Morgunblaðið - 07.04.1999, Qupperneq 14

14 MIÐVIKUDAGUR 7. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
••
Ný landmælingatækni notuð í Henglinum og Olfusi
Samfelldar mælingar á
öflugum jarðskjálftum
MERKJUM er safnað frá gervitunglum og send í tækið sjálft, vinstra
megin á myndinni. Tækið er tengt við tölvu sem skráir merkin og síð-
an er hringt í tölvuna frá Veðurstofunni til að afla nýjustu frétta af
landbreytingum vegna jarðskjálfta eða kvikusöfnunar.
Morgunblaðið/RAX
LOKIÐ er uppsetningu á einu landmælingatæki við Hveragerði þar
sem myndin var tekin og í Vogsósum. Enn bíða tvö tæki til viðbótar
uppsetningar f Hlíðardalsskóla og í norðaustanverðum Henglinum. A
myndinni eru dr. Þóra Árnadóttir jarðeölisfræðingur og Bergur
Bergsson rafmagnstæknifræðingur, bæði frá Veðurstofu Islands.
VISS tímamót eiga sér stað í jarð-
eðlisfræðirannsóknum hérlendis
um þessar mundir með uppsetn-
ingu alls fjögurra síritandi GPS-
landmælingatækja í Ölfusi, en hér-
lendis hafa Islendingar ekki áður
stundað samfelldar GPS-mælingar.
Með þesum tækjum er ætlunin
að fylgjast grannt með landbreyt-
ingum á Hengilssvæðinu og í Ólf-
usi. Tvö landmælingatæki eru þeg-
ar komin upp, þ.e. við Hveragerði
og í Vogsósum og bráðlega verða
tæki í Hlíðardalsskóla og í norð-
austanverðum Henglinum komin
upp.
Atburðir á síðasta ári urðu til
þess að sett var af stað samstarfs-
verkefni Veðurstofu Islands, Raun-
vísindastofnunar Háskólans og
Norrænu eldfjallastöðvarinnar til
að fylgjast mjög grannt með Heng-
ilssvæðinu og Ólfusi.
I kjölfar nokkurra daga jarð-
skjálftahrinu á Hellisheiði í júní á
síðasta ári, sem var rakin til land-
breytinga vegna kvikusöfnunar í
Henglinum, fékkst fjárveiting frá
Hitaveitu Reykjavíkur til að kaupa
tvö GPS-landmælingatæki til að
fylgjast af mikilli nákvæmni með
Henglinum.
Ríkisstjóm Islands veitti enn-
fremur fjárveitingu fyrir tveim
sams konar tækjum til að setja upp
í Hjallahverfi og í Vogsósum vegna
jarðskjálftanna sem urðu í nóvem-
ber 1998 og skóku Ölfus og ná-
grenni.
Viljum fylgjast vel með
„Við viljum fylgjast vel með
þessu svæði vegna þess að það eru
alltaf skjálftahrinur öðru hverju
hér og það er mikil spenna í berg-
inu, þannig að við vitum ekki nema
það gæti komið önnur hrina eins og
sú í nóvember," segir dr. Þóra
Ámadóttir um skjálftasvæðið í Ölf-
usi, en Þóra mun hafa yfirumsjón
með úrvinnslu gagnanna á Veður-
stofunni. „Það eru jarðskjálfta-
sprungur hér um allt og m.a.
sprungur sem liggja frá norðri til
suðurs í nágrenni Hveragerðis."
Hún segir að með GPS-mæli-
tækjunum sé óvist að sjá fyrir jarð-
skjálfta þar sem þeir gera sjaldn-
ast boð á undan sér, en færslan í
skjálftunum myndi hins vegar
mælast.
„Það hefði verið mjög gott að
hafa samfelldar GPS-mælingar í
nóvemberskjálftunum vegna þess
að hrinan var stór og það urðu
tveir stórir skjálftar 13. og 15. nóv-
ember. Þær landmælingar sem við
höfum eru frá því í ágúst og í des-
ember þannig að við getum ekki
sagt til um hvort einhverjar breyt-
ingar urðu fyrir hrinuna eða hve
mikið af hreyfingunni varð í
skjálftanum hinn 13. og hve mikið
skjálftanum hinn 15.,“ segir Þóra.
Unnt að spá fyrir
um eldgos
Hún segir að þótt ekki sé hægt
að spá beinlínis fyrir um næsta
jarðskjálfta með samfelldum GPS-
mælingum sé hins vegar gerlegt að
spá fyrir um gos í eldfjöllum með
slíkum mælingum.
„Ef landmælingar sýna t.d. hægt
og rólegt landris í nágrenni eld-
fjalls og síðan aukningu, þá er
kvikusöfnunin farin að aukast.
Jafnvel gæti kvikan verið farin að
þrengja sér nær yfirborðinu. Það
er því líklegt að sjá megi fyrir eld-
gos og þannig væri hægt að gera
viðvart í tíma.
Ef höfð væri samfelld mæling
uppi á t.d. Heklu að því gefnu að
búið væri að fylgjast með fjallinu í
tiltekinn tíma og síðan færu mæl-
ingarnar að benda til að landris
væri hraðara, eða landris væri
hafið aftur eftir landsig, þá væri
líklegt að kvikusöfnun væri hafin á
nýjan leik. Ef landris nær há-
marki bendir það til þess að eld-
gos sé í nánd. Þessar mælingar
verður þó að túlka í samhengi við
aðrar jarðeðlisfræðilegar athug-
anir svo sem jarðskjálftamæling-
ar,“ segir Þóra.
Með nýju GPS-tækjunum er ætl-
unin að fylgjast með lóðréttum og
láréttum hreyfingum vegna kviku-
söfnunar á Hengilssvæðinu, en
landris á svæðinu hefur verið um 2
cm á ári síðan 1993 samkvæmt
mælingum Orkustofnunar og er
viðvarandi.
Landris vegna kvikusöfnunar
getur verið fyrirboði eldgoss, en
þótt ekki sé beinlínis búist við eld-
gosi úi' Henglinum var tekin sú
ákvörðun að fylgjast stöðugt með
minnstu breytingum á svæðinu eft-
ir hrinuna í júní, sem samanstóð af
mörg þúsund skjálftum frá 3. til 7.
júní. Þar af var sterkasti skjálftinn
5,1 á Richter, sem Reykvíkingar og
Hvergerðingar fundu greinilega.
Tækin, sem verið er að setja upp
virka í stuttu máli þannig að loftnet
safnar merkjum frá gervitunglum
og sendir í mælitækið sjálft, sem er
tengt við tölvu sem skráir merkin.
Frá Veðurstofunni er síðan hringt
einu sinni á sólarhring og aflað nýj-
ustu fregna af landbreytingum sem
unnt er að skrá á klukkustundar
fresti.
Búist er við að gagnavinnsla
verði hafin að fullu innan tíðar.
Aukafjárveiting í Suðurstrandarveg
Kostnaður
verður alls rúm-
ur milljarður
ÞRETTÁN milljónum verður varið
á þessu ári af aukafjárveitingu til
vegaframkvæmda til undirbúnings
svo kallaðs Suðurstrandarvegar,
sem leggja á milli Grindavíkur og
Þorlákshafnar, en alls á að veita 87
milljónir króna á næstu fjórum ár-
um til þessa verkefnis. Áætlaður
kostnaður við verkið nemur ríflega
einum milljarði króna að sögn
Árna Johnsen, þingmanns Sjálf-
stæðisflokksins í Suðurlandskjör-
dæmi.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að
veita tvo milljarða króna aukalega
til vegaframkvæmda næstu fjögur
árin og þar af koma 256 milljónir í
hlut Sunnlendinga, alls 64 milljónir
á ári.
Brýnt fyrir sam-
einuð kjördæmi
„Þessi upphæð sem rennur til
Suðurstrandarvegar er aðeins byrj-
unin en sýnir jafnframt að lögð er
höfuðáhersla á að koma honum inn
í framkvæmdimar. Kostnaður við
veginn mun skiptast á milli Suður-
lands og Reykjaness og það er ljóst
að fjárveitingin til hans er öðrum
þræði til að hnykkja á stækkun
kjördæmisins árið 2003. Eg geri
mér vonir um að verkinu verði lokið
þá og það er inni í myndinni að veg-
urinn komi inn í vegaframkvæmdir
sem sérstakt stórverkefni á vegum
ríkissjóðs eða á annan hátt sérverk-
efni vegna kjördæmabreytingar-
innar, enda tel ég grundvallaratriði
að vegurinn verði kominn þegar
kosið verður í nýju kjödæmi árið
2003,“ segir Ámi.
Hann kveðst gera ráð fyrir að
hægt sé að ljúka við Suðurstrand-
arveg á tveimur áram. „Á þessu ári
verður ráðist í umhverfismat og út-
tekt á umhverfisþáttum og ætti því
verki að Ijúka næsta vor, miðað við
að verkið hefjist í sumar. Gengur
þetta eftir, væri hægt að hefjast
handa við sjálfa vegagerðina um
mitt næsta ár,“ segir hann.
Ámi segir að auk þess að tengja
saman hinar miklu ferðamanna-
slóðir Suðurland og Reykjaness,
myndi Suðurstrandarvegur auka
atvinnusköpun á þessum svæðum
og auka á öryggi vegna m.a. hugs-
anlegra jarðskjálfta og annarra
náttúruhamfara. „Vegurinn myndi
hafa mikla breytingu í för með sér,
hann yrði öragglega vinsæl ferða-
mannaleið fyrir bæði Islendinga og
erlenda ferðamenn og auðvitað
stytta leiðina milli helstu staða, svo
sem hafnarinnar í Grindavík og
hafnarinnar í Þorlákshöfn. Mikil-
vægi vegarins og hagi-æðing af
hans völdum væri því ótvíræð,"
segir Ami.
Morgunblaðið/Porkell
Rennt fyrir fisk á golfvelli
ÍÞRÓTTIR fyrir alla og Ármenn
stóðu að námskeiði í flugustang-
veiði um páskana, sem var óvenju-
legt að því leyti að námskeiðið fór
fram við tjörn á 17. braut á golf-
vellinum í Grafarholti. Búið var að
setja 876 silunga í gryfjuna og
voru flestir um tvö og hálft pund
en þeir stærstu allt að 10 pund.
Vatnsgryfjan eða pollurinn er um
einn ferkílómetri að stærð.
Þorsteinn G. Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri fþrótta fyrir alla,
segir að Ólafur Skúlason í Laxa-
lóni hafi fengið þessa hugmynd
og komi fiskarnir frá fiskeldisstöð
hans.
Forsvarsmenn golfklúbbsins í
Grafarholti hafi fagnað hugmynd-
inni mjög, enda sjái þeir mögu-
leika á að nýta svæðið á þeim árs-
tíma sem golfleikarar geta ekki
athafnað sig, en jafnframt komi
til greina að fiskur verði áfram í
pollinum yfir sumartímann.
Á meðal þeirra sem renndu fyrir
fisk á golfvellinum er námskeiðið
var kynnt voru Guðmundur
Magnússon, leikari og forstöðu-
maður dagvistar Sjálfsbjargar, og
Sigurður Sveinsson handbolta-
kappi. „Siggi lék sinn seinasta
leik á mánudag og okkur þótti
ástæða til að bjóða hann velkom-
inn í nýja íþrótt á þriðjudegi,"
segir Þorsteinn.