Morgunblaðið - 21.05.1999, Blaðsíða 44

"44 FÖSTUDAGUR 21. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Ultima Thule, land hinna
útvöldu listamanna
MIG langar að gefnu tilefni að
segja nokkur orð um myndlistarlíf-
ið heima á íslandi.
I umfjöllun Halldórs Bjöms
Runólfssonar listfræðings (Morg-
unbl. 8. apríl 1999) um sýningu
hins prýðilega listamanns Ragn-
hildar Stefánsdóttur myndhöggv-
ara, segir hann m.a.: „A meðan
kollegar Ragnhildar hamast við að
opinbera líðan sína með sérkenni-
lega narkissískum hætti, spyr hún
hlutlægra spurninga um eðli líkam-
ans, spurninga sem eru mun
áhugaverðari en allt pínu- og
kvalatal í ljósi þeirra uppgötvana
sem yfir okkur hvolfast úr heimi
vísindanna og tækni. Bak við þess-
ar spurningar skín í folskvalausa
afhjúpunarhvöt sem er snöggtum
framsæknari en öll tilvistarleg
frumspeki.“
Þama talar holdi klæddur áh-
gangandi viðreisnarvímunnar sem
ég hef kosið að kalla svo (sjá grein
mína „Melankolía og viðreisnar-
víma“, Morgunbl. 9. nóv. ‘97). ís-
land er eyland, það vitum við öll, en
oft hef ég á tilfinningunni að þá
staðreynd sé ekki eingöngu að
finna í landfræðilegum skilningi
heldur líka í margri annarri merk-
ingu, t.d. sé talað um myndlist. Að
því er virðist ríkir enn þar um slóð-
www.velaverk.is
SogdæluHerfi
s. 568 3536
An ilmefna
Án litarefna
íshöfn ehf.
Snyrtivörukynning á
Símple húðvörum í Lyfju
Setbergi í dag kl. 14-18
20% kynningarafsláttur
Oa LYFIA
LYF & LÁGMARKSVERÐ!
Setbergi.
U
ir hinn allsherjandi
andi þess gamla góðs
SÚMs. Samkvæmt
skoðun Halldórs
Björns eiga listamenn
að vera objektívir, ekki
viðhafa neina
melankólíska skilgrein-
ingu, heldur rannsaka
hlutina í ljósi nýrra
uppgötvana úr heimi
vísinda og tækni, af því
það er úrelt og hall-
ærislegt að spyrja
spurninga er viðkoma
andlegri tilvist manns-
ins, semsagt lummó að jón Thor
vera subjektívur. Gíslason
Hin hlutlæga, raun-
sæja athugun 20. aldarinnar á
veruleikanum, er áhugaverður
þáttur í listasögunni sem mann-
kynssögunni, en athyglivert og um-
hugsunarvert er að framangreind
veruleikasýn virðist vera um þess-
ar mundir að skila af sér splunku-
nýrri hugsun. Skýringin liggur lík-
lega í náttúrulegum viðbrögðum
manneskjunnar gegn vaxandi til-
hneigingum samtímans að teikna
upp heiminn á hvolfi og stjórna
honum í samræmi við það, líkt og
góðglaði reiknimeistarinn við skrif-
borðið gerir.

VELAR
Ármúla 29 - Rvk. Sími 588 4699
Vefsíða: www.oba.is
Sú niðurrifsstefna
sem að mörgu leyti er
einkennandi fyrir öld-
ina sem er að líða og
felur í sér allt að því
sjúklegan ótta við for-
tíðina, er á undan-
haldi, sem sjá má m.a.
á því að stöðugt fleiri
listamenn eru famir
að sækja aftur í hefð-
ina, þ.e.a.s. nota hefð-
ina sem útgangs-
punkt. Astæðan er að
öllum líkindum sú að
hinn apokalyptíski
hugsunarháttur sem
fellst að stómm hluta í
ógeði á öllu sem er lið-
ið, löngun til að brjóta og brenna
allt sem tilheyrir fortíðinni og
skapa að því loknu spánnýjan
heim, leiðir á endanum til dapur-
legrar stöðnunar, markleysu, til-
gangsleysis, leiðinda og síðast en
ekki síst til söguloka. Tilvist
mannsins er hins vegar háð
stöðugri þróun sem hinn fram-
sækni hugsunarháttur einn og sér
gerir ókleift að halda gangandi.
Sem kunnugt er hafa allar útópíu-
hugmyndir heimspekinga varðandi
vísindin brugðist, skoði maður þá
staðreynd að þeir eru búnir að gef-
ast upp á að sigrast á metaphysík-
inni. Enduruppgötvun hefðarinnar,
oft bundin melankólískum þenki-
máta, er því tilraun mannsins til að
komast út úr þessari klípu, það að
sitja fastur milli fortíðar og fram-
tíðar eins og nú virðist vera ástatt
fyrir okkur. Þetta má skýra
þannig, að ætlum við að losna við
fortíðina verðum við að vinna úr
henni út frá hefðinni, en það er það
skilyrði sem náttúran setur okkur,
eigum við að hafa einhverja mögu-
leika á að ganga áfram þróunar-
veginn. I fortíðinni liggja ræturnar
sem eru jú forsendan fyrir að eitt-
hvað vaxi. Þessi hugsunarbreyting
kemur nú á tímum jafn sterklega
fram í bókmenntum sem og listum
sem sjá má á því í hve auknum
mæli sótt eru áhrif og samlíkingar
til fyrri tíma, allt aftm- til miðalda.
Merkilegt verður líka að teljast að
stærstur hluti núverandi nemenda
við listaakademíur í Þýskalandi
hefur valið þann gamla ódrepandi
fjanda, málverkið, sem sinn tján-
ingarmiðil, og takast á við hlut-
bundinn, frásagnarlegan sem og
persónulegan veruleika í útfærsl-
unni. Hvemig er með þá ágætu
menn er ráða húsum á Islandi, vita
þeir ekkert af þessu? Svo virðist
ekki vera, þar eru menn allir sem
Myndlistarlíf
/ /
A Islandi njóta
sjálfskipaðir postular,
uppfullir af fordómum
og afturhaldssemi,
segir Jón Thor
Gíslason, einir góðs af
því fé sem veitt er til
stuðnings listamönnum.
einn uppteknir af frelsishugmynd-
um sjöunda áratugarins í nafni vís-
inda og tækni og eru núna í sælu-
vímu á leiðinni inn í 21. öldina sem
þýðir að þeir geta loksins sprengt
allt árþúsundið í loft upp. Og þar
með er hinn nýi listamaður á tákn-
rænan hátt fæddur, hinn nýi lista-
maður sem á ekkert að þurfa að
hafa fyrir hlutunum, og allra síst á
mannræfillinn að vera með eitt-
hvert þunglyndisvæl. Paradís hins
nýskapaða listamanns hefur fundið
sér stað á eyjunni Ultima Thule,
gnótt fjár og matar, ein allsherjar
veisla fyrir hina útvöldu og ís-
lenska ríkið borgar brúsann. En
Adam var ekki lengi í Paradís og
veruleikinn er oft annar en okkur
er talin trú um, samanber ef skoð-
uð er hin einstrengingslega stefna
sem rekin er innan listageirans á
Islandi. Þar njóta sjálfskipaðir
postular, uppfullir af fordómum og
afturhaldssemi, einir góðs af því fé
sem veitt er til stuðnings lista-
mönnum, meðan hinir jafnmikil-
vægir, ef ekki höfðinu hærri, eru
settir á svartan lista. A þetta aðal-
lega við málara (þ.e.a.s. fyrir utan
þá sem mála í anda naumhyggj-
unnar, málverk sem margir skoða
sem afsprengi hugmyndalistarinn-
ar) og alla þá listamenn sem skera
sig úr, hlusta á eigin sannfæringu
og láta ekki miðstýrða tísku-
strauma eða einhverja alvitra spá-
menn segja sér hvað er rétt og
hvað er rangt.
„Þið segið að ég hafi á röngu að
standa,“ sagði hinn umdeildi rithöf-
undur sinnar samtíðar D.H.
Lawrence eitt sinn er sótt var að
honum með formælingum. „Hver
gefur ykkur eða hverjum öðrum
sem er, þann rétt, að segja mér, að
ég hafi á röngu að standa? Ég hef
ekki á röngu að standa!“
Höfundur er myndlistarmaður og
býr í Diisseldorf.