá ævi Charles Darwins og
endursegir 6. útgáfu Uppruna teg-
undanna frá 1872. Þorvaldur greinir
frá helztu rökum með kenningu
Darwins á auðskilinn hátt en getur
líka um ýmsar mótbánir, sem fram
komu. Þó að greinin sé komin til ára
sinna veitir hún engu að síður
glöggt yfirlit yfir hugmyndir manna
á þessum tima og skýrir undirstöð-
ur þróunarkenningarinnar, sem öll-
um er hollt að þekkja til. Oft gætir
þess misskilnings reyndar, að
Dai-win hafi verið upphafsmaður að
þeirri kenningu, að lífverurnar hafi
orðið til við þróun, sem er ekki rétt.
Hins vegar leitaðist Danvin við að
skýra þróun út frá nýjum forsend-
um eða náttúrlegu vali. Kenning
hans olli hörðum og langvinnum
deilum og kom miklu róti á hugann
meðal fræðimanna um langan aldur.
Margvíslegar kenningar aðrar voru
settar fram og sýndist sitt hverjum.
Jafnvel má orða það svo, að það hafi
verið í tízku um tíma að setja fram
eigin þróunarkenningu. Um deilur
þessar hefur mikið verið skrifað og
kannski meira en nokki'ar aðrar.
Oft orkar mjög tvímælis að gefa út
gamlar ritsmíðar um efni, þar sem
þekking og hugmyndir manna hafa
tekið miklum breytingum. Margt af
því, sem segir í riti þessu, heyrir sög-
unni til, en á engu að síður erindi til
okkai'. Æskilegt hefði þó verið að
skýra sumt, sem þama kemur fram,
í ljósi nýrrar vitneskju í greinargóðu
yfirliti í bókarlok. Þá eru íslenzk og
Þorvaldur
Thoroddsen
hans
latnesk heiti tegunda önnur nú en
forðum og einstaka orð eru notuð í
annairi merkingu en venja er. Þor-
valdur notar til dæmis orðið »kyn« í
fleiri en einni merkingu, meðal ann-
ars fyrir það, sem nú kallast ætt-
kvísi. Á hinn bóginn má ekki gleyma
því, að gömul grein sem þessi er oft
aðgengilegri fyi-h' þorra fólks en nýj-
ustu fræði, ef til vill vegna þess, að
hún var skrifuð meira við hæfi al-
mennings og málfar var ekki orðið
jafn fræðilegt og nú. Stíll Þorvaldar
er fremur látlaus, þó að hann sé eng-
an veginn rislágur eins og ýmsir
menn héldu fram.
Steindór J. Erlings-
son samdi skýringar,
sem stuðningur er í, en
þær ná þó alltof
skammt hvað áhrærir
svið náttúrufræðanna.
Steindór gerir ágæta
grein fyrir helztu
straumum og stefnum í
Evrópu á þessum tíma
í inngangi ritsins.
Mestum hluta ver hann
þó í að bollaleggja um
hvers vegna Þorvaldur
varð afhuga kenning-
um Darwins síðar á
lífsleiðinni og hverjar
voru þróunar- og
menningarhugmyndir
og Ágústs H. Bjarnasonar,
prófessors við HI og skóiastjóra
Gagnfræðaskóla Reykvíkinga
(Ágústarskóla; ekki Gagnfræða-
skólans í Reykjavík eins og segir í
bókinni). Fóru þeir hvor sína leið í
því efni, þó að báðir höfnuðu kenn-
ingu Darwins, enda var enginn sam-
gangur þeirra í milli á þessum ár-
um. Inngangurinn er ágætlega sam-
inn og um margt fróðleg lesning.
Lærdómsrit Bókmenntafélagsins
eru eitt vandaðasta lesefni, sem völ
er á, og er greinilegt, að útgefendur
leggja metnað sinn í að búa þau eins
vel úr garði og kostur er. Mest er
þó um vert að þau fjalla jafnan um
efni, sem hvetur fólk til þess að
hugsa um »helztu stórvirki manns-
andans«. Fyrir því stuðla þau bæði
að gleði og þroska.
Ágúst H. Bjarnason
Kraftmeiri, nú með 1400W mótor
Fislétt, aðeins 6.5 kg.
Biðstöðufesting fyrir rör og slöngu.
Og hinn frábæri Nilfisk AirCare®
síunarbúnaður með HEPA H13 síu.
Komdu og skoðaðu nýju
Nilfisk GM-400 ryksugurnar
/rOnix
HÁTÚNI6A REYKJAVÍK SÍMI 552 4420