Morgunblaðið - 11.05.1999, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 11. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Atlantshafsbandalagið í vanda vegna árásar á sendiráð Kína í Belgrad
Forseti Kína fordæmir
„hervaldsstefnu“ NATO
Belgrad, Peking, Bonn, Washington. Reuters.
NATO viðurkennir mistök
Sérfræðingar bandarísku leyniþjónustunnar CIA studdust við rangar upplýsingar um
staðsetningu kinverska sendiráðsins í Belgrad og heimilsfang þess var einnig ranglega
skráð í tölvubönkum Bandaríkjahers, sem koma eiga í veg fyrir slík mistök, að sögn
bandarískra embættismanna.
Kínverska
sendiráðiö
3i
Fjarlægð:
200 metrar

Ætlunin var að ráðast á stofnun
sem grunuð er um vopnasölu
fyrir her Júgóslavíu.
02
^Km
Stækkað
svæði
Nýja
Belgrad
Miöborgin
Reuters
STUÐNINGSMAÐUR kínversku kommúnistastjórnarinnar heldur á
brennandi fána Bandaríkjanna á mótmælafundi við bandarfska stofn-
un á Taívan. Um 100 manns mótmæltu þar sprengjuárás NATO á kín-
verska sendiráðið í Belgrad.
JIANG Zemin, forseti Rma, gagn-
rýndi í gær „hervaldsstefnu“ Atl-
antshafsbandalagsins eftir að banda-
rísk herflugvél varpaði sprengjum á
kínverska sendiráðið í Belgrad fyrir
slysni á föstudagskvöld. Kínverjar
eru æfír vegna árásarinnar, sem
varð þremur mönnum að bana auk
þess sem tuttugu særðust. Viktor
Tsjemomyrdín, sendimaður rúss-
nesku stjómarinnar, kom í gær til
Peking til að ræða loftárásimar og
friðammleitanir Vesturveldanna og
Rússa við kínverska ráðamenn.
„NATO undir forystu Bandaríkj-
anna ætti að bera alla ábyrgð á af-
leiðingunum,“ sagði Jiang Zemin
þegar hann ræddi árásina í síma við
Borís Jeltsín, forseta Rússlands. Áð-
ur hafði stjórnin í Kína rofíð tengsl
landsins við Bandaríkin á ýmsum
sviðum í hefndarskyni.
Jiang og Jeltsín ákváðu að
Tsjernomyrdín færi strax til Peking
til að ræða málið við kínverska ráða-
menn. Tsjernomyrdín sagði á sunnu-
dag að Slobodan Milosevic, forseti
Júgóslavíu, hefði bragðist vel við
„nýjum aðstæðum" en útskýrði það
ekki frekar.
Kínaferð Schröders breytt
Ráðgert var að Gerhard Schröder,
kanslari Þýskalands, færi í fímm
daga opinbera heimsókn til Kína í
vikunni en ákveðið hefur verið að
stytta hana og breyta ferðaáætlun-
inni að beiðni Kínverja vegna árásar-
innar á sendiráðið. Heimsókninni er
nú lýst sem „vinnuferð“ og Schröder
hyggst einbeita sér að því að fá Kín-
verja til að styðja áætlun Vestur-
veldanna og Rússa um að öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna samþykki
ályktun sem veiti alþjóðlegum ör-
yggissveitum umboð til að fram-
fylgja hugsanlegu friðarsamkomu-
lagi í Kosovo.
Michael Steiner, helsti ráðgjafi
Schröders í utanríkismálum, sagði
að þrátt fyrir mótmæli Kínverja
vegna sprengjuárásarinnar á föstu-
dag hefði þýsku stjóminni ekki verið
sagt að þeir hygðust beita neitunar-
valdi sínu til að hindra ályktunina.
„Það verður ekki auðvelt að sann-
færa Kínverja um að það þjóni hags-
munum þeirra að öryggisráðið sam-
þykki sameiginlega ályktun," sagði
Steiner. „Ég tel að það verði mögu-
legt ef Kínverjar taka nógu upp-
byggilega afstöðu.“
Bill Clinton Bandaríkjaforseti
sendi Jiang Zemin afsökunarbeiðni
vegna árásarinnar á kínverska
sendiráðið. Clinton áréttaði að loft-
árásirnar, sem hófust 24. mars eftir
að Milosevic hafnaði friðarskilmálum
NATO, væm nauðsynlegar til að
binda enda á „þjóðemishreinsanir“
Serba í Kosovo. Hann lagði ennfrem-
ur áherslu á mikilvægi þess að
starfsmenn bandaríska sendiráðsins
í Peking yrðu vemdaðir.
Þrátt fyrir afsökunarbeiðnina
ákvað stjóm Kína að fresta viðræð-
um við Bandaríkjamenn um mann-
réttindi, afvopnunarmál, aðgerðir til
að stemma stigu við útbreiðslu ger-
eyðingarvopna og alþjóðleg öryggis-
mál.
Kínverskir námsmenn
kreljast „blóðhefnda"
Kínverskii- námsmenn sátu enn um
sendiráð Bandaríkjanna og Bretlands
í Peking í gær eftir heiftúðug mót>
mæli þar um helgina. Námsmennim-
ir kröfðust „blóðhefnda" og hrópuðu
vígorð gegn NATO fyrir framan
óeirðalögreglumenn, sem slógu varð-
hring um sendiráðsbyggingamar.
Námsmennimir köstuðu grjóti á
bandaríska sendiráðið í Peking um
helgina og bmtu nánast allar rúður
byggingarinnar. Hlé varð á mótmæl-
unum á sunnudagskvöld eftir að Hu
Jintao, varaforseti Kína, hét því að
vemda sendiráðin og starfsmenn
þeirra.
Nokkrir útlendingar sem búa ná-
lægt sendiráðunum notuðu hléið á
mótmælunum til að flýja á öruggari
staði eftir að námsmennimir höfðu
gengið í skrokk á nokkrum erlendum
blaðamönnum.
Bandariska sendiráðinu lokað
Kínverjar eru ævareiðir vegna
árásarinnar á föstudag og virðast
nánast allir vera þeirrar skoðunar að
NATO hafi ráðist á kínverska sendi-
ráðið af ásettu ráði. Hu lýsti yfir
stuðningi við mótmælin en bætti þó
við að halda yrði uppi lögum og reglu
og koma í veg fyrir að þau fæm úr
böndunum.
Bandaríska sendiráðinu var lokað
í gær vegna mótmælanna og það
verður ekki opnað aftur fyrr en í
fyrsta lagi á morgun. Bandarísku
ræðismannsskrifstofunum í Gu-
angzhou, Shanghai, Shenyang og
Chengdu var einnig lokað.
Bandaríska utanríkisráðuneytið
ákvað að fresta ferðum allra opin-
berra starfsmanna til Kína og hvatti
aðra Bandaríkjamenn til að fara ekki
til landsins að svo stöddu.
Talið var í fyrstu að fjórir hefðu
beðið bana í árásinni á kínverska
sendiráðið en skýrt var frá því um
helgina að hermálafulltrúi, sem tal-
inn var af, hefði fundist á lífi.
Ólafur Egilsson,
sendiherra í Peking
„Höfum ekki
orðið varir við
mótmælin af
eigin raun“
ÓLAFUR Egilsson, sendiherra
íslands í Peking, höfuðborg
Kína, sagði í samtali við Morg-
unblaðið í gær að hvorki hann
né aðrir starfsmenn sendiráðs-
ins hefðu af eigin raun orðið
varir við mótmæli Kínverja
vegna loftárása Atlantshafs-
bandalagsins á kínverska sendi-
ráðið í Belgrad. Hins vegar
hefðu ýmsar varúðarráðstafanir
verið gerðar til að koma í veg
fyrir að Vesturlandabúar í Pek-
ing yrðu fyrir aðkasti.
Ólafur heyrði af árásinni
strax á laugardagsmorgun
klukkan átta að staðartíma, en
þá voru liðnar réttar 2 klukku-
stundir frá því hún átti sér stað.
„Á laugardagsmorgun söfnuð-
umst við saman nokkrir sendi-
herrar Vesturlanda í kínverska
utanríkisráðuneytinu, en þaðan
var ferð okkar heitið til Baod-
ing, sem er vinabær Hafnar-
fjarðar,“ sagði Ólafur.
„Þá tilkynnti Wang Ying Fan,
varautanríkisráðherra Kína, um
árásina og var mjög alvarlegur í
bragði að sjálfsögðu," sagði
Ólafur.
Til stóð að Wang færi með í
ferðina til Baoding, en að sögn
Ólafs forfallaðist hann vegna
málsins.
Ólafur sagði starfsfólk ís-
lenska sendiráðsins ekki hafa
orðið fyrir neinu aðkasti, en
mótmælunum var aðallega beint
gegn bandaríska og breska
sendiráðinu sem eru í öðrum
hluta borgarinnar. „Reyndar
voru rúður brotnar í írska sendi-
ráðinu vegna þess að það stend-
ur nálægt því breska," sagði
Ólafur.
„Búist er við að mótmælin
gangi yfir á næstu tveimur dög-
um, en bandaríska og breska
sendiráðinu hefur verið lokað.
Alþjóðlega skólanum hér hefur
einnig verið lokað, en þangað
ganga mörg börn úr sendiráðun-
um og sendiráðsfólki hefur verið
ráðlagt að hafa frekar hægt um
sig,“ sagði Ólafur.
Mistökin rakin til rangra upplvsinga frá bandarísku leyniþjonustunni CIA
Studdust við úrelt
kort af Belgrad
SKÝRT var frá því í gær að árásin á kínverska
sendiráðið í Belgrad á föstudagskvöld hefði
verið gerð vegna rangra upplýsinga frá banda-
rísku leyniþjónustunni CIÁ. Að sögn banda-
ríska dagblaðsins Washington Post var stuðst
við úrelt kort, sem gefin vora út áður en sendi-
ráðsbyggingin var reist fyrir 3-4 árum.
„Það er sorgleg og vandræðaleg staðreynd
að kortin okkar sýndu einfaldlega ekki kín-
verska sendiráðið á þessum stað,“ hafði blaðið
eftir háttsettum embættismanni hjá NATO.
Heimildarmenn blaðsins í Bandaríkjunum
og hjá NATO sögðu að mistökin væru rakin til
bandarísku leyniþjónustunnar CIA. Ekki væri
þó hægt að skella allri skuldinni á CIA því
starfsmenn bandaríska herráðsins, yfirmenn
bandaríska heraflans í Evrópu og yfirmenn
NATO hefðu allir samþykkt árásina án þess að
ganga úr skugga um hvort rétt skotmark hefði
verið valið. „Þeir hafa allir ýmsar leiðir til að
rannsaka fyrirhuguð skotmörk en enginn
þeirra virðist hafa hreyft andmælum við
þessu,“ hafði Washington Post eftir einum
heimildarmanna sinna.
Kortin sem CIA studdist við voru gefin út
þegar kínverska sendiráðið var í miðborg
Belgrad, nokkmm kílómetmm frá byggingunni
sem sprengd var á föstudag, að sögn blaðsins.
Ætluðu að ráðast á júgóslavneska
birgðastofnun
NATO hafði ætlað að ráðast á byggingu
stofnunar, sem stjórnar birgðahaldi og inn-
kaupum júgóslavneska sambandsríkisins og er
granuð um að hafa selt vopn til að afla fjár fyrir
her Júgóslavíu. Sú bygging er um 200 m frá
sendiráðinu, að sögn The New York Times.
Blaðið sagði að staðsetning sendiráðsins
hefði verið ranglega skráð í um tólf bandarísk-
um tölvubönkum sem notaðir voru til að reyna
að koma í veg fyrir slík mistök. Ólíkt flestum
skotmarkanna, sem ráðist hefur verið á, hefði
umræddri stofnun verið bætt við skotmarkalist-
ann fyrir aðeins nokkrum vikum að beiðni yfir-
manna NATO. Sérfræðingar CIA hefðu notað
ýmsar upplýsingar, svo sem Ijósmyndir, og bor-
ið götunúmer stofnunarinnar saman við númer
annarra þekktra bygginga á götunni og dregið
þá ályktun að stofnunin væri í þeirri byggingu
sem ráðist var á.
Sóttu veislur í sendiráðinu
Embættismenn varnarmálai’áðuneytisins í
Washington og yfirmenn bandaríska heraflans í
Evrópu, sem velja flest skotmarkanna, könn-
uðu nágrenni sendiráðsins til að meta hvort
hætta væri á mannfalli ef ráðist yrði á bygging-
una, en Ijóst er að eitthvað fór úrskeiðis. Þeir
studdust við loftmyndir af hverfinu, ekki aðeins
kort.
Einn embættismannanna, sem tók þátt í val-
inu á skotmörkum, sagði að á myndunum hefði
ekkert komið fram sem benti til þess að bygg-
ingin væri sendiráð. Hann benti þó á að öll ný-
leg kort af Belgrad fyrir ferðamenn sýndu að
kínverska sendiráðið væri á núverandi stað.
Hann bætti við að margir bandarískir stjórnar-
erindrekar hefðu sótt veislur í kínverska sendi-
ráðinu, þeirra á meðal varnarmálafulltrúi
bandaríska sendiráðsins, sem á að sjá leyni-
þjónustu Bandaríkjahers fyrir nýjustu kortum
af borginni.
Staðsetning sendiráðsins kemur einnig fram
í símaskrám Belgrad-borgai’, auk þess sem
byggingin var kirfilega merkt og kínverski fán-
inn blakti á henni öllum stundum.
Skýrt hefur verið frá því að bandarísk
sprengjuflugvél af gerðinni B-2 hefði varpað að
minnsta kosti þremur gervihnattastýrðum
sprengjum á sendiráðið. Um tólf sprengjuárás-
ir hafa farið úrskeiðis af ýmsum ástæðum frá
því loftárásir NATO hófust 24. mars og þær
voru allar gerðar af bandarískum herflugvél-
um. Þótt þetta sé aðeins lítill hluti rúmlega
18.000 árásarferða, sem farnar hafa verið yfir
Júgóslavíu, viðurkenna embættismenn NATO
að mistökin hafi haft slæm áhrif á almenningsá-
litið í nokkrum NATO-ríkjum.
Wesley Clark, yfirhershöfðingi NATO,
kvaðst enn treysta því að réttar aðferðir væru
notaðar við valið á skotmörkum bandalagsins.
Hann lýsti árásinni á kínverska sendiráðið sem
„fráviki" og sagði að loftárásirnar á Júgóslavíu
yrðu hertar.
„Er hernaðaráætlun NATO að springa í
loft upp?“
Sprengjuárásin er mikið áfall fyrir NATO og
vestrænir fjölmiðlar hafa lýst henni sem „sjálfs-
marki“ af hálfu bandalagsins. Þetta klúður virð-
ist styrkja staðhæfingar margra hermálasér-
fi-æðinga um að loftárásirnar einar dugi ekki og
þeim þurfi að fylgja eftir með landhemaði.
„Er hemaðaráætlun NATO að springa í loft
upp?“ var spurt í forsíðufyrirsögn International
Herald Tribune.
„Bandaríkin og umheimurinn em að læra
hvað það þýðir fyrir Bandaríkin að heyja stríð
með veiklyndu þingi og völtum forseta. Það er
ekki heillandi sýn,“ skrifaði bandaríski stjóm-
málaskýrandinn David Broder í Washington
Post.
Dagblöð í Evrópu fóra hörðum orðum um
árásina, töluðu um „fádæma vanhæfni", „vit-
lausustu hernaðaraðgerð sem hægt er að hugsa
sér“ og „fáránlegt klúður“.