Morgunblaðið - 11.05.1999, Qupperneq 43

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 11. MAÍ 1999 43
skólanum á Eiðum
svæðisfulltrúi Rauða kross íslands á Egilsstöðum, hafði í nógu að snúast í
inn má sjá börnin hjóla, en reiðhjólin njóta mikilla vinsælda meðal þeirra
stu komin út klukkan sjö á morgnana til að missa örugglega ekki af einu.
dát
inni“
Morgunblaðið/Sverrir
, sem eru frá tveggja til
r hún hádegisverð ásamt
ur farnir að sópa planið af miklum krafti.
Þegar litið er inn í eldhúsið eru konurnar
þar með plastsvuntur að þvo upp eftir há-
degismatinn. Semsagt, þau vilja ólm vinna
og hjálpa til.
„Þetta fólk er svo þakklátt og það vill
gera allt sem það getur til þess að borga
fyrir þá gestrisni sem þeim hefur verið sýnd
hér á landi,“ segir Keke Vocri túlkur frá Al-
baníu. Hjónin Sulejman og Hasime taka und-
ir með henni: „Okkur líður vel hér og við er-
um snortin af þeirri gestrisni og þeim mót-
tökum sem við höfum fengið. Allir virðast
vilja hjálpa til og mig langar helst til að
gráta yfír því hve vel er farið með börnin
okkar hér, eins og til dæmis hér á spítalan-
um. Það hefur enginn verið svona góður við
börnin okkar,“ segir Hasime.
Sulejman og Hasime eiga tvær dætur, 9
og 11 ára. Þau eru úr þorpinu Ferezoi sem
þau yfirgáfu við upphaf loftárása Atlants-
hafsbandalagsins. Þau voru einn mánuð í
flóttamannabúðum í Makedóniu áður en
þeim bauðst að fara til Islands. „Við skráð-
um okkur í flóttamannabúðunum og á hveij-
um degi fórum við til að athuga hvort við
værum á lista yfir þá sem búið var að fínna
samastað utan búðanna. Aldrei sáum við
nöfnin okkar á listunum. Við báðum til Guðs
um að kall kæmi að utan og svo kom það,
frá íslandi," segir Hasime. Hjónin þekktu
alls ekkert til Islands en tóku samt ákvörðun
um að koma hingað. Þau spurðu að vonum
mikið út í lífið hér á leiðinni hingað og sér-
staklega hvernig heilbrigðiskerfið væri.
Stundin þegar þau yfirgáfu Makedómú var
tilfinningaþrungin að sögn Hasime og var
erfitt að skilja við aðra fjölskyldumeðlimi,
óviss um hvenær hún myndi sjá þá næst.
Beciri-íjölskyldan sameinuð
Ólíkt öðrum íjölskyldum sundraðist
Beciri-fjölskyldan ekki við að fara til ís-
lands, heldur sameinaðist. Yngsti bróðirinn
af átta systkinum, Nazni Beciri, kom hingað
til Iands fyrir mánuði. Hann bar íslandi vel
söguna og þegar frændur hans hittu sendi-
nefnd Islands í fióttamannabúðunum f Ma-
kedóniú buðu þeir sig strax fram til að koma
til íslands. Á sfðustu stundu bauðst fjöl-
skyldunni að koma til Islands og eru nú þrfr
bræður Nazni og ein systir hans komin hing-
að ásamt fjölskyldum sínum, alls 24 manns.
Fjölskyldan hefur enn ekki hitt Nazni hér á
landi, þótt hún hafi talað við hann í síma, að
sögn Selime Tora, systur Nazni. Líklega
verða þó fagnaðarfundir um næstu helgi
þegar Nazni, kona hans Ganimete og Qögur
börn hans fljúga til Egilsstaða, í boði Is-
landsflugs, og dvelja þar yfir helgina.
Landsssíminn hefur einnig lagt flótta-
mannahópnum lið, en að sögn Olafs Steph-
ensen, forstöðumanns upplýsinga- og kynn-
ingarmála Landssímans, var hverri fjöl-
skyldu aflient sfmakort skömmu eftir kom-
una til landsins. Með slíku korti geta þau
hringt fyrir andvirði um 7.000 króna. „Mér
skilst að það fyrsta sem þetta fólk hafi spurt
um var hvar það gæti komist í sfma. Margir
eru í óvissu um afdrif ættingja sinna og með
þessu móti auðveldum við þeim að vera í
sambandi við umheiminn að leita frétta af
sfnum nánustu. Mér skilst það sé mikil
ánægja með þetta, enda Ijölskylduböndin
sterk hjá þessu fólki,“ segir Ólafur.
Öldungadeildarþingmaður biður dómsmálaráðuneyti að
áfrýja úrskurði um varnarliðsflutninga
ROBERT Torricelli öldungadeildarþingmaður situr í dómsmálanefud öldungadeildarinnar. Hér er hann (t.h.) á
blaðamannafundi ásamt demókratanum Byron Dorgan og Trent Lott, leiðtoga meirihluta repúblikana í öldunga-
deildinni, eftir atkvæðagreiðsluna í vetur um það hvort svipta ætti Bill Clinton forseta embætti.
Segir dóm gera ókleift
að fylgja bandarískri
utanríkisstefnu
Morgunblaðið/Björn Blöndal
SLY Fox, flutningaskip Atlantsskipa, við bryggju í Njarðvíkurhöfn í vetur.
ROBERT Torricelli, öldunga-
deildarþingmaður demókrata
á Bandaríkjaþingi, hefur
skrifað Janet Reno dóms-
málaráðherra bréf þar sem hann lýsir
yfir áhyggjum yfir dómi í máli Eim-
skips og Van Ommeren vegna flutninga
fyrii' varnarliðið í Keflavík. Segir
Torricelli í bréfinu að standi þessi dóm-
ur muni hann hafa mikil áhrif á stefnu
Bandaríkjanna í utanríkis- og hernað-
armálum. Forseti og utanríkisráðherra
landsins geti ekki mótað utanríkis-
stefnuna hafi alríkisdómarar rétt til
þess að úrskurða um réttmæti hennar.
Torricelli, sem verið hefur öldunga-
deildarþingmaður fyrir New Jersey
frá 1995 og hafði áður setið í 14 ár í
fulltrúadeildinni, segir í bréfinu, sem
dagsett er 15. mars, að hann skrifi það
til að krefjast þess að bandaríska
dómsmálaráðuneytið áfrýi úrskurði al-
ríkisdómstólsins í Washington um að
ákvörðun Bandaríkjahers um að ganga
að tilboðum Transatlantic Lines-
Iceland (TLI eða Atlantsskipum) í
Garðabæ og bandaríska skipafélagsins
TransAtlantic Lines LLC (TLL) hafi
ekki samræmst lögum.
Toiricelli rekur í bréfi sínu að venj-
an sé sú að flutningaskip undir banda-
rískum fána sjái um flutninga fyrir
Bandaríkjaher. Hins vegar skuldbindi
varnarsamningurinn milli Bandaríkj-
anna og Islands og minnisblað um
samkomulag þar að lútandi Banda-
ríkjaher til að taka bæði tilboðum frá
íslenskum skipafélögum og bandarísk-
um um flutninga milli ríkjanna, auk
þess sem samkomulagið kveði á um að
sá aðili, sem eigi lægsta tilboðið fái
ekki meira en 65% flutninganna, og sá
sem eigi lægsta tilboðið frá hinu land-
inu fái að minnsta kosti 35%.
Ljóst að annað félagið sé
íslenskt og hitt bandarískt
Minnisblaðið, sem Torricelli vitnar
til, er milliríkjasamningur frá 1986 um
að skipta beri flutningunum milli
lægstbjóðenda frá hvoru landi fyrir
sig. Frá 1996 til 1998 hafði Eimskip
65% flutninganna með höndum og Van
Ommeren 35%. Þegar flutningarnir
voru boðnir út í janúar 1998 bárust
þrjú tilboð frá bandarískum aðilum og
fjögur íslensk tilboð og var tekin
ákvörðun í september. Atlantsskip
fengu 65% flutninganna og tekur
Torricelli fram að tilboð skipafélagsins
hafi verið mun lægra en þess íslenska
skipafélags, sem næst kom, Eimskips.
TLL fékk 35% og tekur Torricelli
einnig fram að tilboð þess félags hafi
verið sýnu lægra en næsta bandaríska
tilboð, sem var frá skipafélaginu Van
Ommeren. Þingmaðurinn segir í bréf-
inu að þótt félögin séu í eigu sömu að-
ilja og undir sömu stjórn sé ljóst að
Atlantsskip sé íslenskt skipafélag og
TLL rekið samkvæmt lögum
Delaware-ríkis og því ljóst að skip
þess sigli undir bandarískum fána.
Bæði Eimskip og Van Ommeren
stefndu Bandaríkjaher. Torricelli rek-
ur að dómstóllinn hafi í upphafi hafnað
kröfu Eimskips um að sett yrði lög-
bann til bráðabirgða á flutningana á
þeim forsendum að ólíklegt væri að
hún næði fram að ganga. 3. febrúar
hafi dómstóllinn hins vegar snúið al-
gerlega við blaðinu og „ýtt til hliðar"
samkomulaginu við Atlantsskip annars
vegar og TLL hins vegar. Þingmaður-
inn vitnar síðan í álit dómsins þar sem
segi að „sanngjarnasta túlkun“ varnar-
samningsins og minnisblaðsins banni
tilboðin frá Atlantsskipum og TLL
vegna þess að þessi tvö fyrirtæki séu
ekki í samkeppni hvort við annað.
Varðar beina deilu tveggja
fullvalda ríkja
„Ég hef miklar áhyggjur af því að
verði úrskurður dómsins látinn standa
geti hann haft umtalsverð áhrif á
stefnu Bandaríkjanna í utanríkis- og
hernaðarmálum,“ skrifar Torricelli. „I
fyi-sta lagi er í áliti réttarins vitnað
rækilega í diplómatíska nótu, sem ís-
lenska utanríkisráðuneytið sendi
bandaríska utanríkisráðuneytinu, þar
sem kemur fram sú afstaða íslenskra
stjómvalda að samningurinn og minn-
isblaðið meini Bandaríkjamönnum að
veita íslensku skipafélagi og félagi
undir bandarískum fána samningana
séu þau tengd hvort öðru. Bandaríkin
hafa túlkað samninginn og minnisblað-
ið á annan veg bæði í málaferlunum og
í svari við hinni diplómatísku nótu frá
Islandi.“
Torricelli segir að í þessu máli sé
ekki um það að ræða að einkaaðiljar
séu í málaferlum vegna túlkunar á al-
þjóðasáttmála, sem sérstaklega varði
réttindi og skyldur einkaaðilja. „Þetta
mál varðar beina deilu milli tveggja
fullvalda ríkja um þýðingu sáttmála,
sem varðar það hvernig Bandaríkja-
stjórn tryggi fiutninga. Þetta er
einmitt alþjóðaágreiningur af þvi tagi,
sem stjómarskráin - kveður á um að
eigi alfarið að vera á valdi fram-
kvæmdavalds stjórnkerfis okkar. Sem
meira er kveður minnisblaðið sérstak-
lega á um leið fyrir ísland og Banda-
ríkin til að endurskoða og breyta minn-
isblaðinu. Forseti og utanríkisráðherra
geta ekki mótað og fylgt utanríkis-
stefnu þessa lands með skilvirkum
hætti ef stjórnir annarra ríkja heims
eða borgarar þeirra geta leitað til al-
ríkisdómstóla og sannfært dómara um
að bandarísk utanríkisstefna sé röng.“
Ekki tekið mið af málflutningi
Bandaríkjanna
í bréfi þingmannsins segir að hæsti-
réttur Bandaríkjanna hafi í fjölda mála
gert ljóst að taka eigi vemlegt mið af
túlkun Bandaríkjastjórnar á alþjóðleg-
um sáttmálum. I þessu tilviki hafi rétt-
urinn hins vegar ekki tekið neitt mið af
túlkun Bandaríkjastjómar á samn-
ingnum og minnisblaðinu.
„Hefði rétturinn gert það hefðu
samningarnir verið látnir standa þar
sem af sjálfu sé leiðir að sé sú afstaða
hans rétt að hans túlkun sé sanngjörn-
ust er túlkun stjórnarinnar ósann-
gjörn,“ skrifar Torricelli. „Ég ítreka að
útilokað er fyrir forseta og utanríkis-
ráðhema að móta og fylgja utanríkis-
stefnu landsins ef alríkisdómstólar
hafa viðfeðmt vald til að ákveða hvort
sú stefna sé rétt. I stuttu máli gæti úr-
skurður dómsins haft veruleg áhrif á
getu stjórnarinnar til að fylgja utan-
ríkisstefnu Bandaríkjanna og getu
stjórnarinnar til að gera hagstæða
samninga um vörur og þjónustu. Fer
ég því fram á að dómsmálaráðuneytið
áfrýi úrskurði alríkisdómstólsins.“
Torricelli situr í fjórum nefndum á
Bandaríkjaþingi, þar á meðal dóms-
málanefnd og utanríkismálanefnd.
Hann gegnir einnig forustu hjá
Demókrataflokknum í kosningasjóða-
nefnd öldungadeildarinnar.