Morgunblaðið - 16.07.1999, Síða 1

158. TBL. 87. ÁRG.
FÖSTUDAGUR 16. JÚLÍ 1999 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS

Tilraun til að mynda heimastjórn á Norður-írlandi fór út um þúfur
Kaþólskir krefjast af-
sag’nar Davids Trimbles
Stúdentaóeirðirnar í Iran brotnar á bak aftur
Stjórnin breiðir yfír átökin
Teheran, Lundúnum. AFP, Reuters.
IRANSKA upplysingamálaráðuneyt-
ið hvatti í gær alla þá sem kunna að
vita um nöfn þeirra sem staðið hafa
fyrir mótmælum námsmanna í
Teheran undanfarna daga til að gefa
sig fram. í yfirlýsingu ráðuneytisins
var því heitið að „uppræta þá tæki-
færissinna og stigamenn" sem
ábyrgð beri á átökum námsmanna
og öryggissveita lögreglunnar. And-
stæðingar klerkastjórnarinnar sögðu
í gær að yfir 10.000 einstaklingar
hafi verið handteknir vegna óeirð-
anna.
íranskir valdhafar leituðust í gær
við að breiða yfir átökin og pólitískan
klofning og ítrekuðu þeir einhug
stjórnvalda þrátt fyrir blóðug átök
undanfarið. Mohammad Khatami,
hinn hófsami forseti landsins, sagði í
gær að stjórnvöld gætu ekki liðið
mótmælin og Akbar Hashemi Raf-
sanjani, fyrrverandi forseti Irans,
sem enn hefur mikil ítök í írönskum
stjórnmálum, þakkaði öryggissveit-
um lögreglunnar fyrir að brjóta mót-
mælin á bak aftur. Þá sögðu írönsk
dagblöð í gær að fjölmennar mót-
mælaaðgerðir stuðningsmanna Aya-
tollahs Alis Khameneis erkiklerks
aðfaranótt miðvikudags hefðu í raun
verið gerðar með stuðning við
Khatami í huga.
Iranskir námsmenn gagnrýndu
Khatami harðlega í gær og sögðu
hann hafa blekkt þá með innan-
tómum loforðum. „Eg trúi ekki að
þessu sé nú lokið,“ sagði einn mót-
mælendanna í gær, degi eftir að
aðgerðir þeirra höfðu verið kæfð-
ar. „Nú er ljóst að hann [Khatami]
er í engu frábrugðinn hinum.“ Þá
Iýstu námsmenn yfir megnri óá-
nægju með að öryggisráð landsins,
sem Khatami stýrir, hafi lýst því
yfir að aðeins einn maður hafi látið
lífið í átökum við Teheran-háskóla
undanfarna daga. Er sú tala í
miklu ósamræmi við þann fjölda
fallinna sem írönsk dagblöð hafa
greint frá.
Sniókoma í Kanada
Calgary. Reuters.
SNJOKOMA og rigning hrelldi
íbúa í fjölmörgum héruðum í vest-
urhluta Kanada í gær, í annað sinn
það sem af er þessum mánuði og
hefur veðráttan vakið furðu
almennings og veðurfræðinga.
„Ástandið er ótrúlegt," sagði
Peter Spyker, veður- og umhverf-
isfræðingur. „Þetta er í fjórða sinn
sem það snjóar hér í júlí og nú hef-
ur það gerst tvisvar í ár. Ég trúi að
slíkt hafi aldrei gerst áður.“
Belfast, London. AFP, Reuters.
FRIÐARUMLEITANIR á Norður-
Irlandi voru í mikilli óvissu í gær eft-
ir að tilraunir til að mynda heima-
stjórn í héraðinu með aðild bæði
kaþólskra og mótmælenda höfðu far-
ið út um þúfur. Bresk stjórnvöld
hafa boðað endurskoðun á friðar-
samkomulaginu frá því í fyrra og
munu þeir Tony Blair, forsætisráð-
herra Bretlands, og Bertie Ahern,
forsætisráðherra írlands, hittast nk.
þriðjudag til að ákveða hvernig að
þessari endurskoðun verður staðið,
og ræða hvernig hægt sé að vinpa
áfram að varanlegum friði á N-ír-
landi. Þá hefur Bandaríkjamannin-
um George Mitehell, fyrrum öld-
ungadeildarþingmanni og sérlegum
sáttasemjara í N-írlandsdeilunni,
verið boðið á fundinn. Ljóst er hins
vegar að lítið mun gerast fyrr en í
haust og óttast margir að öfgahópar
efni til misindisverka og íylli þannig
tómarúmið.
I stað þess að heimastjómin tæki
til starfa hunsaði Sambandsflokkur
Ulsters (UUP) fund n-írska þingsins
í Stormont-kastala og sagði David
Trimble, leiðtogi flokksins, á frétta-
mannafundi að UUP myndi ekki til-
nefna fulltrúa í stjórnina. Sambands-
flokkur Ians Paisley (DUP) mætti til
fundarins en neitaði hins vegar eins
og UUP að tilnefna fulltrúa í stjórn-
ina og þar með varð endanlega ljóst
að ekki yrði af myndun hennar, enda
þarf hún að hafa innanborðs fulltrúa
þæði kaþólskra og mótmælenda.
Seamus Mallon, varaleiðtogi
SDLP og aðstoðarforsætisráðherra í
heimastjórninni - hefði hún einhvern
tíma komist á laggir - sagði af sér
embætti þegar ljóst var að engin
heimastjórn tæki til starfa og hvatti
Trimble, sem kjörinn var forsætis-
ráðherra fyrir tæpu ári, til að gera
slíkt hið sama. Var Mallon afar harð-
orður í garð Trimbles og sakaði sam-
bandssinna um að standa í vegi fyrir
því að hægt væri að hrinda ákvæðum
friðarsamkomulagsins í framkvæmd.
Paisley segir lýðræðið
hafa borið sigur úr býtum
Bresk stjórnvöld viðurkenndu að
atburðir gærdagsins væru vissulega
áfall en Tony Blair forsætisráðherra
hét því að vinna áfram að því að var-
anlegur friður kæmist á. Bill Clinton
Bandaríkjaforseti kvaðst jafnframt
Reuters
IAN Paisley, leiðtogi DUP, og
Gerry Adams, leiðtogi Sinn
Féin, í þinghúsinu í Belfast.
afar leiður yfir því að friðarsam-
komulagið hefði runnið út í sandinn
en sagðist telja að deilendur væru of
nærri takmarki sínu til að láta frið-
arumleitanir fara út um þúfur nú.
Sambandssinnar neituðu ávallt að
setjast í stjórn með Sinn Féin,
stjórnmálaarmi Irska lýðveldishers-
ins (IRA), nema IRA byrjaði afvopn-
un fyrst, eða héti því a.m.k. að af-
vopnun hæfist stuttu eftir skipun
heimastjórnar. Sagði Trimble að þar
sem IRA þrjóskaðist enn við væri
ótímabært fyrir flokkinn að ganga til
stjórnarsamstarfs við Sinn Féin.
Gerry Adams, leiðtogi Sinn Féin,
sagði sambandssinna hins vegar ein-
faldlega enn á ný ætla að standa í
vegi breytinga í jafnréttisátt á N-ír-
landi og lýsti hann mikilli reiði sinni
vegna þess. „Eg tel að Trimble sé
ekki sætt áfram sem forsætisráð-
herra. Hann ætti að segja af sér eða
breski forsætisráðherrann ætti að
reka hann.“
Ian Paisley, sem ávallt hefur verið
á móti friðarsamkomulaginu, sagði
þetta hins vegar hafa verið góðan
dag fyrir N-írland. „Lýðræðið bar
sigur úr býtum og engir IRA-menn
taka sæti í norður-írskri stjóm.“
■ Framtíð friðarumleitana/24
Efnavopn á
Kólaskaga?
Ósló. Reuters.
UNDANFARIN fimmtán ár hafa
rússnesk stjómvöld starfrækt
leynilega verksmiðju rétt austan við
borgina Múrmansk á Kólaskaga þar
sem hættuleg efnavopn eru fram-
leidd og geymd, að því er kemur
fram í frétt norska dagblaðsins Ver-
dens Gang í gær. I fréttinni segir að
eftir tveggja ára rannsóknarvinnu
hafi blaðið komist á snoðir um verk-
smiðjuna sem er í skóglendi um tvo
km frá Múrmansk.
„Sprenging á þessu svæði gæti
orðið að gríðarlegum umhverfisógn-
valdi fyrir allt norðurheimskauts-
svæðið. Gætu áhrifin fundist í allt
að 250 km fjarlægð," sagði í frétt
blaðsins. Var vitnað í ónafngreinda
„alþjóðlega sérfræðinga" sem hafa
rannsakað myndir sem teknar hafa
verið af svæðinu og sagt „án nokk-
urs vafa“ að þar séu efnavopn.
Sigvald Hauge, talsmaður norska
utanríkisráðuneytisins, sagði í gær
að rússnesk stjóravöld hefðu tjáð
Norðmönnum að engin efnavopn
fyndust á Kólaskaga. „Rússamir
sögðu okkur í dag að það hefði ekki
orðið nokkur breyting á stefnu
þeirra. Sagði Hauge að norsk
stjómvöld væm að bíða eftir frekari
upplýsingum frá Rússum.
■ Arafat 1 heimsókn/25
Mótmæli
í Serbíu
ÁTTA þúsund manns söfnuðust
saman í miðborg Kragujevac í
Serbíu í gær á mótmælafúnd sem
stjórnarandstöðuflokkar í land-
inu efndu til. Hvöttu ræðumenn
og áheyrendur Júgóslavíuforseta
til að segja af sér.
Reuters
EHUD Barak og Bill Clinton á
ióð Hvíta hússins í gær.
Lífi verði
blásið
í friðar-
ferlið
Washington. AFP.
BILL Clinton Bandaríkjaforseti og
Ehud Barak, nýkjörinn forsætisráð-
herra Israels, hétu því í gær að gera
allt sem í þeirra valdi stæði til að
koma friðarferlinu í Miðausturlönd-
um af stað aftur eftir þrátefli und-
anfarinna missera. Lýstu leiðtogar
ríkjanna þessu yfir við upphaf
fyrstu opinberu heimsóknar Baraks
til Bandaríkjanna en þar mun hann
dveljast næstu daga og eiga viðræð-
ur við ráðamenn um leiðir til að
blása lífi í friðarferlið fyrir botni
Miðjarðarhafs.
„Það er ætlun okkar að koma
fram með nýtt framkvæði í friðar-
ferlinu og færa það aftur á rétta
braut. Til þess að svo megi verða
þurfum við forystu Bandaríkjanna
og stuðning," sagði Barak við
fréttamenn við Hvíta húsið í gær.
Barak lýsti því yfir að ísraelsk
stjómvöld stæðu við öll atriði Wye-
samkomulagsins en hann hefur vilj-
að hefja viðræður við Palestínu-
menn um lokaáfanga þess.