Morgunblaðið - 25.06.1999, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Lög um starfsemi lífeyrissjóða banna fjárfestingar sjóðanna í óskráðum erlendum félögum
LÖGIN ÓTVÍRÆÐ?
Vangaveltur eru uppi um að lífeyrissjóðir
séu hluti þeirra fagfjárfesta sem nefndir
eru til sögunnar sem hugsanlegir kaupend-
ur hlutabréfa í DeCODE Genetics, móður-
fyrirtæki Islenskrar erfðagreiningar.
Steingerður Olafsdóttir ræddi við aðila
málsins og skoðaði fjárfestingarákvæði
í lögum um skyldutryggingu lífeyrisrétt-
inda og starfsemi lífeyrissjóða.
Geir H.
Haarde
Páll Gunnar
Pálsson
Víglundur
Þorsteinsson
Jóhannes
Siggeirsson
TÖLUVERÐAR sviptingar hafa
orðið undanfarið vegna hlutabréfa-
viðskipta í DeCODE Genetics, móð-
urfyrirtæki Islenskrar erfðagrein-
ingar. Hof, FBA, Búnaðarbankinn
og Landsbankinn íjárfestu í 17%
hlut í fyrirtækinu og bankarnir þrír
hafa nú selt fagfjárfestum tæpan
helming af því sem þeir keyptu.
Lög um skyldutryggingu lífeyris-
réttinda og starfsemi lífeyrissjóða
tóku gildi 1. júlí 1998 en ekki eru all-
ir á eitt sáttir um hvort allir lífeyris-
sjóðir starfi samkvæmt lögunum og
þá helst fjáiTestingarákvæðum
þeirra.
Fjárfestingar lífeyrissjóða í ís-
lenskum hlutafélögum utan skipu-
legs markaðar eru heimilar sam-
kvæmt lögunum, enda séu ársreikn-
ingar viðkomandi félaga öllum að-
gengilegir. I lögunum segir enn-
fremur að fjárfestingar sjóðanna í
óskráðum íslenskum hlutafélögum
skuli ekki fara yfir 10% af hreinni
eign sjóðanna. Fram kemur að fjár-
festingar lífeyrissjóða í erlendum
verðbréfum þurfí að fara fram á
skipulegum verðbréfamarkaði innan
OECD, m.ö.o. erlend hlutafélög sem
fjárfest er í, þurfa að vera skráð á
markaði, sem DeCODE er ekki.
Vangaveltur á fjármálamarkaði
Heimildarmenn Morgunblaðsins í
fjármálaheiminum voru ekki á eitt
sáttir um hvort lífeyrissjóðir sem
starfa eftir eldri reglugerðum hefðu
heimild til að fjárfesta í óskráðum
erlendum félögum eins og
DeCODE. Sumir voru á þeirri skoð-
un að þeir þyrftu alls ekki að fara
eftir fjárfestingarákvæðum nýju
laganna fyrr en þeir hefðu hlotið
starfsleyfi samkvæmt þeim. Aðrir
sögðu fjárfestingarákvæði laganna í
fullu gildi hjá öllum lífeyrissjóðum,
hvað sem eldri reglugerðum liði.
Sumir telja fjárfestingu af þessu
tagi í lagi vegna þess að DeCODE
verður að öllum líkindum skráð á
hlutabréfamarkað innan tíðar og
hugsanlegar fjárfestingar lífeyris-
sjóða verði þá heimilar. Sjóðsstjórar
lífeyrissjóðanna gætu hugsað sem
svo að þeir vildu ekki láta tækifæri
af þessu tagi ganga sjóðsfélögum úr
greipum.
Gerð framvirkra samninga getur
einnig samrýmst lögunum að
margra mati. Samningarnir tækju
þá gildi þegar hlutafélagið hefur
verið skráð á markað, annað hvort
með kauprétti eða kaupskyldu.
Bann við slíkum samningum kemur
ekki fram í lögunum og einhverjir
gætu því talið þá heimila.
Staða íslenskra fjárfesta styrkt
Það er mál manna að DeCODE
hafi engan beinan ávinning af því
að koma fyrirtækinu í meirihluta-
eigu Islendinga eins og raunin er
nú, þó mikilvægt sé að styrkja
stöðu íslenskra fjárfesta. Hugsan-
legt er að hlutabréf í DeCODE
verði keypt upp þegar þau verða
boðin erlendis samhliða skráningu
á erlendan markað og því hafi hag-
ur íslenskra fjárfesta verið tryggð-
ur með nýgengnum viðskiptum hér
heima.
Getum er hægt að leiða að því að
stjórnum lífeyrissjóða þyki ókostur
að geta ekki fjárfest í því eilenda,
óskráða félagi sem DeCode Genetics
er. Ef og þegar Islensk erfðagrein-
ing hlýtur starfsleyfi fyrir rekstri
gagnagrunns á heilbrigðissviði er
ljóst að verðmæti fyrirtækisins
eykst til muna.
Hlutabréf í DeCODE
á markað innan tíðar
Fram kemur í Morgunblaðinu í
gær að ekki hefur verið ákveðið
hvenær hlutabréf DeCODE Genet-
ics verða skráð á markaði. Að sögn
Axels Nielsen, framkvæmdastjóra
fjármálasviðs Islenskrar erfðagrein-
ingar, er stefnt að skráningu fyrir
árslok en markaðsaðstæður ráði þar
miklu. Undirbúningur skráningar
DeCODE á verðbréfamarkað er-
lendis er þó vel á veg kominn. Ymsir
hafa leitt að því getum að íslensk
erfðagreining og DeCODE verði í
fyllingu tímans skráð samhliða á ís-
lenskum verðbréfamarkaði.
Fjárfestingar sjóðanna í óskráð-
um erlendum félögum óheimilar
Talsmenn tveggja stórra lífeyris-
sjóða eru sammála um að nýleg lög
um starfsemi lífeyrissjóða banni
fjárfestingar lífeyrissjóða í móður-
fyrirtæki Islenskrai' erfðagreining-
ar DeCODE Genetics, sem og öðr-
um óskráðum erlendum fyrirtækj-
um.
I samtali við Morgunblaðið stað-
festi Víglundur Þorsteinsson, stjórn-
arformaður Lífeyrissjóðs verslunar-
manna, að sjóðurinn hefði ekki
keypt hlutabréf í DeCODE í ný-
gengnum viðskiptum með bréf fé-
lagsins.
„Lögin eru ótvíræð og banna líf-
eyrissjóðum að kaupa bréf í óskráð-
um erlendum fyrirtækjum," segir
Víglundur. „Það varð einróma niður-
staða stjórnar Lífeyrissjóðs verslun-
armanna að lögin væru ótvíræð og
ekki væri undan þeim vikist.“
Víglundur segir jafnframt aðferðir
til að fara í kringum lögin, eins og að
semja um kaupskyldu, óheimilar.
„Stjórn Lífeyrissjóðs verslunar-
manna hefur ekki fjallað um
DeCODE vegna
þess að íslensk lög
meina okkur að fjár-
festa í óskráðum er-
lendum fyrirtækj-
um, þar með talið
DeCODE Genetic.s,"
segir Víglundur.
„Við tökum á málum
þegar þau eru raun-
hæf og liggja fyrir.
Stjórnin fjallar um
félög almennt til
þess að sjóðsstjórar
Lífeyrissjóðsins geti
átt viðskipti með
hlutabréf í félögun-
um og það er gert
þegar að því kemur.
Á meðan DeCODE
er óskráð erlent fé-
lag, er ekki komið að
umfjöllun um það
hjá stjórninni," segir
Víglundur.
Aðspurður um
fjárfestingarstefnu
Lífeyrissjóðs versl-
unarmanna hvað er-
lendar fjárfestingar
varðar, segir
Víglundur sjóðinn
hafa fjárfest nokkuð
erlendis undanfarin
ár og koma til með að
halda því áfram jafnt
og þétt. Hann segir
hlutfall erlench’a fjár-
festinga hjá sjóðnum
verða um fimmtung í lok þessa árs.
„Lífeyrissjóðir hafa frest til 1. júlí
til að sækja um starfsleyfi til að geta
uppfyllt það að vera lífeyrissjóður
sem býður samtryggingu og ævi-
langan lífeyri. Fresturinn gengur út
á það en ekki fjárfestingarákvæðin,"
segir Víglundur ennfremur.
„Akvæði laganna um fjárfestingar
lífeyrissjóða eru í fullu gildi fyrir
alla lífeyrissjóði, hvort sem þeir hafa
hlotið starfsleyfi frá Fjármálaeftir-
litinu eða ekki.“
I því sambandi má nefna að t.a.m.
Lífeyrissjóður hjúkrunarfræðinga
og Lífeyrissjóður starfsmanna ríkis-
ins, sem starfa eftir sérstökum lög-
um þurfa að fylgja fjárfestingará-
kvæðum laga um samtryggingu líf-
eyrisréttinda og starfsemi lífeyris-
sjóða, að sögn framkvæmdastjóra
lífeyrissjóðanna tveggja.
Jóhannes Siggeirsson, fram-
kvæmdastjóri Sameinaða lífeyris-
sjóðsins, segir það vinnureglu hjá
sjóðnum að gefa ekki upplýsingar
um viðskipti sjóðsins með hlutabréf
frá degi til dags. „Það er hins vegar
mín skoðun að gildandi lög um starf-
semi lífeyrissjóða heimila lífeyris-
sjóðum ekki kaup á hlutabréfum í
erlendum fyrirtækjum nema þau
séu skráð á markaði,“ segir Jóhann-
es.
Fjármálaeftirlitið fylgist með
Fjármálaeftirlitið gegnir stóru
hlutverki í þessu máli. Samkvæmt
lögum um lífeyrissjóði skal Fjár-
málaeftirlitið hafa eftirlit með starf-
semi lífeyrissjóða og hafa aðgang að
öllum gögnum og upplýsingum sem
það telur nauðsynlegt vegna eftir-
litsins.
Páll Gunnar Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Fjármálaeftirlitsins,
segir stofnunina hafa ákveðið svig-
rúm til að ákveða hvernig eftirlitinu
skuli háttað. Páll vill hvorki játa því
né neita að að óskað verði sérstak-
lega upplýsinga um hugsanlegar
fjárfestingar lífeyrissjóðanna í
DeCODE. Lífeyrissjóðir veita Fjár-
málaeftirlitinu reglulegar upplýs-
ingar um fjárfestingar en að sögn
Páls berast þær eftirlitinu iðulega
eftir á. „Það er alltaf möguleiki á að
kalla eftir upplýsingum um sérstök
tilvik en ég vil ekki staðfesta á þessu
stigi hvemig að málinu verður stað-
ið,“ segir Páll. „Við fylgjumst að
sjálfsögðu með þessu máli eins og
öllum málum sem snúa að lífeyris-
Veggjakrotið tiltölu-
lega nýtt vandamál
í UPPHAFI vikunnar var úðað á
nýmálaða veggi bílskýla við Keilu-
granda að næturlagi og telur íbúi
við Keilugranda að verknaðurinn
verði kærður til lögreglu.
Að sögn Karls Steinars Vals-
sonar aðstoðaryfirlögregluþjóns
hjá forvama- og fræðsludeild lög-
reglunnar í Reykjavík er
veggjakrot tiltölulega nýtt vanda-
mál hérlendis en hefur þó ekki
farið vaxandi síðasta árið. í fyrra
var um tugur ungmenna á tvítugs-
aldri staðinn að veggjakroti í um-
dæmi Reykjavíkurlögreglunnar
og sektaður fyrir athæfi sitt.
Að sögn Guðmundar Guð-
mundssonar, yfirleiðbeinanda hjá
Vinnskóla Reykjavíkur sem feng-
ist hefur við þrif á veggjum sem
hafa orðið fyrir barðinu á
veggjakroturam, er besta ráðið
gegn hinu hvimleiða kroti að eiga
umframbirgðir af málningu og
mála yfir krotið um leið og það
birtist. Reynslan sýni að sífellt
lengra líði á milli þess sem krotað
sé á veggina ef málað er yfir krot-
ið jafnóðum. Best sé því að láta
veggjakrotið aldrei í friði eftir því
sem tök eru á.
Krotið spillir fyrir
veggjaskreytingum
Ása Hauksdóttir, verkefnis-
stjóri menningarsviðs Hins húss-
ins, sem starfað hefur með ungu
fólki sem leggur stund á svokallað
„graffiti" eða veggjaskreytingar,
segir að svokallað „tagg“ eða
veggjakrot, sem stundað sé í
óleyfi, hafi afar neikvæð áhrif á
starf „graffiti" listamanna sem
m.a. hafa unnið verk sín sums
staðar á veggi í borginni með fullu
samþykki og leyfi borgaryfir-
valda.
„Ef uppgangur „taggsins" held-
ur áfram með skemmdarverkum
á eigum annarra getur það orðið
til þess að það gangi af „graffiti"
verkunum dauðum. Meirihluti
fólks er sammála um það að gott
„graffiti“ listaverk á réttum stað
geti fegrað og bætt umhverfið og
verið skemmtilegur þáttur í borg-
arlandslaginu," segir Ása.
sjóðum og öðrum aðilum sem era
undir eftirliti okkar.“
„í lögunum segir að fram til þess
tíma að starfsleyfi er veitt skuli um
starfsemi lífeyrissjóðs gilda sú stað-
festa reglugerð sem í gildi er við
gildistöku laganna,“ segir Páll. Sum-
ir sjóðirnir era búnir að fá þetta
starfsleyfi, aðrir ekki. Páll vill á
þessu stigi ekki útiloka að Fjármála-
eftirlitið geri athugasemd við fjár-
festingar lífeyrissjóðs, sem ekki hef-
ur hlotið starfsleyfi, í óskráðu er-
lendu félagi. Niðurstaða þess ráðist
m.a. af aðstæðum. „Við höfum þá
reglu að taka tilvik til skoðunar þeg-
ar þau koma upp,“ segii- Páll.
Séreignarlífeyrissjóðir hafa lítið
komið við sögu í þeirri umræðu sem
spunnist hefur um hugsanlega fjár-
festa í DeCODE. Að sögn Páls gilda
fjárfestingarákvæði lífeyrissjóðslag-
anna einnig um séreignarlífeyris-
sjóði og þeim því óheimilt að fjár-
festa í óskráðu, erlendu hlutafélagi.
Fjármálaráðherra
hlynntur lagabreytingum
Það er mál manna í fjármálaheim-
inum að hlutabréfamarkaður sé ekki
svarthvítur ef svo má segja. Það séu
engin sannindi að fjárfestingar í
óskráðum erlendum félögum séu
slæmar en skráð félög, helst inn-
lend, séu besta fjárfestingin. Fjár-
málaráðherra, Geir H. Haarde, hef-
ur enda lýst því yfir á síðum Morg-
unblaðsins að hann sé opinn fyrir
hugmyndum um breytingar á fjár-
festingarreglum lífeyrissjóðanna.
Geir hefur lýst ánægju með fjár-
festingar lífeyrissjóða erlendis þar
sem þeir tryggi hag sjóðsfélaga og
styrki auk þess stöðu íslenska þjóð-
arbúsins með því að byggja upp
eignir í útlöndum.
I samtali við Morgunblaðið sagði
fjái-málaráðherra það vel koma til
greina að breyta lögunum, jafnvel á
næsta þingi. „Reglurnar hafa þótt
fullþröngar og spurning hvað á að
binda þetta mikið í lögum til að
byrja með,“ segir Geir. „Nákvæm-
lega hvernig lögunum yrði hugsan-
lega breytt vil ég ekkert segja um á
þessu stigi málsins en engin ákvöi’ð-
un hefur verið tekin. Kjarni málsins
er sá að reglurnar eiga ekki að
hamla því að lífeyrissjóðirnir geti
fjárfest með skynsamlegum hætti."
Sumir telja að lífeyrissjóðir sem
ekki hafa fengið starfsleyfi sam-
kvæmt nýju lögunum þurfi ekki að
fara eftir fjárfestingarákvæðum
þeiraa en fjármálaráðherra vill ekki
skera úr um það.
Aðspurður hvort fjárfestingar líf-
eyrissjóða yrðu hugsanlega alveg
frjálsar, segir fjármálaráðherra svo
ekki verða í fyrstu umferð, reglurn-
ar yrðu rýmkaðar en framhaldið
verði svo að ráðast. Geir segir málið
allt á frumstigi og varla nauðsynlegt
að skipa nefnd til að fjalla um það.
„Ég er tilbúinn að hlusta á hug-
myndir allra hlutaðeigandi og beita
mér fyrir breytingum á lögunum ef
þess telst þörf.“
Lífeyrissjóðir fjárfesta fyrst
og fremst í skuldabréfum
Lífeyrissjóðir hafa undanfarin ár
fjárfest erlendis í auknum mæli, en
markmiðið er alltaf að bæta ávöxt-
un. I lögum um lífeyrissjóði segir:
„Stjórn lífeyrissjóðs skal móta fjár-
festingarstefnu og ávaxta fé sjóðsins
með hliðsjón af þeim kjörum sem
best era boðin á hverjum tíma með
tilliti til ávöxtunar og áhættu." Líf-
eyrissjóðirnir hafa dreift áhættunni
þar sem mest áhersla er yfirleitt
lögð á ríkisskuldabréf en minnst á
hlutabréf, a.m.k. hérlendis.
í fjárfestingarstefnu Sameinaða
lífeyrissjóðsins fyrir árið 1999, sem
birt er í ársskýrslu sjóðsins, segir
m.a. að stjórn sjóðsins hyggist fjár-
festa í innlendum verðbréfum fyrir
70-90% af ráðstöfunarfé en í er-
lendum verðbréfum fyrir 10-30%.
Innlendar fjárfestingar era að
mestu leyti í skuldabréfum eða
85-95% á móti 5-15% í hlutabréf-
um. Aftur á móti snúast erlendar
fjárfestingar aðallega um hlutabréf
og hlutdeildarskírteini eða 75-100%
á móti 0-25% í erlendum skulda-
bréfum.