Morgunblaðið - 25.06.1999, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Stærsta ósnortna
víðerni álfunnar
í húfi
UM ÞESSAR mund-
ir líður ekki sá dagur
að ekki sé minnst á
Eyjabakkasvæðið og
andmæli gegn eyði-
leggingu þess. Ekki
veitir af og enn má þó
herða róðurinn því sí-
fellt er sótt að náttúr-
unni þar sem víða ann-
ars staðar af ótrúlegri
skammsýni og ábyrgð-
arleysi gagnvart hags-
munum framtíðar.
Gjörbreytt viðhorf
Umhverfis- og nátt-
úruverndarsamtök og
samtök í ferðaþjónustu
hafa ályktað gegn röskun á þessu
mikilvæga svæði norðan Vatnajök-
uls og skorað á stjórnvöld að láta
meta áhrif virkjana þar á lögform-
legan hátt. Þau benda réttilega á
gjörbreytt viðhorf í umhverfismál-
um frá því leyfi til Fljótsdalsvirkj-
unar var veitt fyrir 18 árum. Og
þau halda áfram að breytast ár frá
ári þar sem virðing fyrir náttúr-
unni og skilningur á verðgildi
hennar eykst sífellt.
Erlend náttúruverndarsamtök
láta málið til sín taka og munu án
alls efa gera það í vaxandi mæli í
náinni framtíð. Þau hafa minnt á
alþjóðasáttmála um verndun mik-
Náttúruvernd
Ekki aðeins Eyjabakk-
ana verður að vernda,
segir Kristín Halldórs-
dóttir, heldur einnig
Dimmugljúfur og allt
ósnortna svæðið norðan
Vatnajökuls.
óvenjulegri hörku.
Hún gaf m.a. ítrekað í
skyn að ekki hefði nú
þótt ástæða til baráttu
gegn virkjunum suð-
vestanlands. Astæða
hefði verið til að leið-
rétta það misminni í
umræðunni því varla
eru menn búnir að
gleyma baráttunni fyr-
ir verndun Þjórsár-
vera eða aðgerðum
Guðmundar Páls
Ólafssonar á sl. sumri
þegar Fögruhverum
var sökkt.
Ónóg vöm á Alþingi
Flest bendir til að meirihluti
stjórnarandstöðunnar vilji vernda
Eyjabakkasvæðið. Vinstri grænir
eru einhuga í því máli sem öðrum
sem lúta að náttúruvernd og munu
standa dyggan vörð um þá hags-
muni sem þarna eru í húfi. Innan
Samfylkingarinnar eru hins vegar
nokkrir þingmenn hlynntir stór-
iðju og virkjanaframkvæmdum.
Þeir hafa áður sýnt að þeir taka
sértæka hagsmuni líðandi stundar
fram yfir heildarhagsmuni til
framtíðar. Það er því augljóst að
víðernin á hálendinu eiga ekki
næga vörn á Alþingi eins og það
er nú skipað.
Verndarsinnar utan sem innan
þings þurfa að halda vöku sinni
sem aldrei fyrr. Umræðan má
hvergi slakna. Ekki aðeins Eyja-
bakkana verður að vernda, heldur
einnig Dimmugljúfur og allt
ósnortna svæðið norðan Vatnajök-
uls. Hér er hvorki meira né minna
en stærsta ósnortna víðerni álf-
unnar í húfi, einstæður fjársjóður
sem ekki má glata. Það yrði óbæt-
anlegt tjón ef þeim fjársjóði yrði
fórnað á altari stóriðjustefnunnar.
Höfundur er fv. alþingiskona.
Kristín
Halldórsdóttir
AÐ KOMA til Akur-
eyrar hefur djúp áhrif á
mig síðan ég bjó þar í
fjórtán ár með konu
minni Þóreyju Þórðar-
dóttur. Nú brunaði ég
þangað sunnan úr
Reykjavík í fyrsta sinni
á malbikuðum vegi alla
leiðina án þess að rykið
fyllti á mér nasimar.
Og fyrir norðan var allt
á háa C-inu, eins og
vera ber, þegar stórten-
órar efna til tónleika.
Ég var kominn ásamt
Guðna Sigurðssyni,
eftiilegum söngnem-
anda mínum, og 10 ára
gömlum syni hans Aroni tii þess að
þiggja boð um að hlýða á vortón-
leika Karlakórs Akureyrar - Geysis
með Kristjáni Jóhannssyni, bræðr-
um hans, Jóhanni Má og Svavari, og
systursonum, þeim Emi og Stefáni
Birgissonum.
A tuttugu og tveggja ára ferli
mínum sem fararstjóri fór ég áttatíu
og tvisvar sinnum gegnum þetta
höfuðból Norðurlands og stansaði
þá oft til að hitta góðvin minn Jakob
Tryggvason, organista og skóla-
stjóra Tónlistarskólans á Akureyri.
Saman fluttum við Stradella-aríuna
„Pieta, signore" fyrir ferðamennina
í Akureyrarkirkju, enda alvanir að
troða upp saman; höfðum oftsinnis
gert það meðan við störfuðum sam-
an að tónlistarmálum nyrðra, m.a. á
söngskemmtunum Kai'lakórsins
Geysis, sem ég stjómaði á ámnum
1974 til 1978.
Æ, hvað margar gamlar og
skemmtilegar minningar leituðu á
hugann, þegar ég sá margt kunnug-
legt andlitið kringja varimar og láta
sínar norðlensku raddir hljóma á
vortónleikunum. Og hvað við vomm
heppnir, við Guðni, að verða vitni að
því hvað sönglistin stendur með
miklum blóma á Akureyri - og meiri
en nokkm sinni fyrr. Það fullyrði ég.
Vinur minn Lngvi Rafn Jóhanns-
son, kórfélagi og fyrrverandi for-
maður kórsins, hýsti
okkur af rómaðri gest-
risni meðan við voram á
Akureyri og útvegaði
okkur aðgangsmiða á
tónleikana. Við rifjuðum
ýmislegt upp frá ámm
mínum á Akureyri og
hlýddum saman á hljóð-
upptökur með söng Kri-
stjáns Jóhannssonar og
Helgu Alfreðsdóttur á
nemendatónleikum árið
1976. Það ár fóram tO
Húsavíkur að syngja og
ég hafði áhyggjur af því
að engir áheyrendur
kæmu. En Kristján var
ekki í vafa og sagði að
alls staðar sem hánn syngi yrði troð-
fullt. Og það kom líka á daginn.
Tónleikar
Gróskumikið tónlistar-
lífíð norður á Akureyri
ber vott um frjóan
jarðveg. Sigurður
Demetz Franzson segir
frá einstakri söng-
skemmtun norður á
Akureyri.
Kirkjan var við að rifna utan af fólk-
inu, fólkið sjálft að rifna af ánægju
og ég að rifna úr stolti.
Þau Kristján og Helga sungu
terzettinn Miserere úr 4. þætti II
Trovatore með mér í hlutverki bass-
ans (!) og varð ég að skrúfa gamlaða
tenórröddina ofan í kjallara. Þetta
tókst samt svo vel að ég hét Krist-
jáni því að syngi hann í Metropolit-
an-ópemhúsinu í New York kæmi
ég tU að klappa fyrir honum. Þetta
loforð fékk ég tO allrar hamingju
tækifæri tO að efna og naut þess út í
ystu æsar, en þegar að terzettinum
fræga kom í þessu mikla hofi ópem-
flutningsins hvarflaði hugurinn
ósjálfrátt tU tónleikanna endur fyrir
löngu í kirkjunni á Húsavík.
Ekki vantaði heldur áheyrendur á
vortónleikum Karlakórs Akureyr-
ar - Geysis nú, en þessir kórar sam-
einuðust árið 1990. Kórinn hélt
tvenna tónleika fyrir fullu húsi og
varð að bæta við 80 stólum á þeim
seinni, svo að allir fengju sæti sem
vUdu. Ég held að um 2.000 manns
hafi hlýtt á og svo aðrir 800, þegar
kórinn söng á EgOsstöðum fyrir
Austfirðinga. Ég leyfi mér líka að
segja að þessi söngskemmtun hafi
verið sérstakur listviðburður.
Kristján Jóhannsson sveik ekki
aðdáendur sína, heldur söng með
sérstökum glæsibrag Hamraborg-
ina ásamt öðm. Mér þótti ekki síst
gaman að því að heyra hann blanda
sér í hóp syngjandi bræðra sinna og
frænda. Þá fannst mér sem faðir
hans, Jóhann Konráðsson heitinn,
hlyti að vera kominn tO okkar í
íþróttaskemmuna. Sá hefði verið
ánægður, ekki síður en móðir Krist-
jáns, Fanney Oddgeirsdóttir. Með
okkur urðu fagnaðarfundir á Akur-
eyri. - Ég var svo sannarlega lán-
samur að komast á þessa vortón-
leika vegna þess að ég missti af
jólatónleikum Kristjáns og Diddúar
vegna veikinda.
Gróskumikið tónlistarlífið norður
á Akureyri ber vitni um ftjóan jarð-
veg. Meðal þeirra sem eija garðinn
em Roar Kvam, söngstjóri kórsins,
og Richard Simm, píanóleikari, frá-
bærir tónlistarmenn báðir tveir.
Hvert atriði á söngskrá kórs og ein-
söngvara var eins og fágætt blóm í
Lystigarðinum fræga, þai' sem ég
freistaðist stundum tO að tína eina
og eina alparós eða maríuvönd, sem
minntu mig á heimaslóðir mínai' í
Dólómítafjöllunum í Suður-Týról.
Áheyrendur stukku úr sætum sín-
um, allir sem einn, efth' hvert lag,
líkt og þen- hefðu fengið raflost í aft-
urendann, og hrópuðu húrra og
bravó og klöppuðu listamönnunum
verðskuldað lof í lófa. Söngstjóri og
píanóleikari vom í sjöunda himni.
Hvernig mátti líka annað vera? Kór-
inn, einsöngvarar, stjómandi, píanó-
leikari, áheyrendur - og mér liggur
við að segja bærinn eOis og hann
lagði sig - vom allir sem einn á háa
C-inu.
Höfundur er söngkennari.
Allt á háa
C-inu
Sigurður Demetz
Franzson
Avarp til
alþingismanna
ilvægra svæða og vonandi vakið
einhverja til umhugsunar um hví-
lík smán það væri þjóðinni á al-
þjóðavettvangi ef Eyjabökkum
yrði sökkt undir miðlunarlón og
þannig gengið gegn slíkum sátt-
mála.
En á sama tíma sitja stóriðju-
og virkjanaöflin við sinn keip.
Finnur og félagar sýna gömlum
sem nýjum fjárfestum í mengandi
stóriðju mikil vinahót og láta sem
þeir heyri ekki né sjái varnaðarorð
verndarsinna og þeirra sem vilja
að staðið sé við gerða sáttmála.
Tveir af 38 stjórnarliðum
Umræður á vorþingi Alþingis
að frumkvæði Vinstri grænna
leiddu m.a. í ljós að afstaða þing-
manna innan stjórnarflokkanna
gagnvart hagnýtingu víðernanna á
hálendinu norðan Vatnajökuls er
ekki á einn veg. Varast skyldi þó
að ofmeta það þótt tveir af 38
stjórnarliðum hafi lýst sig fylgj-
andi lögformlegu umhverfismati
vegna Fljótsdalsvirkjunar. Hinir
36 eru áreiðanlega flestir sauð-
tryggir Finni og félögum sem fara
gegn hagsmunum náttúmnnar og
framtíðarinnar með fullkominni
óbilgirni, vopnaðir slagorðum um
lausn byggðavanda.
Nýi umhverfisráðherrann brást
algjörlega vonum í fyrrnefndri
umræðu og ætlar augljóslega að
sýna formönnum sínum, Halldóri
og Finni, meiri tryggð en Eyja-
bökkum. Og forystukona sjálf-
stæðismanna á Austurlandi fór oft
og mikinn í ræðustól og varði
Landsvirkjun og virkjanaáform á
hálendinu norðan Vatnajökuls af
ÉG VIL óska nýkjömum og end-
urkjörnum þingmönnum og ráð-
herrum til hamingju um leið og ég
býð þá velkomna til starfa fyrir ís-
lenska þjóð. Einnig vil ég óska
þeim til hamingju með þær launa-
hækkanir sem þeir fengu nú á dög-
unum. Ég er einn af þeim sem tel
að þingmenn og ráðherrar eigi að
vera með „góð“ laun enda sinna
þeir ábyrgðarmiklu starfi, þar sem
oft má segja að menn séu á 24 tíma
vakt á sólarhring.
Nú er stuttu sumarþingi lokið og
þingmenn komnir í „frí“ ef frí
skyldi kalla, þar sem flestir þeirra
nota þennan tíma til að búa sig
undir störfin á komandi þingi. Rík-
isstjórnin og fjárlaganefndin em
með uppbrettar ermar við að und-
irbúa fjárlög næsta árs og margar
nefndir þingsins þegar teknar til
starfa.
Hinn 4. júní sl. hélt Sjálfsbjörg,
landssamband fatlaðra, upp á 40
ára afmæli sitt og þrátt fyrir að öll-
um þingmönnum væri boðið, vom
aðeins örfáir sem áttu heiman-
gengt, ömgglega vegna anna við
það sem að þeirra mati var þýðing-
armeira og merkilegra til hagsbóta
fyrir land og lýð. Ekki dettur mér í
hug að áfellast það mat þeirra sem
ekki sáu sér fært að koma og sam-
gleðjast Sjálfsbjörgu og um leið að
kynna sér örlítið starf og starfsemi
samtakanna. Ykkur, sem mættu í
afmælishófið, færi ég kærar þakkir
fyrir komuna og vona að þið hafið
notið þessarar stundar með okkur
og jafnvel orðið einhvers vísari.
Sjálfsbjörg hefur í 40 ár verið í
fararbroddi í hagsmuna- og rétt-
indabaráttu fatlaðra, þó fólki hafi
oft og tíðum þótt framfarir litlar og
litlu hafi verið áorkað. Ég get þó
Velferð
Ég skora á alþingis-
menn að breyta lögum,
segir Arnór
Pétursson,þannig að á
nýrrí öld geti fatlaðir
búið við mannsæmandi
kjör.
ekki hugsað þá hugsun til enda
hver staða fatlaðra væri ef Sjálfs-
bjargar og þeirra duglegu og miklu
hugsjónamanna, sem skipuðu sér í
forystusveit samtakanna um land
allt, hefði ekki notið við.
Dropinn holar steininn og oft
þarf mikla þolinmæði og bið til að
ná fram þeim áherslum og mark-
miðum sem stefnt er
að. Sem örlítið dæmi
um það má nefna að á
stofnfundi fyrsta fé-
lagsins í Siglufírði var
samþykkt ályktun um
að að örorkumat skyldi
fara eftir læknisfræði-
legum forsendum. Nú í
vor voru loksins sam-
þykkt á Alþingi lög um
það, rúmum 40 ámm
eftir að Sjálfsbjörg
setti fyrst fram kröfu
þess efnis. Reyndar
bar svo við að allur
þingheimur var sam-
mála um þessar breyt-
ingar og ekkert karp
var milli stjórnar og stjórnarand-
stöðu um þessar sjálfsögðu breyt-
ingar. Gæti ástæðan fyrir því verið
sú að þingmenn hefðu gefið sér
tíma til að kynna sér málið og séð,
eins og Sjálfsbjörg hefur í öll þessi
ár bent á, að hér var um það mikið
réttlætismál að ræða að þetta væri
sjálfsögð breyting á lögum?
í ávarpi sínu í fyrsta Sjálfsbjarg-
arblaðinu sem gefið var út í sept-
ember 1959 segir Sigursveinn D.
Kristinsson: „Órorkulífeyrir þarf
að hækka svo að hann nægi til
brýnustu lífsnauðsynja, fæðis, hús-
næðis og fata, þannig að öryrkjar
geti lifað eins og annað fólk án
sveitarstyrks. Það eitt eru mann-
réttindi." Þrátt fyrir 40 ára ötult
starf Sjálfsbjargar er enn langt í
land að örorkulífeyrir hafi hækkað
það mikið að fatlaðir búi við full
mannréttindi og geti lifað lífinu
með reisn og virðingu. Það er líf-
fræði- og læknisfræðileg staðreynd
að það er erfitt að hugsa rökrétt á
tóman maga. Hvað þá
ef aðrar og meiri fjár-
hagsáhyggjur hvíla á
manni þá getur dóm-
greindin og réttlætistil-
finningin horfíð út í
veður og vind. Þar sem
nýkjörnir alþingismenn
hafa fengið síðbúnar en
réttlátar leiðréttingar á
kjörum sínum þurfa
þeir síður að hafa
áhyggjur af því að laun
þeirra nægi ekki til
brýnustu lífsnauðsynja,
fæðis, húsnæðis og
fata, þannig að þeir
geta a.m.k. lifað án
sveitarstyrks. Það eitt
ætti að vera til þess að réttlætistil-
finning og dómgreind þeirra væri
skýrari svo að ekki taki önnur 40 ár
fyrir Sjálfsbjörg að bíða eftir skiln-
ingi þeirra á því að öryrkjar verða
að lifa við mannsæmandi kjör og
full mannréttindi.
Ég leyfi mér því að trúa því að
alþingismenn noti tímann fram að
því að Alþingi verður sett í haust til
að kynna sér tilllögur og hugmynd-
ir Sjálfsbjargar í kjaramálum og að
það verði til þess að ekki líði önnur
40 ár áður en fatlaðir búi við mann-
sæmandi kjör og full mannréttindi.
Ég skora á alþingismenn að breyta
lögum þannig að á nýrri öld geti
fatlaðir búið við mannsæmandi kjör
og þurfi ekki lengur að leita til líkn-
arfélaga og hjálparstofnana fyrir
brýnustu lífsnauðsynjum.
Ritað á þjóðhátíðardegi Islend-
inga árið 1999.
Höfundur er formaður Sjálfsbjarg-
ar, landssambands fatlaðra.
Arnór
Pétursson