Morgunblaðið - 28.01.1999, Qupperneq 44

MORGUNBLAÐIÐ
j44 FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 1999
UMRÆÐAN/PRÓFKJÖR
Menntir og menning -
efnahagsmál næstu aldar
MENNTUN og
menningarlíf eru hluti
af heilbrigðu lífi hvers
einstaklings og mikil-
væg í sjálfu sér fyrir
fólk og samfélög. Það-
an sprettur ekki síst
lífsnautnin frjóa sem
Jónas orti um. Hann
sagði líka að vísindin
efldu alla dáð - spak-
>mæli sem nú þarf að
verða að helstu ein-
kunnarorðum stjórn-
málanna. Menntir og
menning eru nefnilega
einhver helstu efna-
hags- og atvinnumál
framtíðarinnar. Sam-
keppnisstaða Islendinga ræðst nú
ekki fyrst og fremst af aflabrögð-
um og orkuvinnslu heldur veltur á
því hvaða vit við höfum til að hag-
nýta auðlindir okkar og sækja fram
á nýjum sviðum sem menntuð þjóð
með það orðspor að gera vel alla
hluti.
Það hefur loðað við okkur Mör-
landa að telja okkur besta í öllu í
krafti höfðatölunnar -
og stundum í glýju
fjarlægðarinnar. Þetta
á síðari árin ekki síst
við um menntir og
menningu. Einfóld at-
hugun leiðir þó í ljós
að meint forskot okkar
er goðsögn. Við verj-
um minna opinberu fé
til menntamála en
grannþjóðir okkar í
öðrum norrænum ríkj-
um, og stöndum jafn-
fætis Tyrkjum og
Portúgölum.
Ef til vill veldur hér
nokkru að við höfum
lengi litið á okkur sem
frumframleiðendur og mælt árang-
ur okkar í fallþunga dilka,
þorsktonnum og gígavattstundum.
Þegar fram í sækir verða hagsæld
og almenn velferð ekki metin fyrst
og fremst með því metrakerfi.
Skammsýnir stjörnarherrar
Núverandi stjómarherrar eru
vissulega vinveittir menntum og
Við verjum minna
opinberu fé til mennta-
mála en norrænar
grannþjóðir okkar,
segir Mörður Árna-
son, og stöndum jafn-
fætis Tyrkjum
og Portúgölum.
menningu þegar þeir standa við
hljóðnemann með hanastél. I reynd
neita þeir að horfast í augu við þá
nauðsyn að fjárfesta í þekkingu og
hæfni til jafns við grannþjóðir -
jafnvel á tímum bullandi góðæris.
Vissulega er um nokkra fjárhæð að
ræða í upphafi, en það fé fæst
margfalt til baka með sterkari
samkeppnisstöðu og bættum hag
fyrirtækja og skattborgara. Af-
staða ráðherranna í menntamálum
sést afar skýrt í þeim vanda sem
sveitarfélögin eiga nú við að stríða
Mörður
Árnason
hi
anuar
Klukkan 17:00 föstudaginn 29. janúar
eru síðustu forvöð að panta auglýsingu
í Símaskrá I 999.
Forðist biðraðir og gangið frá
auglýsingapöntunum tímanlega.
eftir að þau tóku við gi-unnskólun-
um. Þröng peningasjónarmið
leiddu til þess að ríkið afhenti skól-
ana vanbúna og fjársvelta, og hafði
vanrækt að taka til í launamálum
og vinnuaðstöðu kennara. Það er
augljóst verkefni nýrrar stjórnar
að koma til móts við sveitarfélögin
um úrlausn þessa vanda, og bæta
jafnframt aðstæður barna og for-
eldra á forskólaaldrí, meðal annars
með lengi'a fæðingarorlofi fyrir
bæði mæður og feður.
Annað dæmi um skammsýni
valdsmanna er skilningsleysi
þeiira á gildi sí- og endurmenntun-
ar. Einstakar stofnanir, til dæmis
Háskólinn, fyrirtæki og verkalýðs-
félög, til dæmis Rafiðnaðarsam-
bandið og MFA, hafa haft forystu
um nýskipan á sínum stað en af-
skipti ráðuneytanna eru hverfandi
og fjárveitingar til endurmenntun-
ar dittó.
Þessi tegund mennta - og menn-
ingar er þó meðal þess sem í fram-
tíðinni ræður úrslitum um velgengni
þjóða og einstaklinga, og í öflugu sí-
menntunarkerfi felast bestu for-
vaiTÚrnar gegn atvinnuleysi í næstu
lægð eftir þá góðu daga sem Davíð
hrósar sér stöðugt af en hefur ekki
nógu sterk bein að þola. Það er ekki
síst vegna mennta- og menningar-
stefnu rfldsstjómarinnar sem við
þurfum að losna við hana og koma á
nýiTÍ jafnaðarstjóm. Fyrsta skrefið
til þess er að velja góða baráttusveit
á Reykjavíkurlista Samiylkingar-
innai' á laugardaginn.
Höfundur er íslenskufræðingur
og varaþingmaður í Þingflokki
jafnaðarmanna.
Lífríkið
njóti vafans
Auðlindanýting og
umhverfisvernd hafa
hagrænar og tilfinn-
ingalegar hliðar.
Þannig er það,
þannig á það að vera.
Við viljum varðveita
eftir föngum landslag,
lífríki og menningu.
Varðveisla
Dimmugljúfra er, svo
dæmi sé tekið, varð-
veisla landslags sem
hefur fyrst og fremst
tilfinningalegt gildi.
Fæst okkar hafa séð
gljúfrin með eigin aug-
um en samt hafa þau
menningarlegt gildi í
hugum okkar. Þótt ekkert okkar
hafi séð Snorra Sturluson erum við
samt ekki reiðubúin .til að má hann
út úr gagnabönkum okkar. Varð-
Við megum ekki sitja
aðgerðarlaus, segir
Stefán Benediktsson,
meðan veröldin tekur
stakkaskiptum.
veisla Þjórsárvera og Eyjabakka
snýst aftur á móti um lífríki,
þ.e.a.s. lífið á jörðinni, og gildi þess
er eins hagnýtt og líf okkar sjálfra.
Land og menning eru eitt
Varðveisla lífs er varðveisla okk-
ar sjálfra. Við, mennimir, viljum
ekki verða ein eftir á þessari jörð,
sem okkur er gefin. Stærstur hluti
af lífi jarðar er afar sérhæfður og
þrífst alls ekki ef við ytri skilyrðum
þess er hróflað. Þess vegna eigum
við engan kost annan en að láta líf-
ríkið njóta vafans þegar óvissa rík-
ir um áhrif gerða okkar. Við vitum
enn mjög Ktið um lífrfld jarðar
annað en að það eyðist af manna
völdum og enn hefúr engum tekist
að endurskapa horfna lífveru, hvað
þá heil vistkerfi. Ólíkt forfeðram
okkar, sem þó elskuðu þetta land,
getum við ekki skotið okkur bak
við vanþekkingu. Við getum metið
afleiðingar gjörða okkar. Ekki þarf
að fara víða um höfuðborgarsvæðið
Stefán
Benediktsson
til að sjá hvað gróður
skipar stóran sess í lífi
Reykvíkinga. Við höf-
um líka sterk tengsl
við náttúra landsins,
okkur líður vel í sölum
fjalla og rósemd víð-
áttunnar. Við metum
skynsemi og fræði-
mennsku mikils og
viljum efnalega vel-
ferð allra.
Iðnbyltingin er að
baki. Sterk fjölskyldu-
bönd og tengsl við for-
tíðina gæða okkur
djörfung og áræði til
könnunar nýrra tæki-
færa. Innflutningur
fornfálegrar stóriðju, sem stenst
ekki lengur samkeppni við nútíma
kröfur um hreinleika og laun, er
aftur á móti hættuspil fyrir ís-
lenskt umhverfi og athafnalíf og
stórt skref aftur á bak í þróun
menningar okkar. Svo íslendingar
geti orðið skapandi þátttakendur í
atvinnulífi komandi aldar verðum
við að setja stefnuna á menntun.
Aðrir Evrópubúar hafa sett stefn-
una á upplýsingaþjóðfélagið og
fyrrverandi austantjaldslönd hafa
sagt skilið við spúandi eimyrju
efnahagslegrar fortíðar og keppast
við að verða þátttakendur í evr-
ópsku samfélagi nýrrar aldar, sem
byggir á lágmörkun mengunar og
hámörkun mannlegrar þekkingar.
Islendingar era fímmta tekjuhæsta
þjóð Vesturlanda. Við eigum erindi
sem fullgildir þátttakendur í þessu
nýja evrópska samfélagi. Við meg-
um ekki sitja aðgerðarlaus meðan
veröldin tekur stakkaskiptum í
kringum okkur. Drögum lærdóm
af aldalangri reynslu okkar sem
einangraður útkjálki Evrópu.
Svöram kalli nýrra tíma. Iðnbylt-
ingin er að baki og grundvöllur at-
vinnulífs og velferðar næstu ára-
tuga verða viðskipti opinna mennt-
aðra samfélaga með upplýsingar
og þjónustu. Veljum velferð og
verndun umhverfis í stað einangr-
unar og stóriðju.
Höfundur er arkitekt og þjóðgarðs-
vörður og tekur þátt í prófkjöri
Samfylkingarinnar í Reykjavík.
- Gœðavara
Gjafavara — matar- og kaffistell.
Allir verðflokkar. *
Heimsfrægir hönnudir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugnvegi 52, s. 562 4244.
Á»>mb l.i is
I ALLT?Kf= 6y7TA/l^l£7 tJÝTl
Stjörnuspá á Netinu