Morgunblaðið - 21.05.1999, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 21. MAÍ 1999 13
FRÉTTIR
Gunnar Þormar sérfræðingur í tannlækningum þroskaheftra
Mikilvægt að þjónusta
verði ekki skert
Morgunblaðið/Árni Sæberg
GUNNAR Þormar við störf
á tannlæknastofu sinni.
AÐGERÐ á þroskaheftum einstaklingi. Með
Gunnari á myndinni eru Hrefna Hannesdóttir tann-
tæknir og Valdimar Hansen svæfíngalæknir.
Tannlækningar þroska-
heftra krefjast oftar en
ekki sérstakra aðferða.
Að mati Gunnars
Þormars sem stundað
hefur slíkar tannlækn-
ingar í hartnær þrjá
áratugi er forvarnar-
starf, tannhreinsun
og -hirða, einnig
afar brýnt.
TANNLÆKNINGAR þroska-
heftra komust í hámæli í harðvít-
ugri deilu sem staðið hefur í vor
milli tannlækna annars vegar og
Tryggingastofnunar ríkisins og
tryggingayfírtannlæknis hins veg-
ar. Gunnar Þormar tannlæknir
sem manna lengst hefur sinnt
þessum tannlækningum andmælti
spai-naðaraðgerðum TR á þeim
forsendum að þroskaheftir þurfi
sérstaka og oft kostnaðarsama
meðhöndlun.
Gunnar Þormar hefur meðhöndl-
að þroskahefta frá miðjum áttunda
áratugnum, eða í um 25 ár, og var
til skamms tíma sá eini sem stund-
að hefur tannlækningar þroska-
heftra sérstaklega. Hann hefur
rekið eigin tannlækningastofu í
Reykjavík frá ágúst 1958 en kynnti
sér tannlækningar þroskaheftra og
fatlaðra sérstaklega á 8. áratugn-
um, í Bandaríkjunum (1974) og í
Evrópu (1978), í rauninni þegar
sérhæfing á því sviði var að hefjast.
Gunnar hefur reyndar látið sig
málefni þroskaheftra varða um
langt árabil og þá ekki eingöngu
atvinnu sinnar vegna. Hann eign-
aðist sjálfur þroskaheftan son 1967
og hefur frá þeim tíma lagt málefn-
um þroskaheftra lið. Hann varð
fyrsti formaður Landssamtakanna
Þroskahjálpar 1976-77 og var jafn-
framt varaformaður Styrktarfélags
vangefinna 1975-77. Gunnar hefur
auk þess setið í stjóm Skálatúns-
heimilisins í Mosfellssveit 1979-82
og í húsbyggingamefnd Þroska-
hjálpar frá 1990.
Forvarnir afar mikilvægar
Deilumar við TR urðu til þess að
Gunnar tilkynnti foreldrum bama
á dagheimilinu Lyngási að hann
treysti sér ekki lengur til að veita
forvarnarþjónustu, að óbreyttu. Að
hans mati kom reglugerð, sem öðl-
aðist gildi á þessu ári og var beitt
a.m.k. um tíma við mat á reikning-
um hjá TR, í veg fyrir að hægt
væri að stunda forvamir að Lyng-
ási. Forvamarstarfið, sem er eink-
ar brýnt í tilviki þroskraheftra, var
eftir reglugerðinni takmarkað við
20 mínútur á ári á hvem einstak-
ling í skoðun, eftirlit og fræðslu.
Gunnar hefur nú ákveðið að
halda sínu striki á Lyngási þar sem
komið hafi Ijós að ofangreindri
reglugerð (nr. 28/1999) hafi verið
beitt vegna mistaka TR. Nú sé
réttilega og eingöngu farið eftir
nýjum reglum (nr. 29/1999) um
þátttöku TR í „kostnaði við tann-
lækningar vegna alvarlegra afleið-
inga fæðingargalla, sjúkdóma og
slysa“.
Gunnar kveðst þó ekki alls kost-
ar sáttur við ákvæði í 2. gr. regln-
anna sem kveður á um að þátttaka
„sjúkratrygginga í almennum
tannlækniskostnaði hvers einstak-
lings, án umsóknar", takmarkist
við 30 þúsund krónur á ári. En
samkvæmt því þurfi að sækja sér-
staklega um þátttöku í kostnaði
sem fer umfram þessa upphæð.
Gunnar bendir á að oft þurfi að
beita svæfingu þegar gert er við
tennur þroskaheftra og að þær að-
gerðir fari auðveldlega langt yfir
30 þúsund krónur. „Fólk hefur lent
í vandræðum við að fá hærri reikn-
inga endurgreidda,“ segir Gunnar.
„Kæmr á hendur tryggingayfir-
tannlækni fyrir að neita að greiða
reikninga hafa borist Trygginga-
ráði, Þroskahjálp og meira að segja
umboðsmanni bama. Það þjónar
engum tilgangi að beita reglum til
hins ýtrasta gagnvart mjög fötluðu
fólki. Það er ekki hlaupið að því að
skoða þroskaheftan einstakling.
Það þýðir ekkert að vera með tíma-
takmarkanir í því tilfelli. Skoðun
tekur einfaldlega mun meiri tíma
og það ættu allir tannlæknar að
vita. Með þessum takmörkunum er
verið að lítillækka þetta fólk,“ segir
Gunnar.
Gunnar bendir á að allir reikn-
ingar til TR séu tölvukeyrðir og
allt eftirlit sé auðvelt. „Það þarf að
gera mjög nákvæma grein fyrir því
hvað er gert. Hvemig fylling sett
er í og á hvaða fleti í tönn. Það er
því alltaf hægt að staðfesta hvort
fyllingin sé á sínum stað eða ekki.“
Beita þarf sérstakri lagni
við fatlað fólk
Forvamarstarfið á Lyngási felst
í því að tannfræðingur fer á stað-
inn, leiðbeinir og aðstoðar starfs-
fólkið við tannburstun og tann-
hreinsun á hverjum einstaklingi
fyrir sig. „Það þarf að beita sér-
stakri lagni því mikið fatlað fólk
getur verið mjög erfitt og berst
gjarnan á móti. Síðan koma þeir á
stofuna til mín sem þarfnast frek-
ari meðferðar,“ segir Gunnar.
Gunnar bendir á að þessi starf-
semi hafi gengið svona fyrir sig í
tvo áratugi og að meðalkostnaður á
ári, á þroskaheftan einstakling með
allri þjónustu, tannsmíð og öllu til-
heyrandi, hafi haldist nánast sá
sami öll árin. „Þessi kostnaður er á
bilinu 15 til 20 þúsund krónur. I
Danmörku telst það ekki óeðlilegt
að þessi upphæð sé 40 þúsund
krónur. Af blaðaummælum mætti
ætla að einn og einn þroskaheftur
sæki til tannlæknis og síðan berist
himinháir reikningar til TR! Það er
ekki nóg með að ríkið eigi ekkert
frumkvæði að því að séð sé um
þetta fólk heldur er verið að gera
þá sem annast það tortryggilega,"
segir Gunnar.
Tannheilsa þroskaheftra
löngum hunsuð
Gunnar segir að tannlækningar
þroskaheftra, eins og önnur málefni
þeirra, hafi lengi verið homreka og
ekki notið viðurkenningar. Mikið
hafi þurft til að heilbrigðisyfirvöld
tækju við sér. „Þetta fór óneitan-
lega treglega af stað. Það var ekki
fyrr en að Lionsmenn stóðu fyrir
landssöfnuninni Rauða fjöðrin 1976
að keypt vora tæki til að með-
höndla þroskahefta og fatlaða."
Að sögn Gunnars liðu hins vegar
2 eða 3 ár áður en heimild fékkst
hjá heilbrigðisráðuneyti til að nýta
nýju tækin. „Starfsemin fór að stað
1979 en þjóðfélagið tók fyrst ein-
hverja ábyrgð á tannheilsu
þroskraheftra með heimildará-
kvæði um endurgreiðslu á tann-
lækningum öryrkja sem tók gildi
1980.“
Gunnar segist á sínum tíma hafa
fengið Valdimar Hansen svæfing-
arlækni með sér í lið og þá hafi ver-
ið unnt að svæfa sjúklingana sem
hafði ekki verið hægt áður. „Með
því opnaðist möguleiki á því að
meðhöndla nánast alla þá sem
þurftu á meðferð að halda,“ segir
Gunnar.
Til vansa að þrengja að þessum
hópi þjóðfélagsþegna
Að mati Gunnars snerast deil-
umar við TR nú í vor um spamað-
arráðstafanir sem lentu á þeim
sem minnst mega sín. „Það er ís-
lensku þjóðfélagi til skammar að
þrengja að þessu fólki eins og gert
hefur verið að undanfomu. Þegar
að er gáð kemur í ljós að þeir sem
hafa hæstar bætur era 490 einstak-
lingar og að þessi þjónusta kostar
þjóðfélagið 8,7 milljónir á ári sem
nemur 1% af útgjöldum TR vegna
tannlækninga. Þetta er því ekki
rétti staðurinn til að spara á.“
Gunnar segist ekki mega til þess
hugsa að horfið verði aftur til þess
tíma þegar þroskaheftir hafi verið
nær réttindalausir. Þá hafi verið
auðvelt að spara tannlæknakostnað
þeima. „Því fram til 1980 vora
tennur einfaldlega dregnar úr fólk-
inu,“ segir Gunnar. „Stofnanir vora
aðþrengdar og reknar fyrir dag-
peninga: Þjóðfélagið tók enga
ábyrgð á þessu fólki og tregðast
við það enn í dag.“
^ Snyrtivöruverslunin
■' ■' S Snyrtivoruv
Fma
Mosfellsbæ - S. 5868000
Stendhal
1» A M I S
d a g a r
í dag föstudag
fimmtudag 27 maí
föstudag 28 maí
Stórglæsilegir
kaupaukar
Nýr Stendhal bæklingur um
hvernig þú getur helaið þér
unglegri mun lengur!
Líttu við og fáðu prufur
__
Fluchos
Handsaumaðir herraskór úr leðri.
Með höggdeyfum. verð frá kr 7.800.
Litir: svartur, koníaks- brúnn, stærð: 41-46.
Til eru fleiri gerðir at herraskóm.
Valmiki silkibindi að verðmæti kr. 3.900
tylgir herraskóm sem kaupauki.
Einnig eru til dömuskór og sandalar fró Ruchos.
KRINGLUNNI, SÍMI 553 2888