Morgunblaðið - 15.09.1999, Qupperneq 32

MORGUNBLAÐIÐ
32 MIÐVIKUDAGUR 15. SEPTEMBER 1999

Lítt blönd-
uð dagskrá
/
„I íslenska sjónvarpinu sé blönduð
dagskrá, blönduð afýmiskonar
innlendu efni ásamtfjórðungi af
erlendu efni“
Nýlegar upp-
lýsingar Hag-
stofu Islands um
skiptingu á efni
sjónvarps eftir
annars vegar efnisþáttum og
hins vegar uppruna vekja óneit-
anlega nokkra athygli. Par kem-
ur fram að Ríkissjónvarpið hef-
ur gríðarlegt forskot á
einkareknu stöðvamar með
rúman fjórðung efnis síns af ís-
lenskum toga. Því hefur stund-
um heyrst fleygt að hægt væri
að sætta sig við helmingaskipti í
samsetningu dagskrár; helm-
ingurinn innlendur, helmingur-
inn erlendur. Hvort það er raun-
verulegt viðmið eða ekki þá er
það staðreynd að slíkum hæðum
hefur íslensk sjónvarpsstöð
aldrei náð; metár ríkissjónvar-
psins samkvæmt upplýsingum
Hagstofunn-
VIÐHORF
Eftir Hávar
Sigurjónsson
ar var árið
1974 þegar
hlutfall inn-
lends efnis
komst í rúm 40 prósent. Vafa-
laust á það sér einhverja sér-
tæka skýringu, kannski var það
hrein tOviljun.
Það er reyndar dálítið önugt
að beina spjótunum að Ríkis-
sjónvarpinu þegar það hefur
þrátt íyrir allt staðið sig best all-
ra sjónvarpsstöðvanna. Hér er
kannski rangt lagt upp með
röksemdafærsluna þar sem óv-
íst er hvort það hafi nokkurn
tíma verið markmið einkareknu
stöðvanna að framleiða sitt eigið
efni. Það verður a.m.k. ekki séð
af dagskrá þeirra. Þó má gera
því skóna að í upphafi hafi Stöð 2
verið ætlað stærra hlutverk á
því sviði en orðið hefur. Fyrstu
stjómendur þeirrar stöðvar
höfðu hugsjónir um eigin dag-
skrárgerð, jafnvel listræna
framleiðslu, sem reyndar aldrei
varð neitt úr. Þó má sjá að á
fyrstu tíu árum stöðvarinnar
(1987-1997) stóð hlutur innlends
efnis í 14 -15 prósentum fram til
1995 en fór niður í 8 prósent
1997. Svo alls réttlætis sé gætt
má vera að hlutfallið hafa lagast
eitthvað á þessu ári eða í fyrra.
Undir liðinn innlent efni fellur
samkvæmt hefðbundinni aðferð
allt efni sem framleitt er af
sjónvarpsstöðvunum eða sjálf-
stæðum aðilum utan húss. Þann-
ig teljast fréttir og íþróttir í
heild til innlends efnis þó alltaf
sé nokkur hluti þessara efnisliða
upprunninn erlendis. Skapandi
efni sem útheimtir handritsgerð
og vandaðan undirbúning er
hverfandi í dagskránni og þá er
reyndar aðeins verið að vísa til
dagskrár Ríkissjónvarpsins.
I haust eru liðin 33,ár frá því
útsendingar hófust í íslenska
sjónvarpinu. Hvað hefur áunn-
ist? Lenging útsendingartím-
ans. Fleiri framhaldsþættir.
Tvær gamlar bíómyndir á laug-
ardagskvöldum í stað einnar áð-
ur. Og fyrir tólf árum kom sam-
keppnisaðilinn Stöð-2 til
sögunnar, ekki til að herja á
hinn óplægða akur innlendrar
dagskrárgerðar, heldur til að
uppskera vel sáinn völl hins al-
þjóðlega aíþreyingarsjónvarps.
Hlutverk sjónvarpsins hefur
vissulega mótast í þá farvegi á
undanfömum 15-20 ámm að því
sé fyrst og fremst ætlað afþrey-
ingarhlutverkið. Sumir hafa vilj-
að ganga svo langt að segja frá-
leitt að ætlast til þess af
sjónvarpinu að það gegni menn-
ingarhlutverki. Vandinn er
kannski fólginn í orðinu sjálfu og
býður upp á þrengri túlkun þess
en til er ætlast. Menningar-
hlutverk íslenskra sjónvar-
psstöðva er ekki fólgið í beinum
útsendingum af sinfóníutónleik-
um. Menningarhlutverkið felst í
því að framleiða eigið efni, af-
þreyingarefni ekki síður en ann-
að.
Samkeppni sjónvarpsstöðv-
anna hefur því miður ekki beinst
að því að skáka hvor annarri
með innlendu efni heldur hefur
slagurinn snúist um lengdan út-
sendingartíma umfram annað.
Til að fylla upp í þennan lengda
tíma hefur allt verið tínt til, aðal-
lega þó erlent undirmálsefni
sem uppfyllir það eina skilyrði,
að því er virðist, að vera ódýrt í
innkaupi. Krafan um aukið inn-
lent efni hefur ekki fengið sinn
eðlilega forgang, heldur fylgir
alltaf í kjölfarið þegar búið er að
skuldbinda sig til að standa við
hinn langa daglega útsendingar-
tíma. Til að umræðan um inn-
lenda dagskrá verði raunhæf
þarf að nálgast hana frá annarri
hlið; að stytta hinn daglega út-
sendingartíma og beina kröftun-
um þess í stað að framleiðslu
innlends efnis.
Það er sorgleg staðreynd að á
þeim 33 árum sem um ræðir hef-
ur kunnáttu í gerð sjónvarpsefn-
is lítið fleygt fram. Sjónvarpið
hefur t.a.m. algjörlega sniðgeng-
ið hlutverk sitt við að þróa og
móta kunnáttu í handritsgerð.
Þetta er vissulega gömul og
þreytt tugga að tönnlast á en
staðreynd er, að sú kynslóð sem
hóf starfrækslu sjónvarps á ísl-
andi og hefur starfað við það síð-
an er ekki að skila neinni kunn-
áttu áfram til þeirra kynslóðar
sem nú er taka við. (Tæknikun-
nátta undanskilin en hér er hún
ekki til umfjöllunar). Hvað inn-
lent sjónvarpsefni varðar og
sköpun þess stöndum við enn
nánast á sama reit og í upphafi;
enn er verið að koma sér upp
nothæfum vinnuaðferðum og
skipuleggja framleiðsluferli, í
stað þess að slíkt sé löngu fallið í
sjálfsagðar skorður og athygl-
inni beint að innihaldi og út-
færslu þess efnis sem vinna á úr.
Þó setja megi á langa raunar-
ollu um hversu illa tímanum hef-
ur verið varið fram til þessa og
að vissulega ætti staða innlendr-
ar dagskrárgerðar að vera betri
en hún sannarlega er, þá hefur
takmarkaðan tilgang að fást um
það sem liðið er. Tækifærið er
ekki runnið okkur úr greipum,
enn er hægt að breyta stefnunni
og hefja innlenda dagskrárgerð
tílvegs með þeim hætti að sómi
sé að. Geta sagt að í íslenska
sjónvarpinu sé blönduð dagskrá,
blönduð af ýmis konar innlendu
efni ásamt fjórðungi af eriendu
efni, stundum minna, aldrei
meira. Aðspurð munum við
segja að okkur þyki þetta sjálf-
sagt, því við sjáum annars ekki
tilganginn með því að halda úti
íslensku sjónvarpi með æmum
tilkostnaði ef allt upp undir 75 af
hundraði dagskrárinnar eru
lagðir undir erlent efni, sem
hægt er að nálgast á gervihnatt-
astöðvum, innlendum áskriftar-
stöðvum eða leigja sér á myndb-
andi í næstu sjoppu.
UMRÆÐAN
Falsanir iðnaðarráðherra
um rafmagnseftirlit
FYRIR fáeinum
dögum boðaði Finnur
Ingólfsson iðnaðarráð-
herra til fundar með
fi-éttamönnum til að
kynna niðurstöður
nefndar sem fjallað
hefur um rafmagnsör-
yggismál í landinu.
Nefndinni hafði verið
falið að kanna afleið-
ingar þeirra breytinga
sem orðið hafa í kjölfar
þess að rafmagnseftir-
litið var einkavætt.
Skýrslan ber áróð-
urskenndan titil en þar
er vísað í „árangur"
... af breyttu skipulagi,
þótt þar sé að fínna sitthvað sem
orkar tvímælis eins og nánar verður
vikið að.
Þegar knúið var á um skipan
þessarar nefndar, en undirritaður
átti þar nokkurn hlut að máli, höfðu
borist miklar kvartanir um að raf-
magnsöryggi væri víða í voða stefnt
eftir að horfið var frá því að skoða
hveija einustu nýja veitu í landinu,
íbúð eða atvinnuhúsnæði og tekið
upp íyrirkomulag þar sem einvörð-
ungu er framkvæmd úrtaksskoðun,
að lágmarki aðeins tíunda hver veita
skoðuð af þeim sem tilkynnt er um
en treyst á að rafverktakar hlíti í
einu og öllu stöðlum og vinnuregl-
um sem Löggildingarstofa setur
þeim. Kvartanir og varnaðarorð um
að þetta kerfi gengi ekki upp komu
bæði frá rafverktökum, starfsmönn-
um rafveitna og notendum. Ég
minnist þess að formaður Bænda-
samtakanna sagði mér að hann
hefði af því þungar áhyggjur hve lít-
ið eftirlit væri með nýjum raf-
magnslögnum til sveita. Víða væri
fúskað með rafmagn og segði það
sig sjálft að eld- og slysahætta
fylgdi slíkum vinnubrögðum. Úr-
takskannanir dygðu ekki við slíkar
aðstæður.
Ódýrara að skoða lítið
en að skoða mikið
Það segir sig sjálft að þegar að-
eins lítið hlutfall nýrra bygginga
sætir skoðun í stað þess að skoða
þær allar þá næst kostnaður niður.
Erfiðara er að skilja að öryggið auk-
ist þegar úr eftirliti er dregið eins
og iðnaðarráðherra og samverka-
menn hans hafa haldið fram. Á
þessa mótsögn hafa fjölmargir
ábyrgir aðilar á þessu sviði bent. Þá
hafa landsbyggðarmenn margir
sýnt fram á að breytt
fyrirkomulag hafi auk-
ið miðstýringu frá
Reykjavík; þar hafa
aðsetur skoðunarstof-
urnar tvær sem nú
sinna allri raflagna-
skoðun í landinu. Hið
miðstýrða vald sé í litl-
um tengslum við veru-
leikann í byggðum
landsins.
Vegna gagnrýni af
þessum toga var um-
rædd nefnd sett á
laggimar iyrir réttu
ári. Að sjálfsögðu var
hlutverk hennar að
kanna alla málavöxtu
rækilega. Það hefur hún hins vegar
ekki gert eins og fram kemur í
þungum áfellisdómi eins nefndar-
manna, Bergs Jónssonar rafmagns-
Rafmagnseftirlit
En hvernig skyldi Finn-
ur Ingólfsson iðnaðar-
ráðherra, spyr
Ögmundur Jónasson,
fara með þá álitsgerð
sem hér hefur verið
vitnað til?
verkfræðings, íyrrverandi forstjóra
Rafmagnseftirlits ríkisins.
Áfellisdómur sérfræðings
í áliti Bergs segir meðal annars:
„Því miður getur undirritaður ekki
tekið undir fullyrðingu - að ástand
raforkumála sé gott og tryggi vel
öryggi raforkunotenda. Til að setja
fram slíka fullyrðingu hefði þurft
miklu ítarlegri rannsókn." Þá
kveðst Bergur Jónsson harma að
nefndin skuli ekki hafa viljað kanna
þá gagnrýni sem fram kom á lands-
byggðinni betur en raun ber vitni og
bendir hann á að gagnrýnisraddir á
nýja skipan rafmagnsöryggismála
hafi einkum borist frá stöðum utan
höfuðborgarsvæðisins. „Verkefni
hópsins var að kanna þær raddir
víðar en gert var.“ I álitsgerð sinni
kemur Bergur Jónsson víða við.
Hann telur það hafa verið óráðlegt
að leggja niður raffangaprófun og
störf eftirlitsmanna rafveitna hafi
ekki verið rétt að leggja niður. í því
sambandi vísar hann til samskipta
sinna við rafverktaka sem margir
telji að samstarf við efth'litsmenn
hafi verið þeim til góðs, „auk þess
sem heimamenn eiga miklu auðveld-
ara með að fylgjast með framkvæmd-
um á svæðum sínum og þar með því,
að rafverktakar tilkynni verk, áður
en þau hefjast og eftir að þeim lýk-
ur.“ Þá bendir Bergur á að upplýs-
ingar um samanburð á útgjöldum
hafi verið fyrst og fremst frá tveimur
aðilum. „Víðtækari upplýsingar
hefðu hugsanlega gefið aðra mynd.“
Ágreiningur um
heildarniðurstöðu
Hvað varðar ýmsar helstu niður-
stöður vinnuhópsins, sem vann um-
rædda skýrslu, er að sönnu einhugur
með öllum þremur nefndarmönnum
og tekur Bergur Jónsson það ræki-
lega fram í greinargerð sinni. I niður-
lagi álitsgerðar hans segir orðrétt:
„Enda þótt undirritaður geti ekki
samþykkt meginniðurstöðu í skýrslu
vinnuhópsins, er þar engu að síður að
finna ýmsa þætti, sem undirritaður
hefur lagt áherslu á í stai’fi nefndar-
innar. Fyrir undirrituðum vakir það
eitt að „mynda traustan og góðan
grunn fyrir framtíðarskipan“ raf-
magnsöryggismála, svo að vitnað sé í
inngangskafla skýrslunnar. Vanda
þarf til verka til að finna þann
grunn.“
Eins og sjá má telur Bergur Jóns-
son að svo hafi ekki verið gert. En
hvernig skyldi Finnur Ingólfsson
iðnaðarráðherra fara með þá álits-
gerð sem hér hefur verið vitnað til? í
fréttatilkynningu sem hann sendi frá
sér segir orðrétt: „Niðurstaða vinnu-
hópsins er sú að núverandi ástand
raftnagnsöryggismála og raftnagn-
seftirlit sé gott og að ný aðferðafræði
og hugmyndafræði með notkun úr-
taksskoðana, innri öryggisstjórnun-
ar, faggiltra skoðunarstofa o.fl.
myndi traustan og góðan grunn fyrir
framtíðarskipan þessara mála. Berg-
ur Jónsson, verkfræðingur og fyrr-
verandi forstöðumaður Rafmagn-
seftirlits ríkisins, skilaði séráliti en
tekur þó undir meginniðurstöður
vinnuhópsins.“
Eins og hér hefur verið rakið er
þetta ekki sannleikanum samkvæmt.
Þetta er beinlínis rangt, fölsun, og
ekki sæmandi iðnaðarráðherra Is-
lands.
Höfundur er alþingismaður og
formaður BSRB.
Ögmundur
Jónasson
Orgelveisla við aldarlok
NORRÆNIR orgel-
dagar verða haldnir í
Reykjavík dagana 16.-
19. september nk.
þetta er samvinnu-
verkefni Listvinafélags
Hallgrímskirkju og
Félags íslenskra org-
anleikara og verður
þetta ein samfelld
veisla alla dagana.
TVö ný orgel verða
vígð um þessa helgi, í
Langholtskirkju og
Neskirkju, bæði byggð
í Ameríku af orgelsm-
iðnum Noack.
Orgel Björgvins Tó-
massonar verða einnig
kynnt þátttakendum, en fyrsti dag-
urinn er helgaður orgelskoðun, og
gefst mönnum þá tækifæri til að
hitta framangreinda orgelsmiði.
Til leiks munu mæta þekktir nor-
rænir orgelleikarar og fræðimenn
sem halda munu námskeið í orgel-
leik og spuna ásamt áhugaverðum
fyrirlestrum en þessir gestakennar-
ar og fyrirlesarar eru: Per Fridtjov
Bonsaksen fra Niðarósi, Anders
Bondemann og Hans Ola Ericsson
írá Svíþjóð og Kaj Erik Gustafsson
frá Helsinki.
Allir eru þessir
menn þekktir, hver á
sínu sviði og munu
segja þátttakendum til
í verklegri hópkennslu,
„Masterclass", í túlkun
orgeltónlistar tuttug-
ustu aldar, litúrgískum
spuna og frjálsum
spuna (improvisation).
Þá mun verða flutt-
ur mjög áhugaverður
fyrirlestur um tónlist
og helgihald í Niðarós-
dómkirkju gegnum al-
dirnar, en sem kunn-
ugt er tilheyrði
íslenska kirkjan erki-
biskupsstólnum þar.
Sem fyrr segir verða orgeltón-
leikar á hverju kvöldi í Hallgrímsk-
irlqu og einnig í tengslum við vígslu
nýju orgelanna, en í vikunni þar á
eftir verða daglega tónleikar á bæði
nývígðu orgelin þar sem starfandi
organistar munu samfagna starfs-
bræðrum sínum með einleikstón-
leikum á hljóðfæri þeirra.
Kl.16 laugardaginn 18. september
heldur Félag íslenskra organleikara
aðalfund sinn, þar sem kynnt verða
frumdrög að reglum sem kirkjan
setur um störf og skyldur organist-
Menning
Verður þetta ein sam-
felld veisla alla dagana,
segír Kjartan Sigur-
jónsson, um norræna
orgeldaga sem haldnir
verða í Reykjavík dag-
ana 16.-19. september.
ans, ásamt mörgu öðru er fyrir fund-
inum liggur. Listrænn stjómandi
orgeldaganna er Hörður Áskelsson
en framkvæmdastjóri er Douglas
Brotchie. Þátttaka hefur miðast við
starfandi organista og lengra komna
orgelnemendur.
Það verður vissulega skemmtilegt
að sýna gestum það fjölbreytta úr-
val orgela sem byggt hefur verið á
síðustu áratugum hér um slóðir og
hlýða á tónleika þá sem tengjast
þessum dögum.
Höfundur er organisti
Digraneskirkju og fommður Félags
íslenskra organleikara.
Kjartan
Siguijónsson