Morgunblaðið - 11.02.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1999 35
UMRÆÐAN
^ Sérlög um Háskóla
Islands - hverju náðu
studentar fram?
Katrín Katrfn
Jakobsdóttir Júlíusdóttir
SÍÐASTLIÐIÐ vor
hófst vinna í háskóla-
ráði Háskóla íslands
við sérlög um Háskól-
ann út frá nýrri
rammalöggjöf um há-
skólastigið. Alls fékk
háskólaráð þrenn
frumvarpsdrög til um-
sagnar. Lauk vinnunni
í nóvember og sendi
háskólaráð þá
menntamálaráðherra
umsögn um frumvarp-
ið. Fulltrúar Röskvu í
háskólaráði lögðu sinn
skerf til þessarar
vinnu og lögðu fram
mikilvægar breyting-
artillögur sem stuðla að auknum
réttindum og bættum hag stúd-
enta.
Röskva hafnar
skólagjöldum
Eitt mikilvægasta baráttumál
stúdenta við sérlagavinnuna var að
hindra upptöku skólagjalda. I upp-
haflegum frumvarpsdrögum var
gert ráð fyrir að Háskóla Islands
væri heimilt að innheimta skóla-
gjöld. Háskólaráðsfulltrúar
Röskvu mótmæltu þessu kröftug-
lega. Heimildin var því felld út en í
þriðju drögum var enn í frumvarp-
inu heimild til að innheimta gjöld
fyrir nám á meistara- og doktors-
stigi. Fulltrúar Röskvu mótmæltu
henni einnig á þeirri forsendu að
Háskóli íslands hefði verið sam-
eign íslensku þjóðarinnar allt frá
stofnun. Með því að innheimta
skólagjöld á framhaldsstigi væri
verið að mismuna stúdentum og
stíga fyrsta skrefið í þá átt að af-
nema jafnrétti til náms í íslensku
samfélagi.
Háskóla íslands væri einnig
skylt að standa fyrir víðtæku
akademísku námi og gæti ekki tek-
ið þá áhættu að lögmál markaðar-
ins færu að ráða námsframboði við
skólann. Þá missti hann sjónar á
æðsta takmarki sérhverrar
akademískrar stofnunar, þekking-
arleitinni. Háskólaráð féllst á rök
stúdenta og samþykkti að leggja til
að heimild fyrir upptöku skóla-
gjalda yrði felld út úr frumvarps-
drögunum.
Röskva vill Iýðræðisleg
vinnubrögð
Fulltrúar Röskvu lögðu einnig
ríka áherslu á að skipan háskóla-
ráðs tryggði sjálfstæði Háskólans
og lýðræðisleg vinnubrögð. I upp-
haflegum drögum áttu stúdentar
aðeins að eiga þar einn fulltrúa af
tíu. Fulltrúar stúdenta, sem nú eru
fjórir af átján, brugðust hart við.
Háskólaráð samþykkti því snemma
í sérlagavinnunni að stúdentar
fengju tvo fulltrúa af tíu. í upphaf-
legum drögum var ennfremur gert
ráð fyrir ráðgjafarsamkundu innan
Háskólans, háskólafundi. Áttu
stúdentar að vera einn tíundi hluti
samkomunnar. Fulltrúar Röskvu
mótmæltu þessu og bentu á að
stúdentar eru langfjölmennasti
hópur háskólasamfélagsins. Há-
skólaráð samþykkti að stúdentar
yrðu einn sjötta fundarmanna.
I frumvarpsdrögunum var enn-
fremur gert ráð fyrir að „þjóðlífíð"
ætti tvo fulltrúa í tíu manna há-
Háskólanám
Það er von háskóla-
ráðsfulltrúa Röskvu,
segja Katrín Jakobs-
dóttir og Katrín Júiíus-
dóttir, að Alþingi muni
taka tillit til óska há-
skólasamfélagsins og
taka mark á breyting-
artillögum háskólaráðs.
skólaráði. Var gert ráð fyrir því að
menntamálaráðheri’a skipaði þessa
fulltrúa án tilnefningar. Fulltrúar
Röskvu gagnrýndu þessa tilhögun
og töldu að slíkir þjóðlífsfulltrúar
ættu ekki að vera valdir af hinu
pólitísku valdi. Því lögðu fulltrúar
Röskvu til að þjóðlífsfulltrúamir
yrðu tilnefndir af Hollvinasamtök-
um Háskóla Islands, þverpólitísk-
um samtökum sem bera hag Há-
skólans fyrir brjósti. Sú tilnefning
yrði síðan staðfest af Alþingi og þá
gæti menntamálaráðherra skipað
fulltrúana. Háskólaráð samþykkti
að leggja til þessa breytingartil-
lögu.
I upphaflegum frumvarpsdrög-
um voi-u skilgreindar nákvæmar
leiðir til fjöldatakmarkana við Há-
skólann. Þar á meðal voru tilgreind
inntökupróf, kröfur um lágmarks-
árangur á stúdentsprófi og fleira í
þeim dúr. Háskólaráðsfulltrúar
Röskvu lögðust gegn þessum inn-
tökuskilyrðum. Fulltniar Röskvu
viðurkenndu þörfina á að takmarka
fjölda stúdenta í ákveðnum náms-
greinum sökum aðstöðuleysis.
Hins vegar töldu þeir rangt að taka
upp inntökupróf eða krefjast hárra
einkunna á stúdentsprófi. Rann-
sóknir í nágrannalöndum okkar
sýna að slíkt mat veitir vísbend-
ingu um hvernig viðkomandi náms-
maður mun standa sig á fyrstu önn
háskólanáms en síður um hvemig
hann stendur sig í fræðilegu námi
til lengdar. Háskólaráð féllst á
þessar röksemdir.
Röskva boðar byltingu í
kennslu- og réttindamálum
Fulltrúar Röskvu lögðu til að
deildum yrði gert skylt að semja
sérreglur um kennslu og kennslu-
hætti. Hingað til hafa engar slíkar
reglur verið til í Háskóla Islands.
Kennarar hafa því haft fullkomið
frelsi til að koma með námsáætlan-
ir seint á hverri önn og breyta
námsmati á miðjum vetri ef þeim
hefur sýnst svo. Háskólaráð tók vel
í þessar tillögur stúdenta. Var sam-
þykkt að leggja til að þessu atriði
yrði bætt inn í frumvarpið. Hér er
mikið réttindamál stúdenta í höfn.
Hingað til hafa kennarar ekki þurft
að fylgja neinum reglum og því
hefur ekki verið hægt að kvarta yf-
ir kennsluháttum þeirra.
í tengslum við þessa tillögu
lögðu fulltrúar Röskvu til að sett
yrði á laggimar hlutlaus kæra-
nefnd við Háskóla íslands. Stúd-
entar sem teldu að brotið hefði ver-
ið á rétti sínum gætu skotið málum
sínum til þessarar nefndar. í frum-
varpsdrögunum var gert ráð fyrir
einni kærunefnd fyrir allt háskóla-
stigið. Fulltrúar Röskvu töldu hins
vegar nauðsynlegt að slík nefnd
væri innan Háskólans. Ef sama
nefnd á að starfa fyrir allt háskóla-
stigið er hætt við að hún yrði svifa-
sein. Mun skilvirkara er að sér-
nefnd sjái um öll slík kærumál í
Háskóla íslands. Háskólaráð féllst
á þessa tillögu stúdenta.
Að lokum lögðu fulltrúar Röskvu
til að staða Stúdentaráðs yrði
tryggð í hinum nýju lögum. Frá
1920 hefur Stúdentaráð verið lýð-
ræðislega kjörin fulltrúasamkunda
stúdenta. Það er nauðsynlegt að
lagaleg staða þess sé skýr til þess
að það geti haldið uppi öflugri
hagsmunabaráttu fyrir alla stúd-
enta. Háskólaráð samþykkti tillögu
þessa efnis einróma.
Framvarp til sérlaga um Há-
skóla Islands verður væntanlega
lagt fyrir Alþingi á næstu vikum
eða mánuðum. Þær breytingartil-
lögur við framvarpið sem háskóla-
ráð leggur fram byggjast á mikilli
vinnu og ígrundun þar sem kostir
og gallar framvarpsins hafa verið
vandlega vegnir og metnir. Það er
von háskólaráðsfulltrúa Röskvu að
Alþingi muni taka tillit til óska há-
skólasamfélagsins og taka mark á
breytingartillögum háskólaráðs.
Markmið Háskólans og Alþingis
hljóta að vera ein og söm í þessum
málum og miða að því að bæta há-
skólasamfélagið enn frekar.
Höfundar sitjn i háskólardði fyrir
Röskvu.
mbl.is
Að gera
verðmæti úr
þekkingu
ÍSLAND þróast nú
ört í áttina að þekking-
arþjóðfélagi. Náttúra-
legar auðlindir, sem
verið hafa undirstaða
efnahagskerfisins, hafa
fengið við hlið sér
þekkinguna sem aðra
meginauðlind. Þekk-
ingarnáma vex við að
af henni er tekið.
Grundvöllur slíkrar
„námavinnslu“ er ís-
lenskt rannsókna- og
menntakerfi, öflug
þekkingarfyrirtæki,
fjármálamarkaður og
alþjóðleg viðmið. Und-
anfarin misseri höfum
við orðið vitni að glæsilegum land-
vinningum þekkingarfyrirtækja:
Islensk erfðagreining, Hugvit,
Marel, Flaga, Oz o.m.fl. Framlag
fyrirtækja til rannsókna og þróun-
ar hefur stækkað stórlega á síðustu
áram og framlag íslenska þjóðar-
búsins til rannsókna og þróunar er
nú að ná meðaltali OECD ríkjanna
og sýnir einn mesta vöxt sem nú
mælist. Stjórnvöld skynja þessi
tímamót. Þau skilja hlutverk rann-
sóknasjóða sem stoðtækis nýsköp-
unar; sem útsæðis sem hrífur með
sér vöxt uppskerunnar. Þannig hef-
ur ríkisstjórnin að tillögu mennta-
málaráðhen’a samþykkt fjárveit-
ingar til markáætlunar RANNIS
sem auka mun ríkisframlagið um
fjórðung á næstu árum.
Á þessum tímamót-
um er mikilvægt fyrir
rannsóknasamfélagið
að huga að verja þekk-
inguna þannig að hún
komi að sem mestu
efnahagslegu gagni.
Einkafjármagn sem
nú býðst til þess að
efla nýsköpun er mik-
ilvæg viðbót við það
fjármagn sem fyrir er.
Einkafjárfestum bjóð-
ast aðallega tvær leiðir
til verndunar fjárfest-
ingar sinnar í þekk-
ingu. Annars vegar
sérleyfi, þar sem að-
gangur að þekkingar-
uppsprettu er tryggður fyrirfram
með verndarmúr, án þess að sér-
stök vísindaleg uppgötvun sé að
Rannsóknir
Framlag fyrirtækja til
rannsókna og þróunar,
segir Þorsteinn I.
Sigússon, hefur
stækkað stórlega.
baki. Um þau mál ríkja mjög mis-
munandi viðhorf í rannsóknasam-
félaginu og þá helst fundið sér-
Þorsteinn I.
Sigfússon
leyfiskerfinu til varnar að án sér-
leyfa fáist ekki eigendur einkafjár-
magns til þess að fjárfesta í þekk-
ingu, t.d. á erfðaauðlindum lands
og þjóðar. Þau rök era að sumu
leyti sterk og geta verið ein ástæða
þess fórnarkostnaðar sem lagt er í
við einkafjármögnun þekkingar.
Hin leiðin og óumdeildari er sú
sem byggist á einkaleyfi á grand-
velli uppgötvunar og hugverks.
Þessi leið er alþjóðlega óumdeild
og felur í sjálfu sér viðurkenningu
á óskorðuðum rétti framkvöðuls
hugmyndar eða aðferðar. Þessi leið
hefur styrkt stóra alþjóðlegu þekk-
ingarfyrirtækin í sessi og er ein
meginaðferð þeirra til verndunar
sinnar þekkingar. Einkaleyfið hef-
ur sterka lagalega stoð gagnvart
m.a. sérleyfi. Þegar íslenska rann-
sóknakerfið er skoðað kemur í ljós
að við höfum verið eftirbátar í öfl-
un einkaleyfa- og hugverkavernd-
ar. Rannsóknarráð Islands vill
beita sér sérstaklega til að efla
þennan þátt í íslensku samfélagi.
Hugmyndin er að veita sérstaka
styrki til undirbúnings einkaleyfa
og kynna aðferðafræði og mögu-
leika . Samvinna hefur tekist með
RANNÍS, Einkaleyfastofunni og
Nýsköpunarsjóði um sérstakt átak
til þess að vinna að framgangi
þessa málafiokks.
Takmark RANNÍS er að gera
verndun þekkingar og hugverka
með einkaleyfum að miklu öflugri
þætti í grandvelli þekkingarfyrir-
tækja en áður hefur verið hér á
landi. Ekki væri úr vegi að setja
sér það markmið að fjöldi einka-
leyfa á Islandi tvöfaldaðist á ári
hverju næstu þrjú árin og verði
samþærilegur við alþjóðleg viðmið.
Þannig telur RANNÍS að réttur
vísindamanna í þekkingarþjóðfé-
laginu verði best varinn og tryggð-
ur.
Höfundur er formaður RANNÍS.
Noregur
BEINT FLUG TIL
ÞRÁNDHEIMS
í NOREGI
Nú býðst einstakt tækifæri á að
fljúga beint til ÞRÁNDHEIMS.
Vikuferð frá 25. júní -2. júlí.
Dagflug, brottför
frá Keflavík 25. júní. kl. 9:00
Komið til baka 2. júlí. kl. 15:00
Flogið verður með
Boeing- þotu íslandsflugs

Lillehammer
Flugverð 25.900,-
ef greitt er fyrir 31. mars
Barnaafsláttur 4.000,-
Flugvallargjöld kr. 3.660,- eru ekki innifalin [ veröi.
Upplýsingar hjá Ferðamiðstöð Austurlands
FAL
FERÐASKRIFSTOFA
Stangarhyl 3a, sími 587 1919.