Morgunblaðið - 11.02.1999, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Landbúnaður-
Radíus Reykjavík
ÞAÐ VAR ofurlítið
skoplegt en þó ánægju-
legt að hlusta á bæjar-
stjórann á Seltjarnar-
nesi halda fram hug-
myndum um að eðlilegt
væri að færa land-
búnaðarstofnanir út úr
Reykjavík. Hann mælir
með Akureyri sem
viðtökustað. Hann vill
efla einn byggðakjarna
til mótvægis við
suðvesturhornið. Af
hverju þarf bæjarstjóra
á höfuðborgarsvæðinu
til að benda á þetta? Eg
færi honum hér með
þakkir fyrir þessar
ábendingar. Þær verða
vonandi teknar alvarlegar þar sem
þær koma frá ráðamanni innan
„radíuss Reykjavíkur“ en ef þær
kæmu frá landsbyggðarmanni.
Allir standa á tímamótum
Tímamót Bændasamtakanna eru
þau að með sameiningu Stéttarsam-
bands bænda og Búnaðarfélags ís-
Stofnanaflutningur
Eg tel að verði stofnan-
ir landbúnaðar, rann-
sóknir atvinnuveganna
og menntun, segir
Ævarr Hjartarson,
fluttar hingað til Eyja-
fjarðar þurfum við
ekki að berjast við
fólksfækkun.
lands hófst ferill sjálfseyðingar, bú-
greinafélögin eru að eta innanúr sam-
tökunum, án sýnilegs tilgangs fyrir
bændastéttina. Vil eg þar benda á t.d.
kjör formanns Landsambands kúa-
bænda (LK). Hann taldi sig ekki geta
verið innan stjórnar BI eftir kjör
hans sem formanns LK. Þar virðist
vera sjónarmið að BÍ
vinni ekki fyrir kúa-
bændur heldur beri að
líta á stjóm BÍ sem and-
stæðing sem berjast
verði við. Er það eðli-
legt? Svari hver fyrir
sig. Er kúabóndi orðinn
andstæðingur sauðfjár-
bónda eða hrossabónda?
Er ekki styrkur sveit-
anna að standa saman.
Tímamót leiðbein-
ingaþjónustunnar eru að
einstaka búgreinar eru
nú að ráða sér leiðbein-
endur. Samstaðan um
að halda uppi heil-
steyptu kerfi er brostin.
Loðdýrabændiu' em að
ráða sér ráðunaut kostaðan af ein-
staklingum fyrirtækjum o.fl.
Þetta er svipað og maður sér í
sjónvarpi þar sem stendur að
„Gróðapungar styrktu útsendingu
þessa þáttar". Þar með er brostinn
grundvöllur sameiginlegrar
leiðbeiningaþjónustu fyrir bændur.
E.t.v. er tími útboða runninn upp í
þessari grein. Af hverju er þetta að
gerast? Stendur núverandi leiðbein-
inga- og félagskerfi ekki undir því
sem ætlast var til af því? Hefur það
sofnað eða vilja menn að það sofni?
Það er rætt um og sett í lög að
koma eigi á fót leiðbeininga-
miðstöðvum úti á landi. Eg held að
leiðbeiningamiðstöðvar á lands-
fjórðungastigi séu ekki lausnin. Það
á að tengja þessa starfsemi og þjón-
ustu miklu meira við sveitarstjórn-
arstig, stækkandi sveitarfélög og at-
vinnuráðgjöf. Tímamót rannsókna
eru þegar Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins rannsakar hrútakjöt
með tilliti til fengitíðarbragðs, en
ekki Rannsóknastofnun landbúnað-
arins.
Þörf rannsókna er augljós og
mörgum spurningum ósvarað.
Ef framfarir eiga að verða þai-f
rannsóknir. Rannsókn og tilraunir
eru hluti af rekstrarkostnaði at-
vinnuvegarins og við verðum einfald-
lega að sætta okkur við að sá þáttur
er kostnaðarsamur og svarai- ekki
alltaf spurningum í hvelli, en gerir
það að lokum. Þegar ákveðið verður
að flytja allar rannsóknastofnanir at-
vinnuveganna norður til Akureyrar
og koma þeim fyrir við hinn atvinnu-
tengda háskóla þar, skapast
tækifæri á endurskipulagningu með
tilliti til verkefna með t.d. rannsókn
matvæla.
Tímamót menntunar eru alltaf.
Við spyrjum nú, hvar er nemandinn?
Fyrii’sagnir blaða nú era: „Samning-
ar um fjarnám undirritaðir." Fjar-
fundabúnaður tekinn í notkun. Nem-
endur vitna um ágæti þessara sam-
skipta. Kennarinn orðinn mynd á
skjá. Netfang, heimasíða, tölvupóst-
ur. Hér koma einnig inn tímamót í
leiðbeiningaþjónustu.
Þá má spyi'ja: Hvaða máli skiptir
staðsetning menntunai'/mennta-
setra? Hún skipth' alltaf máli fyrir
byggðaþróun og eflingu atvinnu.
Menn þurfa að vera einhvers staðar
til að ræsa fjartengibúnað og skipu-
leggja fjarkennslu.
Að öllu þessu samanlögðu tek eg
undir með bæjarstjóra Seltjarnar-
ness að landbúnaðarstofnanir á að
flytja út á land og þá er Akureyri
sterkasti staðurinn til að hamla á
móti myndun borgríkis á Islandi.
Hér ætti að vera aðsetur landbúnað-
arstofnana í félagsmálum land-
búnaðar, í leiðbeiningaþjónustu við
landbúnaðinn, rannsóknum í land-
búnaði og sjávarútvegi, iðnaði o.fl. og
æðri menntun í landbúnaði í tengsl-
um við Háskólann á Akureyri.
Eg þakka þeim sem nennt hafa að
lesa hingað.
Þegar þessi flutningur hefst, sem
þarf að gerast fljótt, gefst tækifæri á
endurskoðun og uppbyggingu á
breyttu starfsumhverfi og formi þess-
ara þátta. Eg tel að verði stofnanir
landbúnaðar, rannsóknir atvinnuveg-
anna og menntun flutt hér til Eyja-
fjarðar þurfum við ekki að berjast við
fólksfækkun, þetta gefur héraðinu og
landsbyggðinni sterka sóknarstöðu til
mótvægis við „radíus Reykjavík“,
gæti verið okkar stóriðja.
Um þetta þarf að fara af stað um-
ræða, ekki þó mjög löng svo að frarn-
kvæmdir geti hafist á þessum flutn-
ingum strax í upphafi nýrrar aldar.
Höfundur er ráðunautur hjá
Búnaðarsambandi Eyjafjarðar.
Ævarr
Hjartarson
Þakkir fyrir öflugan stuðn-
ing til áhrifa Suður-
landskj ör dæmis
UM LEIÐ og ég
þakka Sunnlending-
um fyrir mjög öflug-
an stuðning og traust
sem ég hlaut í próf-
kjöri Sjálfstæðis-
flokksins á Suður-
landi um síðustu
helgi þá vil ég um leið
þakka Sunnlending-
um fyi'ir þann mikla
áhuga sem þeir
sýndu á prófkjörinu
með metþátttöku,
einhverri þeirri
mestu sem um getur
hlutfallslega á Islandi
í prófkjöri stjórn-
málaflokks. Margir
nýir frambjóðendur voru í próf-
kjörinu og það eru gömul sannindi
að þeir eiga erfíðara um vik til
árangurs og stjórnmálaframinn
getur verið tímafrekur, hægfara
og óviss, en þakka ber áhuga og
áræði allra þátttak-
enda.
Þá öld sem nú er
senn á enda hefur
Sjálfstæðisflokkurinn
verið forystuafl á Suð-
urlandi á vettvangi
stjómmálanna og ávallt
hefur farið saman að
þegar styrkur sjálf-
stæðismanna hefur
verið mestur á Suður-
landi hafa framfara-
skrefin verið stigin
markvissast og með
mestum árangri.
I komandi alþingis-
kosningum 8. maí nk.
er mikilvægt fyrir
stöðu Suðui'landskjördæmis að
Sjálfstæðisflokkurinn komi öflug-
ur til leiks á nýju þingi með þrjá
þingmenn í kjördæminu. Hvar-
vetna um kjördæmið var góð þátt-
taka og því augljóst að fólk er sér
Kosningar
í komandi alþingis-
kosningum er mikil-
vægt fyrir stöðu Suður-
landskjördæmis, segir
Arni Johnsen, að Sjálf-
stæðisflokkurinn komi
öflugur til leiks á nýju
þingi með þrjá þing-
menn í kjördæminu.
mjög vel meðvitandi að það skipt-
ir miklu máli að þétta aflið fyrir
framtíð Suðurlandskjördæmis og
væntanlegs Suðurkjördæmis.
Fyrir hönd okkar frambjóðenda
vil ég ítreka þakkir til Sunnlend-
inga fyrir þátttökuna í prófkjörinu
og hvet til samstöðu um sigur á
komandi vori.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfsiæðisflokksins í
Suðurlandskjördæmi.
Fréttir á Netinu vd) mbl.is
ALLTAf= GITTH\SA£> A/ÝT7
Árni
Johnsen
Enn betri fram-
haldsskóli
í FYRSTA skipti í ís-
lenskri skólasögu er
samtímis verið að vinna
að námskrám fyrir bæði
grunn- og framhalds-
skóla. Þetta heftu- átt
sér langan aðdraganda.
I skýrslu um mótun
menntastefnu sem birt
var í júni 1994 segir:
„Aðalatriði í námskrár-
gerð er því ekki, hvaða
námsgreinar á að
kenna, heldur hvaða
kunnáttu, skilning,
fæmi og námsreynslu
nemendur ættu að hafa
öðlast við námslok, svo
og hvaða viðhorf og
gildi eigi að einkenna
skólastarfið." I mannréttayfirlýsingu
Sameinuðu þjóðanna segir svo um
menntun: Menntun skal beina í þá
átt að þroska persónuleika einstak-
linganna og innræta þeim virðingu
fyrir mannréttindum og mannhelgi.
Hún skal miða að því að efla skiln-
ing, umburðarlyndi og vináttu meðal
allra þjóða, kynþátta og trúflokka.
Til þess að fullnægja þessu ákvæði
þarf skólakerfið, ekki síst framhalds-
skólinn, að ætla þeim greinum rúm
Menntun
Menntun skal beina
í þá átt, segir Sigurður
Pálsson, að þroska per-
sónuleika einstakling-
anna og innræta þeim
virðingu fyrir mannrétt-
indum og mannhelgi.
sem snerta þessi efni. Til að skilja
aðra, - menningu, siði, trúarbrögð, -
þarf þekkingu, bæði á eigin menn-
ingararfi svo og menningararfi fram-
andi þjóða. Námsgreinar sem fjalla
sérstaklega um siðfræði, trúarbrögð
og lífsskoðanir veita slíka þekkingu.
Þar hefur verið fátt um fína drætti í
íslenskum framhaldsskólum. Þessu
er öfugt farið í grannlöndum okkar
þar sem þessar greinar eru víða
kjarnagreinar á öllum brautum
framhaldsskóla. Inntakið er siðfræði,
heimspeki og trúarbragðafræði með
sérstakri áherslu á hinn kristna
menningar- og trúararf. Þar hafa
menn áttað sig á því sem Páll Skúla-
son háskólarektor hefur leitast við
að vekja athygli á hér: „Öll hug-
myndasaga Vesturlanda - og þar
með talin saga heimspeki, vísinda og
bókmennta - er jafnt í almennum
sem einstökum atriðum óskiljanleg
nema í ljósi kristinnar kenningar og
með sífelldri hliðsjón af henni...
Til þess að kynnast sjálfum okkur,
sögu okkar og menningu, þurfum við
því að kunna ítarleg skil á hinni
kristnu kenningu, enda hefur trúlega
engin kenning verið jafn rækilega
rannsökuð og hugleidd af
fræðimönnum sem alþýðu manna.“
(Pælingar, 1987, bls. 261). Ekki var
annað að sjá en sömu áherslur hafi
verið uppi á málþingi rómversku
kirkjunnar sem menntamál-
aráðherra sótti fyrh' skömmu sbr.
frétt í Mbl. 21. jan. sl.
Upplýsingasamfélagið, sem hin
nýja skólastefna er að vonum mjög
upptekin af, gerir mönnum kleift að
nálgast margvíslega vitneskju fyrir-
hafnarlítið. Tækniþekkingu fleygir
fram, má þar minna á nýjustu afrek
á sviði líftækni. Með öllu þessu fjölg-
ar siðferðilegum álitamálum. Hafi
einhvern tíma verið þörf á að leggja
áherslu á gildismat og efiingu sið-
ferðilegs þroska og siðferðilegrar
dómgreindar í menntun uppvaxandi
kynslóðar er það nú. Slíkt gerist ekki
sjálfkrafa.
Manninum er stundum lýst sem
veru er leitar lífi sínu merkingar.
Líklega er sú leit aldrei ákafari en á
þeim árum sem ungmenni stunda
ft-amhalds- og háskólanám. Skóla-
kerfinu er ekki ætlað
hlutverk í þeirri leit, en
eigi að síður ætti það að
gegna mikilvægu hlut-
verki. Framhaldsskól-
inn þarf að vera vett-
vangur þar sem hægt
er að kynnast, ræða og
glíma við spurningar
um lífsgildin, tilganginn
með veru mannsins,
hugsjónir og siðgæði,
svo nemendur öðlist
forsendur til að taka af-
stöðu og koma sér upp
lífsviðhorfum á grund-
velli þekkingar og
skilnings.
Það vekur mörgum
ugg hve stríðalin og
dekruð börn vestrænnar velsældar
eru mörg hver þjökuð af merkingar-
og tilgangsleysi eigin veru. Hvað
veldur? Hefm- uppeldið og menntun-
in svikið þetta fólk um mikilvæga
þætti sem heilbrigð sjálfsmynd og
jákvæð lífssýn er smíðuð úr? Hefur
efnishyggja, tæknihyggja og áhersl-
an á það sem hagnýta má með
áþreifanlegum hætti ýtt tO hliðar eða
vanrækt það sem stuðlar að heil-
brigðri mennsku? Trú- og skoðana-
frelsi eru grundvallarmannréttindi.
Þetta frelsi leiðir af sér fjölhyggju
sem krefst umburðarlyndis, en gefur
jafnframt möguleika á að ræða og
takast á um ólík viðhorf. En það þarf
að gerast á grundvelli þekkingar og
skilnings. Slík umræða er mikilvæg
og stuðlar að því að menn haldi vöku
sinni varðandi gildi sem þeh' telja
mikilvæg.
En fjölhyggjunni fylgir einnig
hættan á afstæðishyggju sem ekki
nennir að leggja á sig að vega og
meta lífsgildin. Slík afstaða leiðir
auðveldlega til tómhyggju (nihil-
isma) þar sem ekkert skiptir lengur
máli. Haft er eftir menntamál-
aráðheira að á fyrrnefndu málþingi
rómversku kirkjunnar hafi sérstak-
lega verið varað við tómhyggjunni. A
þessu getui' framhaldsskólinn tekið
með því að miðla þekkingu og vera
vettvangur umræðu um lífsviðhorf
og siðferðileg gildi.
Það yrði fagnaðarefni ef góður
framhaldsskóli yrði enn betri með
nýrri námskrá og þeim efnum sem
hér hafa verið rædd gert hærra und-
ir höfði en verið hefur. Eftirfarandi
klausa í bæklingnum „Enn betri
skóli“ (apríl 1998) vekur vonir um
það.
í framhaldsskóla hafa kristin
fræði og trúarbragðafræðsla ekki
verið á almennri námskrá eins og
tíðkast í nági’annalöndum. I nýrri
námskrá mætti huga að því hvort
slíkar greinar geta rúmast í kjarna,
a.m.k. á félagsfræðibraut. ( Bls. 46).
Þetta ætti þó að mínu mati að vera
viðfangsefni allra framhaldsskóla-
nema.
Séra Jóhann Hannesson, kristni-
boði og síðar prófessor, skrifaði í
grein í Kristilegu stúdentablaði árið
1958: „Uppeldi á heimilum og í skól-
um miðar ekki einvörðungu að því
að veita mönnum hagnýta og fræði-
lega þekkingu. Það stefnir einnig að
því að kenna mönnum að meta hin
ýmsu verðmæti bæði almenn menn-
ingarleg verðmæti, trúarleg, sið-
ferðileg og þjóðleg verðmæti. Það er
þessi síðari þáttur uppeldisins sem
þroskar nemendur fremur hinum
fyrri og er þar að auki miklu erfiðari
viðfangs (leturbr. mín). Að verulegu
leyti gegnur vitsmunahyggjan (in-
telektúalisminn) á snið við mat
þeirra verðmæta sem ekki eru vits-
munalegs eðlis eða leysir það mjög
einhliða af hendi... Gildismat ver-
aldarhyggjunnar (secúlarismans)
miðast afttur á móti við þau
verðmæti ,er veita mikinn sýnilegan
árangur á einhverju sviði... Mark-
miðið er að komast áfram í lífs-
baráttunni...
Hvers óskum við afkomendum
okkar?
Höfundur er fyrrvcrandi námsljóri
í kristnum fræðum og er sóknar-
prcstur { fíal lyrunsk irkj u.
Sigurður
Pálsson