Morgunblaðið - 28.07.1999, Blaðsíða 48

-.48 MIÐVIKUDAGUR 28. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Forvitnilegar bækur
Forvitnilegar bækur
Oþekkar
stelpur
„The Sopranos, Alan Warner.
Skáldsaga. 325 bls. Vintage,
Random House, London, 1998.
Eymundsson. 1.395 krónur.
Á ÍSLANDI eru engir skólar
bara fyrir stelpur. Kaþólskur
stúlknaskóli á Bretlandseyjum er
því svolítið framandi. Hér í þess-
ari skáldsögu segir frá hópi blóm-
strandi unglingsstúlkna. Þær eru
á kórferðalagi með kennurum sín-
um, nunnunum. Það er ekki þar
með sagt að þær séu englabörn.
Þvert á móti. Það er frekar að
þær séu andsetnar - kannski ekki
af djöflinum en allavega af snyrti-
\ vörum, nýjum fötum, strákum og
brennivíni. Þær eru bara venju-
legar litlar stelpur.
Sögupersónurnar eru margar
og ólíkar. Góða stelpan, fátæka
stelpan, sæta stelpan, ríka
pabbastelpan, töffarastelpan, feita
stelpan... Allt eru þetta persónur
sem við þekkjum úr unghngabók-
um.
Nema þessi bók er eiginlega
unglingabók skrifuð fyrir full-
orðna. Persónumar virka gmnnar
við fyrstu sýn, en þegar við kynn-
umst hverri og einni, þá hættum
við að sjá þær sem yfírborðs-
kenndar smástelpur. Persónumar
era dýpkaðar eftir því sem líður á
v söguna, og í lokin skynjum við
þær sem flóknar og viðkvæmar
mannverur. Og líf þeirra er ekk-
ert svo auðvelt þótt þær séu ung-
ar.
Þær eiga að vera kaþólskar og
prúðar en tekst það ekki alveg.
Það myndast hrópandi andstæður
milli þess hvernig þær eiga að
vera og hvernig þær era í raun.
Þær syngja eins og englar en þeg-
ar nunnumar sjá ekki til æla þær
í bakpokann sinn af heiftarlegri
ofdrykkju. Þær þurfa að berjast
við krabbamein og dauða en eina
takmark lífsins er Benidorm,
tequila og að komast inn á
J skemmtistaði án þess að þurfa að
gera dyravörðunum greiða. En
þær eru allar fallegar á sinn hátt,
einlægar og blíðar, jafnvel þótt
þær klæði sig eins og hórur og séu
verstu sóðakjaftar. Þær syngja og
syngja, en era bara svolítið
óþekkar.
Silja Björk Baldursdóttir
Carol Reed fann
zítarleikarann
Anton Karas á
kaffihúsi í Vín
Leitin að þriðja manninum
FIMMTÍU ÁR eru liðin frá því
að Carol Reed gerði kvikmynd-
ina The Third Man og til að
halda upp á þau tímamót verð-
ur í september gefín út bókin In
Search of the Third Man þar
sem höfundurinn Charles Dr-
azin, sviptir goðsagnarkenndri
hulu af myndinni og gerð henn-
ar.
Orson Welles leikur Harry
Lime í handriti eftir Graham
Greene sem fjaliar um sekt,
vonbrigði og spillingu. Joseph
Cotton, sem lék í allmörgum
myndum Orson Weiles, leikur
rithöfúndinn Holly Martins sem
kemur til Vínar til að dvelja hjá
Lime, en kemst að því að hann
er nýlátinn í bflslysi. Martins
þykir slysið dularfullt og leitar
sannleikans.
_ Carol Reed var tilnefndur til
Óskarsverðlauna fyrir leik-
sljórn, og Robert Krasker hlaut
þau fyrir kvikmyndatökuna.
Myndin hefur löngum verið
álitin klassískt meistaraverk;
mynd sem þræddi hinn gullna
meðalveg milli Hollywood-stfls-
ins og þess listræna og höfðaði
strax til alþýðunnar. Zítartón-
Iistina, eltingaleikinn í holræs-
unum og atriðið í Parísarhjól-
inu þekkja margir og sumir
kunna jafnvel samtöl myndar-
innar utan að.
Staðreyndir í dagsljósið
Charles Drazin, höfundur
Leitarinnar að þriðja mannin-
um, hefur þegar skrifað bók um
breska kvikmyndagerð á
fímmta áratugnum og er nú
einnig að skrifa bók um annan
framleiðanda Þriðja mannsins,
Alexander Korda.
I þessari bók dregur hann
fram í dagsljósið fjölda nýrra
staðreynda um gerð myndar-
innar. Við lestur bókarinnar
kemst maður að því að hand-
ritshöfundur í Hollywood var
fenginn til að lagfæra amerísku
slanguryrðin hans Greenes. Dr-
azin ýtir líka undir goðsögnina
á ýmsan hátt. Margir vita að
Carol Reed fann zítarleikarann
Anton Karas á kaffíhúsi í Vín,
og dregur Drazin upp mjög
skemmtilega Iýsingu á sam-
vinnu þeirra en Reed togaði
manninn heim með sér í íbúðina
á King’s Road í London til að
taka tónlistarflutninginn. Hvor-
ugur þeirra talaði stakt orð í
tungumáli hins en Reed fékk
hann til spila allt á réttum
hraða til að passa við hvert at-
riði myndarinnar.
Þriðji maðurinn var tekinn
upp bæði á götum Vínarborgar
og í stúdíói og er Drazin búinn
að fínna alveg út hvaða atriði er
tekið hvar. Og færir hann okk-
ur þær óskemmtilegu upplýs-
ingar að Orson Welles hafí
fundist það fyrir neðan sína
virðingu að leika í einu einasta
atriði teknu í holræsunum.
Hver gerði hvað?
Bókin veitir góðar upplýsing-
ar um hver á heiðurinn af
hveiju í myndinni sem allir
vildu eigna sér sem mest af.
Framleiðandinn David O. Selzn-
ick var víst vondi karl myndar-
innar sem kæfði Reed og
Greene með mjög grófum og
óviðeigandi tilíögum. Þótt það
sé satt var það samt Selznick
sem heimtaði langt og dapur-
legt lokaatriði myndarinnar þar
sem Alida Valli gengur eftir tij-
ávöxnum stíg í kirkjugarðinum
og beint fram hjá Joseph
Cotton. Það var Greene sem
vildi endilega dæmigerðan
Hollywood-endi.
Samtöl Greenes í myndinni
eru margrómuð, þykja framúr-
skarandi og full af gullmolum.
Drazin staðfestir hins vegar að
Orson Welles hafí samið hina
frægu gauksklukkusögu sína en
efast um að hann hafí skrifað
alla rulluna sína eins og hann
sjálfur vill halda fram. „Eg er
ekki viss, gáskinn og leikhús-
blæbrigðin sem einkenna text-
ann hans Harrys Limes, eru lík-
ari því sem Orson Welles hefði
getað skrifað heldur en Gra-
hamn Greene. í hlutverkinu má
einnig greina örlítinn óm af
annarri persónu sem Welles var
hugfanginn af; sir John Fal-
staff.
Boðskapurinn burt?
Drazin telur Welles mestu
blessun og stærsta vandamál
myndarinnar. Á jafnmiklum
tíma á skjánum og Judi Dench
hafði í Ástföngum Shakespeare,
umlykur hann myndina með
hrífandi útgeislun sinni en um-
turnar boðskapnum um leið.
„Hver hefúr séð siðlausa inn-
komu hans í myndinni á upp-
lýstu dyraþrepinu, séð varkár
augu hans opnast, ómótstæði-
legt brosið færast yfír andlitið,
og ekki heillast af honum? Og
hann er ekki að leika elskuleg-
an þijót, heldur morðingja sem
er uppi á móti samfélaginu og
hefur líf barna á samviskunni."
Hann er viss um að siðferðisleg-
ur boðskapur myndarinnar
hefði án efa orðið sterkari ef
farið hefði verið eftir slappri
tillögu Selznicks um að setja
Noel Coward í hlutverk Harrys
Limes.
Undanfarin ár hefur fólk
mikið spurt um The Third Man,
og margir álíta myndina há-
punkt alþýðulistar. Paul Driver,
gagnrýnandi hjá kvikmynda-
blaðinu Sight & Sound, líkti
myndinni við The Waste Land
eftir T.S. Elliot og gerði frekari
bókmenntalegan samanburð við
Dostojevsky, Thomas Mann og
tónlistarlegan við Rachman-
inov.
Enn í dag þykir myndin
snilldarverk og um ókomna
framtíð á fólk eftir að heillast
af sérstakri myndatökunni,
geislandi glæpamanni, vægðar-
lausum og glæsilegum töfrum
Þriðja mannsins, sem verður
endursýnd í kvikmyndahúsum
víða um heim um leið og bókin
verður gefín út.
BigMac“
„Travolta - The Life“, Nigel
Andrews. 346 bls. Bloomsbury
Publishing Plc, London, 1998.
Eymundsson. 1.760 krónur.
ÞAÐ eru alltaf einhverjir sem
segja að innihald bókarinnar
skipti meira máli en hvernig hún
lítur út. Þetta fólk hefur ekki séð
forsíðu þessarar bókar. Hún er
flottasta forsíða í heimi. Hún er
silfruð og glitrar í sólinni. Þótt þig
langi kannski ekkert til þess að
lesa bók um John Travolta, þá
langar þig það þegar þú heldur á
þessari bók. Þetta er töfrabók.
Mig langaði að lesa bókina um
leið og ég sá hana. Allt í lagi - ég
viðurkenni að ég hef alltaf verið
pínu skotin í John Travolta, en
núna er hann goðið mitt. Bókin
breytti öllum mínum skoðunum á
söngvaranum og dansaranum og
leikaranum. Hann var popp-
stjarna löngu fyrir Grease og var
aldrei atvinnudansari, bara ógn-
vekjandi góður áhugamaður. Álit
mitt á leikaranum er gjörbreytt
(ég er meira að segja búinn að
fyrirgefa honum Look Who’s
Talking) og álit mitt á manninum
sjálfum sömuleiðis. Allt er breytt.
Eg mun aldrei líta hvítu Satur-
day Night Fever jakkafötin sömu
augum. Nú veit ég líka alla sög-
una bak við þau. Og hún er sorg-
leg. Eg var hágrátandi á sextug-
ustu og áttundu blaðsíðu! Eg sem
hef aldrei verið ævisögu-týpan og
fer ekki í bíó til að gráta. Bókin
leynir á sér, alveg eins og Tra-
volta sjálfur. Ég var óvart farin að
lifa mig inn í sorgir og gleði bláó-
kunnugs fólks. Það hlýtur að vera
markmið hverrar ævisögu.
Breski höfundurinn fer vel með
efnið. Hann segir listavel frá - á
ótrúlega mannlegan hátt, enda
hefur hann líka skrifað sögu
Arnolds Schwarzeneggers. Höf-
undurinn hafði ekkert samráð við
Travolta sjálfan, en það kemur
ekki að sök, bókin er hvorki árás
né slefandi aðdáendabréf. Höf-
undurinn gerir John Travolta að
vini þínum. Og að hetju. Hetju
sem dansar eins og Jesús myndi
dansa. Og aðeins John Travolta
gæti gert hamborgara leyndar-
dómsfulla.
Silja Björk Baldursdóttir
ORSON Welles í hlutverki
sínu í Þriðja manninum.