Morgunblaðið - 03.06.1999, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 3. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
JARÐNESKAR eigur neita að fylgja Manni lifandi yfir móðuna miklu og hæða hann.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
DAUÐINN fær að sögn, Árna, meiri karakter, t.d. fær hann að harma hlutskipti sitt.
STRENGJALEIKHÚSIÐ frum-
sýnir verkið í kvöld á Litla sviði
Borgarleikhússins, en verkið er óp-
eruleikur þar sem fram koma leik-
arar, söngvarar, leikbrúður og
hljóðfæraleikarar. í verkinu er
blandað saman margvíslegum að-
ferðum og stíl og ólíkum þáttum
fléttað saman þannig að úr verður
óvenjuleg tegund af drama.
Sjö ára vinna
Að sögn Árna er gamall draum-
ur að rætast með uppfærslu verks-
ins. En hugmyndin á sér langa
sögu og hafa þau Árni, Karólína og
Messíana unnið að verkinu með
hléum í u.þ.b. sjö ár. Mikil hug-
myndavinna liggur þar að baki og
segjast þau öll vona að hún skili sér
í endanlegri útgáfu verksins. „Eg
gerði leikmyndir í öll hugsanleg
Öperuleikur á sviði
Borgarleikhússins
Maður lifandi byggist á siðbótarleikritinu Everyman frá
miðöldum og er rauði þráðurinn í verkinu sá að Dauðinn kemur
að sækja Mann lifandi sem er með öllu óviðbúinn þessum örlög-
um. Anna Sigríður Einarsdóttir ræddi við höfunda verksins,
þau Arna Ibsen leikskáld, Karólínu Eiríksdóttur tónskáld og
Messíönu Tómasdóttur myndskáld.
leikhús," segir Messíana og hlær,
en Litla svið Borgarleikhússins var
þó upphaflega óskarýmið.
Að sögn Árna er Everyman
dæmigerður miðalda kirkjuleikur.
Það hafi hins vegar ekki haft mikla
þýðingu í íslensku samhengi, vegna
fjölda kaþólskra trúarvísana. Þær
hafi því verið strikaðar út þannig að
eftir stæði verk sem ekki væri hægt
að tengja einhverjum ákveðnum
trúarbrögðum, „heldur eitthvað
sem öll trúarbrögð gætu fundið
sameiginlegan flöt á“, segir hann og
heldur áfrarn, verkið er því í raun
einfaldlega „dramatísering" á
dauðastundinni.
Ámi segir grunnhugsunina á bak
við óperuleikinn vera þá að verkið
komi nútímamanninum við. Það má
segja að byggingarlag óperuleiksins
sé dálítið miðaldalegt segir Ami og
PIET'A, eftir Magnús Kjartansson, er meðal athyglisverðustu sam-
tímaverkanna á sýningunni-í Listasafninu á Akureyri.
Leitað að
Kristi
MYJVDLIST
Listasafnið á Akureyri
KIRKJULIST FRÁ
ÝMSIJM TÍMUM
il 6. júní. Opið þriðjudaga til sunnu-
daga frá kl. 14-18.
ÞEGAR em landsmenn famir að
finna fyrir aldamótunum og þúsund
ára ríki kristinnar kirkju á Islandi.
Enn er mönnum í fersku minni sýn-
ing Lárasar H. List í Þjóðarbók-
hlöðunni þar sem hann minntist
getnaðarins flekklausa. Samtímis
taka aðrir Norðlendingar forskot á
sæluna með sýningunni „Jesús
Kristur - eftirlýstur" í Listasafninu
á Akureyri. Það er Haraldur Ingi
Haraldsson, fráfarandi safnstjóri,
sem á heiðurinn af því merkilega
framtaki, sem brátt tekur enda.
Sýning Haraldar hefur yfir sér
afar hegelskt yfirbragð með því að
yfir henni hvílir allmikill svartsýnis-
blær, sem ekki stafar af beinum
völdum sýningarstjórans heldur því
að með því að leiða okkur díalek-
tískt gegnum kristnisöguna, lið fyr-
ir lið, frá íyrsta sal til hins þriðja,
birtist okkur óumfýjanlega þverr-
andi máttur kenningarinnar með
öllum þeim klofningi og margflóknu
hugmyndatengslum sem eru sam-
fara trúarkreppu nútímans.
Um leið kemur í Ijós - eins og tal-
að út úr munni séra Gunnars á
Reynivöllum - að sannfæringar-
máttur listarinnar er sumpart háð-
ur trú; að með trúarkreppu læðist
aftan að okkur listkreppa, sem art-
ar sig ekki ósvipað hremmingunum
sem dynja á afmælisbarninu góða.
KRISTUR kynntur í musterinu, eftir ítalska.
14. aldar málarann Simone Martini.
Þessi kreppa lýsir sér svona: Til að
trúa þörfnumst við vissu. Nútíminn
býður okkur ekki þá vissu, hvorki í
nafni trúar né listar. Hinn mikli ei-
lífi andi, sem Hegel gat huggað sig
við að svifi ofar öllum rökfræðileg-
um og raunhæfum móthverfum,
hefur einnig lækkað flugið svo um
munar. Eftir stöndum við með þá
einu vissu - vísindahyggjuna - sem
ekkert hefur með trú, anda né listir
að gera; aðeins hugkvæmni, hag-
kvæmni og áþreifanleik.
Þannig getur það ekki skrifast á
Harald Inga ef sýningin í Listasafn-
inu á Akureyri virkar blendin í
áherslum sínum. Sýningarstjórinn
má eiga það að hafa gert sitt besta
til að opinbera okkur margvísleg
áhrif kirkjunnar á okkur í aldanna
rás. Með einföldum eftirprentunum
af þekktum, kirkjulegum meistara-
verkum leiðir hann okkur gegnum
þá listasögu sem lýtur að kristninni,
en í lokasalnum kemur fyrir óvænt-
ur glaðningur úr nútímanum til
þess að sanna okkur að undir efa-
hyggjunni leynist vissulega trúar-
þörf, þótt þar sé einnig að finna
sterkan samhljóm gagnrýni og af-
helgunarhvatar.
Þar er að finna rismesta verkið á
sýningunni, hið óræða Piet'a Magn-
úsar Kjartanssonar, af fóllnum lík-
ama frelsarans, sviptum klæðum,
með fæti, sem kemur svo undarlega
sterkur og stæðilegur undan mátt-
vana hnénu að hann getur varla
táknað annað en upprisuna. Öll
áferðin virkar korksmogin eins og
Col tempo-verkin sem Magnús
sýndi nýlega hjá Sævari Karli, en
klæðið sem flækist um hné og fót er
líkt og sjónhverfingatjald, til þess
fallið að sameina tvenna tíma; at-
burðarás á ólíkri stund.
Styrkur sýningarinnar í Lista-
safninu á Akureyri er einmitt fólg-
inn í þeirri óvæntu hugmynd sem
hún varpar fram um þróun kristn-
innar í þúsund ár, og hin þúsundin
áður en hún nam hér land. Án þess
að Idrkjan sjálf hafi nokkurn tíma
kært sig um að ræða þann mögu-
leika, þá er hún líklega meginástæð-
an fyrir sérstöðu kristninnar sem
trúarbragða. Hér er ekki átt við
fullvissuna sem sjónvarpsprestamir
og aðrir ámóta sértrúarmangarar
klifa í sífellu á að sé inntak frelsun-
ar eins og þeir kalla heilaþvætti sitt,
heldur efann; þá miklu þjáningu
sem náði hápunkti í fleygum orðum
meistarans á krossinum: Guð minn,
Guð minn, hví hefur þú yfirgefið
mig?
Kreppa kirkjunnar - líkt og
kreppa listarinnar - stafar ekki síst
af þeirri fáheyrðu kröfu að menn
meðtaki fagnaðarerindið skilyrðis-
laust. Bjargföst trú var allt fram á
okkar öld talin forsenda allra
dyggða. En eftir skotgrafahernað-
inn í heimsstyrjöldinni miklu og hel-
förina í heimsstyrjöldinni síðari er
slík dæmalaus hollusta ekki annað
en ávísun á fasisma af grófustu
gerð. Á þessum síðustu og verstu
tímum eru það vart aðrir en Tale-
banar í Afganistan og áhangendur
nokkurra vellauðugra vopnabrask-
ara á Kóreuskaga - að ógleymdum
langsoltnum þegnum Kim Jong II,
hins mikla, dáða og virta landsfóður
Norður-Kóreumanna - sem ríg-
halda í goðsögnina um veglyndi
óbilandi trúar út yfir gröf og dauða.
Kokhraustur virðist Haraldur
Ingi gefa það í skyn að öðra nær sé
framtíð kirkjunnar fólgin í mögu-
leikum hennar til að byggja á
grandvelli mannlegrar og kristi-
legrar þjáningar; efanum og óviss-
unni - forsendu kærkeika og vonar
- í stað blindrar trúar. En eigi jafn-
hægfara stofnun að venda svo sínu
kvæði í kross, væri ekki gustuk að
veita henni þá ja þúsund ár til við-
bótar svo hún þurfi ekki að rasa um
ráð fram?
Halldór Björn Runólfsson
[
■1