Morgunblaðið - 11.02.1999, Blaðsíða 44

MORGUNBLAÐIÐ
} 44 FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1999
UMRÆÐAN

i
eftir ræktina
Gagnrýnandinn í
aldingarðinum
HLÆGILEGUR er
„listdómur" Halldórs
Björns Runólfssonar,
„Aldingarðurinn", um
sýningu Sveinbjörns
Halldórssonar í Galleríi
Horninu, í Morgunblað-
inu í dag (fóstudag 5.
feb., bls. 31). Svo ófag-
leg er sú ritsmíð, svo
ómálefnaleg, röklaus,
yflrlætisleg og hreint
sagt marklaus, að með
ólíkindum er. Með
undraverðum hætti
hrúgast þar saman öll
þessi aumkunarverðu
einkenni sem stundum
er að fínna í greinum
gagnrýnenda sem hafa
ekki áhuga á viðfangsefni sínu.
Peirri spurningu, hvernig svo
ábyrgðarlaus skrif fastráðins gagn-
rýnanda geta birst í metnaðarfullu,
útbreiddasta dagblaði þjóðarinnar,
hlýtur einungis að verða svarað í
véfréttastíl. Fylgjast ritstjórar
Mbl. alls ekkert með því hvort
rýnendur/pistlahöfundar blaðsins
eru að misnota aðstöðu sína til þess
eins að gera sjálfa sig breiða?
Isak
Harðarson
Gagnrýni
Svo ófagleg er sú rit-
smíð, svo ómálefnaleg,
röklaus, yfirlætisleg og
hreint sagt marklaus,
að með ólíkindum er,
segir Isak Harðarson
um listdóm Halldórs B.
Runólfssonar.
Grein HBR er tvískipt. FyiTÍ
hlutinn er kvörtun um óhóflega
sýningargleði „meðaljóna“ á höfuð-
borgarsvæðinu „árið um kring í
endalausum bunum“ (sem vekur þá
spurningu, hvort gagnrýnendur
fjölmiðlanna búi við slíka vinnu-
þrælkun að þeir séu að dauða
komnir. Eru þeir neyddir til að
skrifa um þær sýningar sem þeim
finnst of lélegar til að vera umfjöll-
unarverðar?). Hér er einnig að
fínna bernska flokkun rýnisins á
listamönnum í „góða“ og „vonda“,
þá skoðun að menn séu alltof oft að
flýta sér að sýna verk sín áður en
þeir séu tilbúnir, ásamt því yfírlæt-
islega umburðarlyndi að „Einhvers
staðar verða vondir að vera“ (sic),
og þá fullyrðingu að því miður hafi
Gallerí Hornið „oftastnær verið
eins lags ruslakista fyrir skrítnar
skrúfur" (leturbr. mín) í hópi lista-
||
Ullarpeysur frá kr. 6.800,-
Barbour
Laugavegur 54 • S: 552 2535
Póstsendum
manna. (Guð hjálpi
þeim listamönnum
sem álpast hafa til að
sýna á Horninu í gegn-
um tíðina!) Þessum
fyrri hluta „dómsins“
lýkur síðan á þeirri
ómerkilegu skyngjöf
að „frægðin“ sé eina
augnamið listamanna.
Mönnum er að sjálf-
sögðu frjálst að hafa
slíkar skoðanir og
koma þeim á framfæri.
En þegar þær eru
settar í beint samband
við ákveðinn einstak-
ling - í þessu tilviki
Sveinbjörn Halldórs-
son, með einstaklega
ómaklegum hætti - er um svæsna
tegund af opinberu persónuníði að
ræða.
Seinni hluti greinarinnar á að
vera umfjöllun um sýningu Svein-
björns, en svo er alls ekki. Ekki er
gerð tilraun til að lýsa einu einasta
verki, hvað þá heildarmynd sýning-
arinnar; hvorki viðfangsefnum,
formi, uppbyggingu, litum, áferð,
birtu, vinnuaðferðum, áhrifum,
hugsanlegum tengslum við eða
skírskotunum til skynjunar, vitund-
ar, trúar, tákna eða dular mannsins
- eða yfirleitt nokkru öðru! Hér er
einungis að finna hið sígilda, innan-
tóma, stjúpföðurlega klapp gagn-
rýnandans á bak listamannsins (en
í þetta sinn er rýtingur í lúkunni):
„Sveinbjörn Halldórsson er ekki til-
búinn ...“, hann veit ekki enn hvað
hann er að gera, „hvert hann ætlar
sér“, hann er „vingull"!, að „prófa
sig áfram hér og hvar í von um að
sýningargestir flokki fyrir hann
framleiðsluna"! O.s.frv. - Hvílíkt
óviðjafnanlegt innsæi! Og hvergi
vottur um lýsandi dæmi eða rök-
stuðning af neinu tagil Hvers vegna
ekki miklu, miklu frekar að sleppa
því að þykjast „skrifa um sýning-
una“?
Inntak „dóms“ HBR um sýningu
Sveinbjörns fullnægir ekki lág-
markskröfum um tímaritgerð nem-
enda í efri bekkjum grunnskólans;
hann kolfélli á prófinu á þeim bæ,
sökum órökstuddra fullyrðinga og
sleggjudóma. „Rökstyddu" er sú
frumkrafa sem gerð er til nemenda
á öllum skólastigum. Ætla mætti
að sú krafa væri a.m.k. jafn sjálf-
sögð í garð opinberra gagn-
rýnenda, auk þeirrar að þeir gæfu
lágmarkslýsingu á þeim verkum
sem þeir fjölluðu um, svo lesendur
hefðu eitthvert gagn af lestrinum.
HBR fullnægir hvorugri kröfunni,
en bítur síðan höfuðið af
skömminni á ótrúlegan hátt með
því að tengja verk Sveinbjörns svo
lélegri list að hæfi „ruslakistu", og
gera honum beinlínis upp eina lág-
kúrulegustu hvöt (lista)manna:
hina hégómlegu eftirsókn eftir
frægðinni, frægðarinnar vegna. Við
skulum vona að hér sé um ótrúlega
bernskan klaufagang listrýnisins
að ræða, því annars er þetta svæsið
níð sem hlýtur að eiga sér upp-
sprettu í einhverjum persónuleg-
um, annarlegum og ódrengilegum
hvötum.
Gera verður þá kröfu að HBR
biðjist afsökunar á grein sinni, eða
gefi a.m.k. einhverjar skýringar.
Geri hann það ekki - ef hann lætur
sér detta í hug að hann komist upp
með að birta slík skrif átölulaust á
þessum vettvangi undir formerkj-
um bestu vitundar, og að þau full-
nægi jafnvel þeim sjálfsögðu, fag-
legu kröfum sem gerðar eru til
stöðu hans - þá er um slíkt dóm-
greindarleysi að ræða, að það er
gagnrýnendum jafnt sem lesend-
um varnaðardæmi um langa tíð. Þá
hefur HBR dæmt sjálfan sig í eitt
skipti íyrir öll - úr leik.
Höfundur er rithöfundur.
Hvernig á að
brjótast inn í
gagnagrunna?
MARGIR halda því
fram að upp komi ný
siðferðileg og lög-
fræðileg álitaefni,
þegar gögn eru færð í
tölvutækt form. Þetta
er ekki svo, eins og ég
hef bent á grein sem
birtist hér í blaðinu 2.
september síðastlið-
inn. Það er rétt að
draga þessi mál aðeins
skýrar fram, þar sem
margir virðast halda
að í tölvutækum
gagnagrunnum búi
demón (eða drýsill,
svo ég noti gott ís-
lenskt orð), sem bíði
eftir að gægjast í þeirra innstu
hjartans mál.
Þegar á að fara að skrá gögn,
sem hingað til hafa verið til á
pappír, en eru eðli málsins sam-
kvæmt sett í tölvur í dag, segja
sumir án þess að hugsa sig um, að
nú hljóti að vera búið að brjóta
höfundarétt á þeim, sem hafa
Tölvugögn
Margir virðast halda,
segir Sveinn Olafsson,
að í tölvutækum gagna-
grunnum búi drýsill,
sem bíði eftir að gægj-
ast í þeirra innstu
hjartans mál.
skrifað það sem geymt er. Þegar
gengið er eftir því hvað fólkið
meinar með þessu, er gjarnan
sagt að með þessu móti sé hægt
að prenta út fjölda eintaka, þegar
efnið sé orðið stafrænt. Þetta er
náttúrulega hægt meðan gögn
eru á pappír. Það breytir ekki
skoðun margra, að eitthvað sé
hættulegt við að skrifaður texti
sé „stafrænn". Nú skulum við
staldra örlítið við orðið stafrænn.
Allt það sem þú lest í þessu blaði
er í stöfum, annars gætir þú ekki
lesið það. Þú gast ekki lesið það
fyrr en þú kunnir stafina. Það er
það sem felst í orðinu stafrænt.
Þegar tölvur komu til sögunnar
var þeim fyrst beitt til að reikna
tölur fljótar en menn gátu gert,
eins og nafn þeirra bendir til.
Þær eru einnig góðar til að
geyma og vinna texta á fyrirhafn-
arminni hátt en hægt var áður.
Þær breyta í sjálfu sér ekki öðru
en því að vera afkastameiri við
ákveðin verk heldur en fólkið sem
vinnur við þær. Þær búa ekki til
neitt nýtt. Þess vegna eru, eins
og ég hef bent á fyrr, engin sið-
ferðileg álitaefni sem koma upp
við það eitt að setja gögn á tölvu-
tækt form. Glöggir lesendur geta
prófað þetta á þann máta að slá
inn einhvern texta, sem þeir eiga
á blaði, á tölvu og athuga hvað
gerist.
Þegar borin eru saman gögn á
pappír og í tölvutæku formi, kem-
ur í ljós að pappírsgögn taka oft
mikið pláss og geymsla kostar
mikið. Gögn í tölvu taka lítið
pláss og geymsla þeirra kostar
lítið. Auðvelt er að lesa pappírs-
gögn meðan þau sjást, þarf að-
eins að kunna stafina, en tölvu-
tæk gögn þurfa forrit til að vera
læsileg undir öllum kringum-
stæðum. Það getur reynst sér-
lega erfitt að kalla fram gömul
tölvugögn, og fólk lendir jafnvel í
vandræðum með 10
ára gömul gögn, hvað
þá eldri. Leit í texta
er gjörólík, þar sem
þarf að lesa í gegnum
allan textann á papp-
ír, meðan hægt er að
leita að einstökum
orðum í tölvutækum
gögnum.
Aðgangur þrjóta er
einnig gjörólíkur.
Þrjót sem vill ná í
pappírsgögn dugir að
komast á staðinn þar
sem þau eru geymd
og út aftur. Tækni-
þekking sem er kraf-
ist er að kunna á kú-
bein. Tölvuþrjótur þarf ekki að
vera á staðnum, en þarf aftur á
móti að komast að lykilorðum í
kerfí. A sama hátt og ekki hafa
verið gerð þjófheld hús, eru ekki
til þjófheld tölvukerfi. Á sama
hátt og sum hús eru sérlega vel
varin fyrir þjófum, er að finna
tölvukerfi sem eru lítt árennileg.
Hér á landi hefur verið rekinn
miðlægur gagnagrunnur í hálfa
öld án þess að þjóna öðrum en
honum er ætlað, því þjófavarnir
eru tiltölulega auðveldar í slíkum
grunnum.
Á sama hátt og með siðferði-
legu álitaefnin er það augljóst að
sömu lög gilda um meðferð upp-
lýsinga, hvort sem þau eru á
pappír eða geymd í tölvu. Þeir
sem vilja ná í persónuupplýsingar
sem þeir hafa ekki rétt á, brjóta
sömu lög hvort sem þeir ná í þau
af pappír eða tölvu. Sömu lögin
gilda sem fyrr og það er einungis
erfiðara að fylgjast með því að
lögin séu haldin en var fyrir daga
almennrar tölvunotkunar. Það
kemur ekki í veg fyi'ir að tæknin
sé notuð, því við notum þá reglu,
að láta ekki þrjótana ráða ferð-
inni. Það er ekki sú leið sem ég
hef séð marga halda fram. Þeir
halda fram að sýna beri meiri
varúð við meðferð gagna á tölvu-
tæku formi en á pappír. Þetta
stríðir gegn sannleikanum. Væri
auðveldara að nappa gögnum á
tölvutæku formi en á pappír hlýt-
ur að vera hægt að nefna dæmi
þess eða sýna leiðir til að brjótast
inn í miðlæga gagnagrunna, þar
sem ógrynni upplýsinga er gætt.
Meðan ekki verða nefnd dæmi
þess að brotist hafi verið inn í
miðlægan grunn, hljóta orð
þeirra sem hvetja til meiri varúð-
ar að vera ómerk. Það er reyndar
ekki skrýtið, því flestir sem
hvetja til meiri varúðar við tölvu-
tæk gögn heldur en pappírsgögn
eru sérlega illa að sér í þessum
málum.
Það er augljóst að ekki er hægt
að skjóta sér undan því að setja
gögn á tölvutækt form. Þau fyrir-
tæki sem það gera, lenda aftur úr
öðrum og missa samkeppnis-
hæfni. Nú þegar má sjá að þau
fyrirtæki sem taka tölvutækninni
heils hugar bruna fram úr öðrum,
enda er rekstur þeirra mun skil-
virkari. Sérstaklega eru fyrirtæki
sem taka upp hópvinnukerfi
skrefum á undan öðrum. Þau
vinna samkvæmt þeirri megin-
reglu, að þekking sem haldið er
að sér er einskis virði fyrir aðra,
og að þekking er þá fyrst ein-
hvers virði, þegar henni er miðl-
að. Þarna er sóknarfæri í sam-
keppni, því fyi-irtæki geta notað
sér það að aðrir séu íhaldssamir.
Höfundur er upplýsingafræðingur
við Samvinnuháskólann á Bifröst.
Sveinn
Olafsson