Morgunblaðið - 03.06.1999, Side 30

30 FIMMTUDAGUR 3. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Evrópumálin þvælast fyrir
í Evrópuþingskosningunum
Verkamannaflokkurinn er
vís með að tapa einhverj-
um af þingsætunum 62 frá
síðustu Evrópuþingskosn-
ingum út á það eitt, að nú er kosið
hlutfallskosningu. Haldi flokkurinn
sama atkvæðahlut og fyrir mánuði
mun hann fá um 34 af þeim 87 þing-
sætum, sem kosið er um. Það er
engu líkara en þetta útlit svipti
Verkamannaflokksmenn öllum
krafti, því kosningavélin, sem malaði
svo létt fyrir mánuði síðan, höktir nú
eins og gömul dráttarvél á síðasta
snúningi. Það er ekki að sjá, að
Verkamannaflokkurinn vilji hrista
upp í kjósendum og drífa þá á kjör-
stað. Kannski vilja menn geta kennt
lélegri kjörsókn um slæma útreið.
En ástæðumar liggja líka í Evrópu-
málunum sjálfum. Verkamanna-
flokkurinn vill alls ekki að kosning-
arnar snúist um Evrópumál - hann
vill láta þær snúast um heimahag-
ana; ríkisstjóm flokksins, vinsældir
hennar og forsætisráðherrans, sem
nú á miðju kjörtímabili njóta meiri
vinsælda hjá kjósendum en dæmi
era um. Evrópumálin eru flokknum
bara til vandræða, því þótt meirihluti
Breta, 53%, sé fylgjandi Evrópusam-
starfi, hafa menn alls kyns fyrirvara
á því. Þeir era til dæmis andvígir
evrunni og hrökkva undan, þegar
talað er um sterk tengsl við önnur
Evrópuríki. Þetta hefur ekkert
breytzt, þótt Tony Blair hafí tekið
forystuna fyrir Evrópu í Balkan-
stríðinu ög endurreisn ráðherraráðs-
ins í Brassel. Það hefur hins vegar
aukið á vinsældir hans heima fyrir!
Blair hefur gert Bretum Ijóst, að
framtíðin sé fólgin í evranni og
sterkum tengslum við Evrópusam-
bandið. Við þá framtíðarsýn lítur
margur Bretinn undan. Blair hefur
reynt að ná takti við þjóðina með því
að tala um, að Bretar gangi ekki evr-
unni á hönd, fyrr en réttar aðstæður
skapast og vill ekki setja því nein
tímamörk. En hann hefur sett flokk-
inn ótvírætt þeim megin, sem evran
bíður. Þar hittir hann hins vegar
minnihluta þjóðar sinnar fyrir. Blair
hefur reyndar sagt, að nauðsynlegt
sé að uppræta Evrópuóttann í Bret-
um. En þar á hann enn of langt í
land. Þess vegna nennir Verka-
mannaflokkurinn ekki að ganga
fram af neinum krafti fyrir þessar
kosningar. Þetta sinnuleysi endur-
speglast svo í almenningi, en aðeins
19% kjósenda flokksins telja Evr-
ópumálin skipta einhverju máli.
Meirihluti sem vill
ekki skila sér
Ihaldsmenn, undir forystu William
Hague, halda aftur á móti fast á Evr-
ópumálunum, enda telja 42% kjós-
enda þeirra, að Evrópumálin sldpti
veralegu máli. Enda þótt meirihluti
kjósenda Ihaldsflokksins vilji að
Bretar fari úr Evrópusambandinu,
þá er stefna flokksins að
vera með, en áherzlan er
á að láta Brassell ekki
ráða ferðinni. Ihalds-
flokkurinn er andvígur
evrunni og hefur þegar
tilkynnt að sú andstaða
verði á stefnuskrá flokksins fyrir
næstu kosningar. íhaldsmenn biðla
líka óspart til þeÚTa kjósenda
Verkamannaflokksins og Frjáls-
lyndra demókrata, sem eru andvígir
evranni og vilja fara hægt í Evrópu-
málunum og segir þetta þeirra tæki-
færi til þess að segja flokkunum,
hvað þeim raunveralega finnst í
þessum málum.
Það hefur svo enn bætt vatni á
myllu íhaldsmanna, að fréttir af
gengi evrannar síðustu daga, hafa
verið frekar dapurlegar, eins og
reyndar flestar fréttir úr Evrópu-
herbúðunum. Og skattamálin, sem
alltaf standa nú hjarta kjósandans
nærri, ef nokkur málaflokkur gerir
það, hafa komið hér upp á borðið
með þeim hætti, að íhaldsmenn hafa
snúið samræmingu Breta og Evr-
ópusambandsins til þess, að hún
Mánuði eftir sveitarstjóma- og heima-
þingskosningar ganga Bretar aftur að
kjörborðinu 10. júní til þess að velja full-
trúa á þing Evrópusambandsins. Frey-
steinn Jóhannssonsegir frá gangi mála,
sem einkennist af áhugaleysi, fyrst og
fremst kjósenda, sem þykir kosningabar-
átta Ginu Lollobrigida niður á Italíu for-
vitnilegri en það sem heimamenn aðhafast.
AFP
WILLIAM Hague hefur átt undir högg að sækja frá því að hann tók
við formennsku í Ihaldsflokknum breska. I kosningabaráttunni fyrir
Evrópuþingskosningamar reynir hann að höfða til þeirra kjósenda
sem vilja fara variega í Evrópumálum.
Vilja láta
kosningarnar
snúast um
heimahagana
muni leiða til aukinnar skattbyrði á
Breta. Þessu mótmælir ríkisstjórnin
hástöfum, en íhaldsmenn njóta
vafans og þess, að Bretar era tor-
tryggnir á allt frá Brassel.
Meirihluti Breta vill halda í brezka
pundið og það hljóta að vera þægileg
viðbrigði fyr'r WUliam Hague að
leiða flokk sinn einhvers staðar sam-
stíga meirihluta þjóðarinnar. En
vonbrigði mega það vera að þessi ós-
kastaða skuli ekki skUa honum
meiru í kosningunum, en útlit er fyr-
ir, því enda þótt Ihaldsflokkurinn
stefni í nokkurn ávinning frá kosn-
ingunum fyrir mánuði, dugar hann
skammt tU þess að draga Verka-
mannaflokkinn uppi.
Það hefur dregið úr slagkrafti
Hague, að margir málsmetandi
ffialdsmenn era eindregnir Evrópu-
sinnar, þar á meðal Kenneth Clarke
og Michael Heseltine, og tveir þing-
menn flokksins stofnuðu Evrópu-
vænan íhaldsflokk, sem hefur barizt
gegn Hague með kjafti og klóm. Of-
an á allt annað virðist Hague svo,
hvað sem málstaðnum líður, fara lítið
fram við að ná til fólks meðan Blair
flýgur á vængjum vin-
sældanna. 58% Breta era
ánægðir með það, hvern-
ig Blair fer með forsætis-
ráðherraembættið, en að-
eins 20% lýsa ánægju
..11' sinni með, hvemig Hague
ferst stjómarandstaðan úr hendi.
Hins vegar era 55% óánægðir með
frammistöðu hans.
Það er svo salt í sárið, að fleiri
íhaldsmenn (36%) era ánægðir með
Blair, heldur en Hague (29%). Hins
vegar sýna skoðanakannanir, að
flokknum myndi ekki vegna betur
undir annars stjóm, t.d. Kenneth
Clarke.
En um leið og íhaldsflokkurinn
reynir að sækja gegn Verkamanna-
flokknum og Frjálslyndum demó-
krötum, er sótt að honum af báðum
köntum á hans eigin vallarhelmingi.
Evrópuvæni íhaldsflokkurinn brýzt
um hart og nær vafalaust að höggva
í raðir íhaldsmanna, en frambjóð-
endum þeirra starfar lika hætta af
Brezka sjálfstæðisflokknum, sem er
andvígur aðild Breta að Evrópusam-
bandinu og kann að fá þingsæti
vegna hlutfallskosningarinnar. Þrátt
fyrir allt era möguleikar þessara
kosninga íhaldsmönnum í hag. Þeir
munu bæði njóta meiri áhuga sinna
kjósenda og svo kann gras þeirra
þrátt fyrir allt að sýnast grænna í
augum einhverra, sem í öðrum kosn-
ingum myndu ekki virða frambjóð-
endur flokksins viðlits.
Svanasöngur Ashdown
Þessi kosningabarátta er svana-
söngur Paddy Ashdown á formanns-
stóli Fijálslyndra demókrata. Sú
staðreynd hefur þó vafizt fyrir hon-
um frekar en hitt, því kapphlaupið
um formennskuna stendur sem hæst
og skyggir á kosningabaráttuna,
sem Ashdown leiðir af miklum dugn-
aði. Hann hefur reynt að skffja
frjálslynda sem mest frá Verka-
mannaflokknum, sakar Tony Blair
um vingulshátt og skort á nennu til
að leiða umræðuna í Bretlandi um
Evrópumálin almennt og þá sérstak-
lega eina Evrópumynt. Frjálslyndi
flokkurinn vill Evrópusamstarf.
Hann vill halda þjóðaratkvæði sem
fyrst um það, hvort Bretar eigi að
taka upp evrana eða ekki,
og Ashdown segist vera
eini flokksformaðurinn,
sem hafi einhverja
ákveðna, margþætta Evr-
ópustefnu um að tala;
íhaldsmenn hamist bara
gegn evranni og Verkamannaflokk-
urinn vffji vera alls staðar annars
staðar.
Framboðsfrestur til formennsku í
Frjálslynda flokknum rennur út 28.
júní og um 90.000 flokksmenn kjósa
nýjan formann í mánuðinum þar á
eftir. Það var eins með þetta og svo
margt annað í pólitíkinni, að fram-
boðið fyrst var mun meira en eftir-
spurnin. Líktu blöðin því við lélegan
farsa, hversu margir viðurkenndu að
ganga með flokksformann í magan-
um án þess að eiga til hans nokkra
von. Síðan vora helztu fréttirnar af
flokknum ekki um kosningabarátt-
una fyrir Evrópuþingskosningamar,
heldur hverjir væra hættir við að
sækjast eftir formennskunni og
stundum hættu menn við að hætta
við tff þess eins að hætta við aftur!
Þegar þetta er skrifað virðist
Ihaldsflokkur-
inn klofinn
vegna Evrópu-
mála
Charles Kennedy, þingmaður,
standa sterkast að vígi, en þeir, sem
vilja sem nánast samstarf áfram við
Verkamannaflokkinn í anda Paddy
Ashdown leita með logandi ljósi að
manni til þess að fara fram á móti
honum. Sem stendur virðist sá mað-
ur vera Paul Tyler, þingflokksfor-
maður frjálslyndra.
Sjálfur lætur Ashdown ekkert
uppi um hug sinn varðandi eftir-
mann. Þeir, sem nálægt honum
standa, segja blaðamönnum að öll
uppþotin í kring um formennsku-
slaginn fari óskaplega í taugarnar á
honum, en hann reyni að láta sem
ekkert sé annað um að vera en kosn-
ingabarátta tff Evrópuþingsins. I
sjónvarpsviðtali um helgina sagðist
Ashdown líta stoltur um öxl og ef
hann mætti nefna einn hlut sér til
tekna sem formaður Frjálslynda
flokksins, þá væri það að hafa leitt
flokkinn úr hlutverki hrópandans yf-
ir til þess að hafa raunveraleg póli-
tísk áhrif. Flokkurinn býður nú fram
tff allra Evrópuþingsætanna 87, sem
kosið verður um í brezku kjördæm-
unum 11 í næstu viku.
Paddy Ashdown hefur stýrt
flokknum til samstarfs við Verka-
mannaflokkinn (draumi Tony Blafr
um vinstra aflið sem útiloki íhalds-
menn frá völdum um langa framtíð),
en um leið reynt að sigla þannig, að
sjálfstæði flokksins væri ekki mis-
boðið. Um þessa siglingu hafa
flokksmenn ekki verið sammála og
andstæðingamir raggað bátnum
ótæpilega. Má vera, að þetta sé því
kjörinn tími fyrir Paddy Ashdown tff
að fara í land. Enda segja menn, að
framtíð hans eftir Frjálslynda flokk-
inn kunni að vera ráðin. Ríkisstjórn
Verkamannaflokksins sé tffbúin til
þess að styðja hann sem eins konar
,gáðherraembættis“ Evrópusam-
bandsins, þar sem hann fari með ut-
anríkis- og öryggismál. Óvíst er,
hvort aðrar ríkisstjórnir hafa áhuga
á honum, en sjálfur hefur hann lýst
áhuga á starfanum.
Þeir eru fleiri sem róa
En það róa fleiri flokkar á evr-
ópsku miðin. Báðir þjóðernisflokk-
amir, sá velski Plaid Cymra og
Skozki þjóðemisflokkurinn bjóða
fram á sínum slóðum. SNP vill tengj-
ast evranni og er áfram um sterk
tengsl sjálfstæðs Skotlands við Evr-
ópu með breýttri vamarstefnu og
úrsögn úr NATO. Salmond, leiðtogi
skozkra þjóðemissinna, hefur bent
á, að Verkamannaflokkur Skotlands
hafi ekki séð ástæðu til þess að setja
fram eigin stefnuskrá fyrir Evrópu-
þingskosningarnar, heldur lúti hann
í einu og öllu valdboði flokksforyst-
unnar í London.
Plaid Cymra sér nú í fyrsta sinni
fram á möguleika á því að eignast
þingmann í Strassborg og það gera
líka græningjar, sem komu manni á
--------- skozka heimastjórnar-
þingið fyrir mánuði síðan.
Græningjar vffja að kjós-
endur segi hug sinn tff
stefnu ríkisstjómarinnar
varðandi erfðabreytt
™ matvæli, en græningjar
vilja setja bann á framleiðslu og inn-
flutning slíkrar vöra.
Áhugi á Ítalíu og írlandi
Þannig má segja, að brezkir kjós-
endur hafí allt litrófið til þess að
velja úr. En þeir era þreyttir, ný-
komnfr frá kjörborðinu og hafa litla
lyst á þeim réttum, sem þeim er boð-
ið upp á nú. Það segir sína sögu, að
áhugi þeirra er mun meiri á gengi
kvikmyndastjörnunnar Gina Loll-
obrigida og fótboltahetjunnar Paolo
Rossi, sem era í framboði á Italíu, og
söngkonunnar Dönu, sem er í fram-
boði á írlandi, heldur en á þem fram-
bjóðendum, sem þeim sjálfum
standa til boða.
Eins og þeir segja í söngvakeppni
Evrópustöðvanna. Italía tólf stig, ír-
land tíu, en Bretland - í mesta lagi
fimm stig.
Níu fórust
í Tauern-
göngunum
TALA látinna í eldsvoðanum í
Tauem-jarðgöngunum í Aust-
urríki sl. laugardag hefur
hækkað dag frá degi og í gær
fundust fjögur lík til viðbótar.
Alls hafa lík níu fómarlamba
fundist og telja hjálparstarfs-
menn ekki ólíklegt að tala lát-
inna hækki í allt að tólf. Eftir
nánari athugun á göngunum
er einnig talið að áreksturinn
sem olli eldinum hafi verið
mun alvarlegri en í upphafi
var talið. Eldurinn kviknaði er
vörubíll ók á farþegabíl með
þeim afleiðingum að hann
rann á afturhluta annars vöru-
flutningabíls sem var að flytja
málningu.
Botha hefur
betur
DÓMSTÓLL í Höfðaborg úr-
skurðaði á þriðjudag P.W.
Botha, fyri-verandi forseta
Suður-Afríku, í vil eftir að
undirréttur hafði fundið hann
sekan um vanvirðingu við
réttinn. Botha hafði virt að
vettugi kvaðningu Sannleiks-
nefndarinnar um að bera vitni
fyrir nefndinni í rannsókn á
mannréttindabrotum sem
framin vom á tímum aðskiln-
aðarstefnunnar. Dómstóllinn
hnekkti úrskurði undirréttar
á þeirri forsendu að nefndin
hefði ekki haft lögsögu í mál-
inu þegar stefnan var gefin
út.
Pillan leyfð
í Japan
JAPANSKAR konnr fá nú
loks að nota getnaðar-
vamapilluna. Yfirvöld hafa
verið treg til að leyfa notkun
pillunnar, m.a. vegna þess að
þau töldu hættu á að lauslæti
ykist og alnæmi breiddist örar
út í kjölfarið. Stefrit er að því
að pillan verði seld gegn lyf-
seðli frá og með haustinu.
Getuleysi
karla rakið
til reykinga
REYKINGAR auka hættuna
á getuleysi meðal 50% karla á
fertugs- og fimmtugsaldri en
þrátt fyrir hættuna eru fáir
sér meðvitandi um hana, segir
í rannsóknarskýrslu um áhrif
reykinga sem gefín var út í
Bretlandi gær. Enn fremur
segir í skýrslunni að 120.000
breskir karlar eigi við kvillann
að stríða.
Mesta at-
vinnuleysi í
Japan
ATVINNULEYSI í Japan
hefur aldrei verið meira en nú.
Vegna verstu efnahagslægðar
þar í landi í fimmtíu ár hafa
fyrirtæki þurft að segja upp
fjölda starfsmanna. Opinberar
tölur, sem birtar voru í vik-
unni, sýna að 3,42 milljónir
Japana voru án atvinnu í apríl.
Það jafngildir 4,8% allra
vinnufærra manna í landinu.