Morgunblaðið - 21.05.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FÖSTUDAGUR 21. MAÍ 1999 35
MANNSSAMBANDET, Karlakór Hjálpræðishersins í Noregi.
Kynning á
kanadísk-
um rit-
höfundi
JÓHANN G. Thorarensen,
MA í ensku, kynnir
kanadíska rithöfundinn Ro-
bertson Davies í fyrirlestri
sem haldinn verður á morg-
un, laugardag kl. 14 í Odda,
stofu 101. Kynningin er á
vegum enskuskorar Háskóla
Islands og Islandsdeildar
norræna félagsins um
kanadísk fræði.
Skáldsögurnar
vinsælastar
Davies er einn kunnasti rit-
höfundur Kanadamanna á
þessari öld, en vinsælastar eru
skáldsögur hans, þar sem
fremstar fara trílógíumar
þrjár sem kenndar eru við
Salterton, Deptford og Com-
ish. Auk þess að kynna ævi og
störf Davies mun Jóhann
ræða þá gagnrýnu siðvitund
sem liggur að baki ævintýra-
og goðsagnakenndum sagna-
heimi Davies.
Karlakór
Hjálpræð-
ishersins í
Noregi
TÓNLEIKAR karlakórs Hjálp-
ræðishersins í Noregi, Manns-
sambandet, verða í Ráðhúsi
Reykjavíkur í dag, föstudag kl.
18. A laugardag syngur kórinn
á Ingólfstorgi kl. 14 og í Frí-
kirkjunni við Tjörnina kl. 20. Á
sunnudag syngur kórinn á sam-
komu Hjálpræðishersins.
Mannssambandet hefur víða
komið fram, bæði í Noregi og
öðrum löndum. Kórinn hefur
gefið út nokkra geisladiska, sá
síðasti var gerður í tengslum
við tónleikaferð kórsins til
Ástralíu, Bali og Singapore í
fyrra.
Sljórnandi kórsins og undir-
leikari er Thor Fjellvang. Aðrir
félagar kórsins koma frá ýms-
um héraðum Suður-Noregs.
Kórinn flytur jafnt lofsöng
sem sveiflandi gospel og
soultónlist.
Aðalsteinn Ingólfsson
hlýtur viðurkenning’u
sænsks listaverkasafns
AÐALSTEINN Ing-
ólfsson listfræðingur
var í ár valinn einn
þeirra fimm norrænu
myndlistargagn-
rýnenda og rithöfunda
sem hlutu Torsten og
Wanja Söderberg
verðlaunin. Röhsska
safnið í Svíþjóð, sem er
listverks- og hönnun-
arsafn, hefur frá 1992
veitt norrænum gagn-
rýnendum og rithöf-
undum viðurkenningu
íyrir ötult starf í þágu
listverks og hönnunar.
Að því er fram kem-
ur í fréttatilkynningu
Röhsska safnsins hlýtur Aðalsteinn
Ingólfsson verðlaunin fyrir vinnu
við fjölda myndhstar-
bóka og -skráa um ís-
lenska myndhst og
hönnun.
Þeir sem hlutu
verðlaunin auk Aðal-
steins voru finnski
gagnrýnandinn Kaj
Kalin, danski hús-
gagnahönnuðurinn
og gagnrýnandinn
John Vedel-Rieper,
norski listfræðingur-
inn Jorun Veiteberg
og sænski blaðamað-
urinn Kerstin Wick-
man. Hvert þeirra
fær í sinn hlut um
100.000 sænskar kr.,
eða um eina milljón íslenskra
króna.
Aðalsteinn Ingólfs-
son listfræðingur
Úrvalskvæði
sautjándu aldar
BÆKUR
Ljóðabúk
NORDISCHE BAROCKLYRIK
Barokkljóðlist Norðurlanda. Valin af
Wilhelm Friese. Ttibingen og Basel
1999.
í BYRJUN þessa árs kom út í
Þýskalandi bók sem vert er að
vekja athygli á. þar eru birt vahn
kvæði eftir fjögur skáld: Georg Sti-
emhielm (1598- 1672) sem var
sænskur, norska skáldið Petter
Dass (1647-1707), hinn danska
Thomas Kingo (1634-1703) og Hall-
grím Pétursson (1614-1674). Sti-
ernhielm er sá eini úr hópnum sem
ekki var prestslærður, hann nam
sögu og tungumál við háskólana í
Uppsölum og Greifswald, fékkst við
kennslu og var meðal annars forn-
minjavörður. Dass var prestur í Al-
stahaug í Norður-Noregi. Kingo var
prestur og síðar biskup á Fjóni.
Hallgrímur Pétursson var eins og
allir vita prestur, lengst á Saurbæ á
Hvalfjarðarströnd.
Eins og titillinn ber með sér er
ritinu ætlað að vera sýnisbók nor-
rænna barokkbókmennta. Útgef-
andinn, Wilhelm Friese (f. 1924)
sem lengi var prófessor við háskól-
ann í Tubingen, er brautryðjandi í
rannsóknum á norrænum bók-
menntum á því tímabili sem erlend-
is er kennt við barokk. Árið 1968
birtist doktorsrit hans Nordische
Barockdichtung þar sem fjallað er
um hugtakið barokk, einkenni
barokkbókmennta og hvemig þau
birtast í bókmenntum á Norður-
löndum. I þeirri bók sem nú er
komin út gefst lesendum tækifæri
til að kynna sér og bera saman
kveðskap fjögurra höfuðskálda
barokksins. þótt hugtakið barokk
hafi verið umdeilt og menn hikað
við að nota það, einkum í Noregi og
á Islandi, er óumdeilanlegt - eins og
segir í inngangi - að þau fjögur
skáld sem hér eiga kvæði eru mikil-
vægustu skáld sautjándu aldar
hvert í sínu heimalandi. Kvæðin eru
öll birt á frummálinu vinstra megin
á síðu og í þýskri þýðingu útgefanda
hægra megin. Að því leyti er þetta
útgáfa sem stór hópur lesenda get-
ur haft gagn af. Tilgangurinn er að
nokkru leyti sá að kynna þennan
kveðskap fyrir þýskum lesendum,
þar á meðal stúdentum í norrænum
fræðum, en einnig brúar hún bilið
milli Norðurlandaþjóðanna, t.d. á
þann hátt að þeir sem ekki lesa ís-
lensku geta kynnt sér kveðskap
Hallgríms Péturssonar í þýskri
þýðingu auk þess sem tvítyngdar
útgáfur gefa lesendum alltaf kost á
að kynnast textanum frá fleiri hlið-
um en einni. Þýðingarnar eru eftir
því sem ég best fæ séð gerðar af ná-
kvæmni og vandvirkni.
í stuttum en ítarlegum inngangi
gefur útgefandi greinargóða mynd
af tímabilinu og fjallar
um hvert af skáldunum
fjórum og þann bak-
grunn sem bókmenntir
í heimalandi þeirra
mynda. Aftast eru til-
vísanir í útgáfur og rit
sem stuðst hefur verið
við, stutt æviágrip allra
höfunda og skýringar
við kvæði þeirra.
En hvaða kvæði eru
birt í bókinni? Eftir Ge-
org Stiemhielm er
sonnetta, sennilega sú
íyrsta sem ort hefur
verið á sænsku. Hún
hefur fyrirsögnina
Emblema authoris. Emblem voru
myndir sem höfðu táknræna merk-
ingu og gegndu mikilvægu hlutverid
í kveðskap barokktímans. í kvæðinu
verður silkiormurinn að slíku tákni
fyrir höfundinn. Hér er einnig fræg-
asta kvæði Stiemhielms, Hercules,
sem hann orti undir hexametri og
fjallar um dyggði og lesti. í kvæðinú
notar Stiemhielm ýmis fomyrði sem
skýra þurfti fyrir samtíðinni en með
þeim hætti vildi hann endurnýja
tungumálið. Eftir Hallgrím Péturs-
son em tvö kvæði um heiminn og
hverfulleikann (Um veraldarinnar
velsemd, Veröldinni tildrukkið), Ald-
arháttur, Um dauðans óvissan tíma
og þrír Passíusálmar (nr. 25, 35 og
48). Eftir Petter Dass er inngangur
að þekktasta kvæði hans, Nordlands
trompet, sem fjallar um byggðir og
bú í Norður-Noregi; það er til í ís-
lenskri þýðingu Kristjáns Eldjáms.
Þá er kvæði um sjö orð Krists á
krossinum og tvö kvæði sem ort em
út af faðirvorinu og trúarjátning-
unni. Þá er kvæði ort eftir bmnann
mikla í Bergen 1702 sem hefur fyrir-
sögnina: „Ny Bergen,
ny lykke, / ny huuse, ny
smykke, / det onsker af
hiertet / Petter Dass“.
Og loks kvæði (klages-
ang) sem Dass orti eftir
langvarandi veikindi.
Eftir Thomas Kingo er
birtur morgunsálmur
og kvöldsálmur og einn
frægasti sálmm- hans:
„Far, Verden, far vel“.
þá er sálmur sem fjall-
ar um mannleg örlög,
hverfulleika og misjöfn
kjör, ferðasálmur og
merkilegt kvæði sem
hann orti til Danakon-
ungs þar sem hann bað um hjálp fyr-
ir vesalinga þá sem látnir vom dúsa í
Odense hospital en það var í raun
hæli fyrir sundurleitan hóp sem
hvergi átti höfði að að halla. Onnur
trúarleg kvæði Kingos hér era
Sjötta vika í fostu (út af orðunum
Sjáið manninn), Um sjö orð Krists á
krossinum, Sálmur á hinum fyrsta
páskadegi. Loks er hér kvæði sem
nefnist Candida, ástarkvæði í dæmi-
gerðum barokkstíl.
Af þessu má sjá að bókin veitir
afar góða innsýn í kveðskap fjög-
urra norrænna skálda á sautjándu
öld sem hvert um sig skipar mikil-
vægan sess í bókmenntaarfi þjóðar
sinnar. Kvæðin sem orðið hafa fyrir
valinu sýna glöggt það helsta og
besta sem skáldin hafa ort. Jafn-
framt gefst kostur á að bera kvæðin
saman og er það án efa nokkuð ný-
stárlegt fyrir íslenska lesendur.
Loks hlýtur þetta rit að vekja til
umhugsunar um réttmæti eða nauð-
syn þess að tala um barokkskeið í
íslenskri bókmenntasögu.
Margrét Eggertsdóttir
Wilhelm Friese
'Mikió úrirnl af
áumarkjólum,
dragium,
pil&um,
hivxum
ogy tappum.
Woaji&gMu 78,
&úni552 8980.
Útskriftargjöf
sem gleður
úr eru tollfrjáls fi já úrsmiðnum
Tryggvi Ólafsson, Hafnarfirði • Birta, Egilsstöðum • MEBA, Kringlunni • Axel Eiriksson, Isafirði • CarlA. Bergmann, Laugavegi 55
Gullúrið, Mjódd • Helgi Guðmundsson, Laugavegi82 • Guðmundur Hermannsson, Laugavegi 74 • Gilbert, Laugavegi 62
Jón & Óskar, Laugavegi 61 • Franch Michelsen, Laugavegi 15 • Garðar, Lækjatorgi • Hermann Jónsson, Veltusundi 3
Paul E. Heide, Glæsibæ • Klukkan, Hamraborg • Jón Bjarnason, Akureyri • Halldór Ólafsson, Akureyri • George V. Hannah, Keflavík • Guðmundur B. Hannah, Akranesi
__ Gilbert, Grindavík • Karl R. Guðmundsson, Selfossi • Kornelíus, Skólavörðustíg 8 • Helgi Sigurðsson, Skólavörðustíg 3 • Gunni Magg, Hafnarfirði