Morgunblaðið - 16.06.1999, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 16. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Rétt safn á
réttum stað
getur laðað
fólk að
Selfossi. Morgunblaðið.
LISTASAFNIÐ á Selfossi á sér
ekki langa sögu sem kröftugt sýn-
ingarsafn, þótt það sé allrúmgott.
Ástæðan er sú að um meira en
tveggja áratuga skeið voru það
fastasöfn, málverk og myndir eftir
íslenska listamenn og einkum As-
grím Jónsson, sem Bjamveig
Bjamadóttir gaf, og útskurðar-
myndir Halldórs Eiríkssonar, sem
stóðu uppi en sýningarsalur á neðri
hæð var ekki nægilega aflmikill til
að hleypa lífi í húsið. Hildur Hákon-
ardóttir, sem hefur stýrt safninu
síðastliðið ár af krafti svarar nokkr-
um spurningum um reksturinn.
Eiga listasöfn úti á landi rétt á
sér og er rekstur þeirra eitthvað
öðruvísi en hjá sambærilegum
stofnunum á höfuðborgarsvæðinu?
„Nútíminn gerir kröfur um mikl-
ar og örar breytingar og á það ekki
síst við um myndlistarsýningar.
Þetta gerir starf sýningarstjóra í
dag ákaflega spennandi og lifandi.
En það berst svo mikið af upplýs-
ingum og ertingu - líka sjónrænni -
að nútímamanninum að hann tekur
ekki á sig langan krók til að elta
uppi sýningar. Söfn þurfa því að
vera vel staðsett. Rétt safn á réttum
stað getur laðað að ferðamenn í
miklum mæli hvort sem það er í
borg eða sveit en þá þarf reksturinn
að vera töluvert umfangsmikill.
Kröfurnar eru svo miklar."
Rækta þarf jarðveginn
Kemst landsbyggðarsafn meira í
snertingu við fólkið eða á það á
hættu að verða einangrað?
„Fæstir bæir á íslandi hafa mjög
gróna menningarhefð vegna þess að
þéttbýlissamfélögin okkar era svo
ung. Byggðin hérna fyiár austan
fjall er að verða jaðarbyggð frá
Reykjavík um leið og hún er að
berjast við að festa sína menningu
og séreinkenni í sessi. Þótt sú
menning sé einlægust og hafi dýpst-
ar rætur, sem sprettur fram úr vit-
und heimamanna þarf að næra vit-
undina eða menningarlífið stöðugt
með utanaðkomandi ferskum
straumum. A landsbyggðinni ber
meira á að það þarf að rækta jarð-
veginn fyrir listirnar vegna þess að
fólkið er færra, skólamenntun var
stundum ábótavant á sérsviðum svo
það þarf oft að hafa töluvert fyrir
því að fá gesti á listviðburði, fjar-
lægðimar era meiri og lífið er anna-
samt. Það þarf gjaman að höfða
meira til fólksins og ekki hægt of oft
að skjóta sér á bak við „listina fyrir
listina“. En þetta er mjög spenn-
andi viðfangsefni.
Hvað ætlar safnið á Selfossi að
leggja áherslu á til að ná þessum
markmiðum?
„Sú hugmynd kviknaði að fá heild
í starfsárið og vinna með þema. Ar-
ið 1999, síðasta ár þessarar stórald-
ar, viljum við helga Suðurlandinu og
líta á það frá ýmsum sjónarhornum.
Við ætlum að fjalla um landið sjálft,
fólkið og hvernig við skynjum um-
hverfi okkar og hvemig aðrir sjá
okkur. Að vinna með heimabyggð-
ina hefur að sjálfsögðu verið gert
víða en hér er þessa sérstaklega
þörf, því að margir mestu myndlist-
LISTIR
Morgunblaðið/Sig. Fannar
INGA Jónsdóttir og Steinunn Helga Sigurðardóttir sýna nú í Listasafni Ámesinga.
armenn þjóðarinnar, fyrr og síðar,
era frá Suðurlandi eins og það sé
eitthvað í víðáttunni, sem kallar á
myndgerð. Þessu þurfum við að
halda á lofti, við þurfum að skoða
þetta rækilega, hætta ekki fyrr en
við eram búin að skilja þetta til fulls
og verða montin af því í þokkabót
og við þurfum að rækta garðinn
áfram.“
Sunnlenskt þema
„Sú sýning, sem stendur yfir í
safninu núna er ágætt dæmi um
þetta þema. Þar sýna tvær listakon-
ur, sem báðar tengjast Selfossi þótt
þær hafi ferðast mikið og sýnt víða,
önnur fædd hér en hin í Vík í Mýr-
dal, önnur býr nú í Kaupmannahöfn
en hin á Höfn. Svo tengjast þær
ættarböndum innbyrðis. Sýningin
sjálf er nýstárleg. Þarna er að finna
miklar andstæður. Inga Jónsdóttir
hlóð upp geysistóran spíral úr vikri,
steinull, heyi og tólg. Uppranalega
var spírall greyptur í gólf sýningar-
salarins til minningar um lífshlaup
heiðurshjónanna Einars Einarsson-
ar og Þórannar Halldórsdóttur frá
Brandshúsum. Hann er felldur í
hvítt línoleumgólfið með svörtum
dúk og manni finnst stundum að
einn ferningurinn úr loftinu á Kjai--
valsstöðum hafi dottið þama niður.
Inga reisti svo þennan spíral upp
með hleðslu úr vikurplötum, steinull
og heyi og það kemur næsta vel út.
Steinullin og heyið létta bygginguna
mikið og gefa henni skemmtilega
áferð.
Steinunn Helga Sigurðardóttir
aftur á móti málar beint á veggina,
gömul munstur, sem ætluð voru til
útsaums og vefnaðar. Þessi era upp
úr gullfallegri sjónabók Jóns Ein-
arssonar frá Skaftafelli, sem var í
vörslu þjóðminjasafnsins og Elsa E.
Guðjónsson Ijósmyndaði og gaf út.“
Hildur segir það erfitt verk að
lýsa listsýningum og það er ekki
víst að við meðtökum skrifað orð og
sjónræna reynslu í sama heilahveli.
Og það á ekki að lýsa sýningum.
Það á að sjá þær. En það er athygl-
isvert að margir listamenn, sem
vinna með eldri minni eða menning-
arbrot, eru gjarnan framsæknir í
útfærslu verka sinna. Jafnvel tölu-
vert óhefðbundnari en sumir, sem
vinna með nútímalegt myndefni eða
hugmyndir. Rétt eins og þarna
skapist nýir möguleikar vegna fjar-
lægðar í tíma.
Spennandi verkefni framundan
í tilefni af kvennadeginum 19.
júní kl. 17 ætlar Hildur að ganga
með gestum um sali og útskýra
verkin á sýningunni. „Það verður
líka svolítil uppákoma eða athöfn
fyrir fólk, sem vill minnast for-
mæðra sinna og menningararfsins,
sem þær skiluðu til okkar,“ segir
Hildur að lokum og er þegar farin
að undirbúa júlisýninguna þegar á
3ja tug ungra myndlistarkvenna
mun velta upp þeirri spurningu hvað
hafi orðið um landslagsmálverkið og
hvort það sé enn við lýði. Gísli Sig-
urðsson ritstjóri ætlar svo í haust að
sanna að svo sé með myndum innan
frá afréttum Arnesinga en í millitíð-
inni munum við sjá norrænt lands-
lag með augum útlendinga.
Skagfírðingabdk
BÆKUR
Ársrit
SKAGFIRÐINGABÓK
Rit Sögufélags Skagfirðinga XXVI
árg., Reykjavík 1999, 216 bls.
SKAGFIRÐINGABÓK kemur nú
út í tuttugasta og sjötta sinn,
skemmtileg og vel skrifuð að vanda.
Eitt einkenni Skagfirðingabókar,
sem greinir hana frá mörgum öðram
ársritum landsbyggðarinnar, er að
hún flytur yfirleitt aldrei efni líðandi
stundar, svo sem annál ársins á und-
an, mannalát o.þ.h. Allt efnið er
sögulegs eðlis, ef svo má segja, eins
og hæfir sögufélagsriti, þar sem
markmiðið er að safna efni til hér-
aðssögunnar.
Venjan er að fyrsta ritgerð árbók-
arinnar sé ævisaga einhvers látins
Skagfirðings, sem með einhverjum
hætti hefur markað spor í samtíð
sína eða sett svip á hana. Oftast - ef
ekki alltaf - er nokkuð um liðið frá
andláti viðkomanda, enda era rit-
gerðir þessar ekki hugsaðar sem
minningargreinar.
Að þessu sinni ritar Andrés H.
Valberg um Þorberg Þorsteinsson,
sem lést vorið 1989, en fæddur var
hann árið 1885. Þorbergur kom
framan úr Lýtingsstaðahreppi, en
bjó lengi á Sauðá, sem nú er komin
inn í Sauðárkrók. Þorbergur var eft-
irminnilegur maður þeim sem hann
þekktu. Hann var einkar vel gefinn
maður, fróðleiksmaður og prýðilega
skáldmæltur, enda átti hann til
slíkra að telja. Smávegis er birt af
kveðskap Þorbergs í ritgerðinni og
sýnir það snjöll tök. En flest af
skáldskap Þorbergs hefur glatast og
er að því mikill skaði. Einhvers stað-
ar er þó líklegt að syrpur hans séu
til, þó að enginn viti um dvalarstað
I
ÍÍmaria
tf LOVISA
m FATAHÖNNUN
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 3A • S 562 6999
þeirra. En ævi Þorbergs var í meira
lagi hrakfallasöm og olli þar mestu
um fullnáin vinátta við Bakkus.
Andrés skrifar ágætavel um þennan
gamla vin sinn. Honum tekst það
sem fáum er lagið að fá Þorberg til
að rísa sem merka og virðingar-
verða persónu, án þess að þurfa að
draga fjöður yfir veikleika hans. Að
mínu viti er lýsing hans sönn og
rétt.
Þrjár stórar ritgerðir aðrar eru í
þessu riti og bæta tvær þeirra, sem
ég nefni fyrst, góðum skerf við skag-
firska sögu, enda era þær byggðar á
sjálfstæðum rannsóknum.
Aðalheiður Oi-msdóttir á hér
merka ritgerð um rjómabú í Skaga-
firði 1901-1920. Rjómabú voru starf-
rækt á fjóram stöðum í Skagafirði
einhvern hluta þessa tímabils: Páfa-
stöðum, við Staðará, í Eyhildarholti
og á Gljúfuráreyram. Hálfgerð
hrakfallasaga var sú starfræksla
nema á Páfastöðum og mest um að
kenna skorti á samstöðu, svo og erf-
iðum samgöngum. En mikið gagn
gerðu rjómabúin samt, einkum í því
að auka hreinlæti í meðferð mjólkur.
Aðalheiður hefur auðsjáanlega leit-
að uppi allar fínnanlegar heimildir
og sett þær í skýrt og læsilegt sam-
hengi. Góður fengur er að ritgerð
hennar.
Fræðaþulurinn Kristmundur
Bjamason á Sjávarborg ritar að
þessu sinni langa grein um lækninn
Magnús Jóhannsson og upphaf leik-
listarstarfsemi í Ósunum (Grafarósi
og Hofsósi). Magnús var um tveggja
áratuga skeið læknir „út að austan"
og bjó á Hofsósi. Hann var vinsæll
og virtur læknir. En jafnframt var
1999
hann mikill áhugamaður um leiklist
og ötull sem leiðbeinandi og leik-
stjóri og ýtti vel undir leiklistar-
starfsemi. Er æviferill Magnúsar
rakinn í þessari grein og leiklistar-
starfsemi í héraði hans gerð góð
skil. Raunar nær rannsókn á leik-
listarsögunni aftur fyrh’ daga Magn-
úsar. Kristmundur telur sig hafa
nokkrar heimildir fyrir því að leikrit
hafi fyrst verið sett upp þar „handan
Vatna" árið 1859 og era það vissu-
lega nýjar fréttir. Eg hygg að þessi
ritgerð sé gott framlag til leiklistar-
sögu í Skagafirði, en þar hefur hún
jafnan verið mikils metin og oft
staðið með blóma.
Gísli Jónsson fyrram mennta-
skólakennari ritar hér þátt um Hall-
dór Brynjólfsson Hólabiskup og
konu hans Þóra Björnsdóttur. Gísli
telur að þau biskupshjón, einkum þó
biskupsfrúin, hafi hlotið ómakleg
eftimiæli. Tekur hann sér hér fyrir
hendur að leiðrétta þau.
Auk ritgerðanna, sem nú hafa
verið nefndar, eru nokkrar styttri
frásagnir. Ti-yggvi Guðlaugsson rek-
ur minningar sínar frá árdögum út-
varps. Sigurjón Runólfsson á Dýr-
finnustöðum minnist fjárskiptanna
1940 og segir frá eftirleit í fjalllend-
inu austan Blönduhlíðarfjalla. Það
svæði munu fáir þekkja. Helgi Hálf-
danarson á hér hugþekkan smáþátt
er hann nefnir Steini Þóruson og er
það dulnefni. Nokkrar gamlar stök-
ur era á víð og dreif um bókina.
Frágangur ritsins er allur hinn
prýðilegasti eins og ætíð hefur ver-
ið. Talsvert er af svarthvítum mjmd-
um, margar frá gamalli tíð.
Sigurjón Björnsson
Brúður í
þjóðbúning-
um í Norska
húsinu
Á ÞJÓÐHÁTÍÐARDAGINN
verður opnuð sýning á þjóð-
búningabrúðum eftir Sigi’íði
Kjaran í Norska húsinu í
Stykkishólmi.
Sigríður, sem fæddist árið
1919, hefur búið brúðumar til
og saumað á þær búninga eftir
fyi'irmyndum, t.d. úr bókinni
„íslandsleiðangur Mayers,
1836“, einnig verður sýnd eft-
irgerð skautbúnings sem móð-
ir hennar bar fyrst og síðar
eignaðist Sign'ður hann og
notaði við mörg hátíðleg tæki-
færi. Sýningin stendur út
sumarið.
Þá era einnig verk eftir Sig-
ríði í Gamla pakkhúsinu í
Ólafsvík, þar er sjómannskon-
an í forgrunni.
Sýningum
lýkur
Sýningarsalir MÍR,
Vatnsstíg 10
MÁLVERKASÝNINGU Mai
Cheng Zheng lýkur á sunnu-
dagskvöld. A sýningunni eru
40 myndir, nokkur mjög stór
málverk og önnur minni máluð
með steinlitum á pappír sem
unnin er úr bambustrefjum og
lagður á silkivef.
Sýningin er opin daglega
frá kl. 15-18.