Morgunblaðið - 21.09.1999, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Kristilegir demókratar halda meirihluta í kosningum í Saxlandi
Versta útkoma SPD í kosn-
ingum frá stríðslokum
Berlín. AFP, AP, Reuters.
AP
KURT Bicdenkopf, forsætisráðherra Saxlands, fagnar sigri eftir kosningarnar á sunnudag.
FLOKKUR þýskra jafnaðarmanna
(SPD) beið mikið afhroð í kosning-
um í Saxlandi á sunnudag. Hlaut
flokkurinn einungis 10,7% atkvæða,
sem er versta útkoma er flokkurinn
hefur hlotið í kosningum frá
stríðslokum. Kristilegir demókratar
(CDU) héldu hreinum meirihluta
með samtals 56,9% atkvæða, sem er
örlítið minna fylgi en CDU fékk í
síðustu kosningum árið 1994.
Flokkur hins lýðræðislega sósíal-
isma (PDS), arftakaflokkur austur-
þýska kommúnistaflokksins, jók
fylgi sitt um sex prósentustig og
varð í öðru sæti með 22,2% at-
kvæða. Græningjar, sem eiga aðild
að samsteypustjóm Gerhards
Schröders kanslara ásamt SPD,
hlutu einungis 2,6% atkvæða en
flokkur verður að ná 5% fylgi til að
ná manni inn. Frjálsir demókratar
(FDP) og flokkur hægriöfgamanna
urðu sömuleiðis að sætta sig við tæp
3% atkvæða.
Forsætisráðherra Saxlands, hinn
69 ára gamli Kurt Biedenkopf, nýt-
ur mikill vinsælda og er sigur CDU
þakkaður honum að miklu leyti.
Biedenkopf, sem á sínum tíma var í
hópi þeirra er hvað harðast gagn-
rýndu Helmut Kohl innan CDU, er
gjarnan kallaður „Kurt konungur" í
fréttum þýskra fjölmiðla. Hefur
hann haldið völdum í Saxlandi allt
frá fyrstu frjálsu kosningunum árið
1991. Biedenkopf, sem er fyrrum
hagfræðiprófessor, er þakkað að
tekist hefur að blása nýju lífi í efna-
hagslíf í Saxlandi.
Urslitin eru mikið áfall fyrir
Schröder og jafnaðarmannaflokkinn
en einungis ellefu mánuðir eru liðn-
ir frá því að flokkurinn komst til
valda í þingkosningum. A þeim tíma
sem síðan er liðinn hefur dregið
verulega úr persónulegum vinsæld-
um kanslarans, ekki síst vegna inn-
anflokksátaka og deilna um niður-
skurðaráform ríkisstjómarinnar.
Er stefnt að því að skera niður
ríkisútgjöld um 30 milljarða marka
á næstu fjórum árum. SPD hefur að
undanfornu tapað kosningum í
Thúringen, Saarlandi, Hesse og
Brandenburg og misst meirihluta
sinn í Sambandsráðinu, efri deild
þingsins. Þá missti flokkurinn veru-
legt fylgi í sveitarstjórnakosningum
í Nordrhein-Westphalen fyrr í mán-
uðinum.
Margir hefðbundnir kjósendur
SPD eru sagðir hafa setið heima í
BRESKA njósnahneykslið vindur
enn upp á sig en um helgina var
ljóstrað upp um þrjá Breta sem
höfðu unnið í þágu austantjaldsríkja
á árum kalda stríðsins. Hafa málin
vakið mikla athygli allt frá því upp-
lýst var um, fyrir rúmri viku síðan,
að „ofurnjósnarinn" Melita Norwood
hefði um árabil komið mikilvægum
upplýsingum um kjarnavopn Breta í
hendur Sovétmanna. Síðan þá hafa
margir njósnarar bæst í hópinn og
talið er að enn fleiri nöfn muni líta
dagsins ljós á næstunni. Jack Straw,
innanríkisráðherra Bretlands, hefur
ekki viljað tjá sig um málin og hefur
það vakið undrun og reiði stjómar-
andstöðunnar sem segir njósnamálin
vera farsa er kalla megi „Njósnari á
dag“.
Um helgina var upplýst að dr.
Robin Pearson, kennari við háskól-
ann í Hull, hefði veitt leyniþjónustu
Austur-Þýskalands, Stasi, upplýsing-
ar um árabil, m.a. nöfn á stuðnings-
mönnum pólsku andófssamtakanna
Samstöðu. Pearson var lokkaður í
raðir Stasi er hann dvaldist í náms-
leyfi í Leipzig og starfaði íyrir Aust-
ur-Þjóðverja í tólf ár. Störf Pearsons
fyrir Stasi fólust m.a. í því að njósna
um einkalíf kvenna er unnu hjá
breska varnarmálaráðuneytinu. Er
Pearson hlaut kennarastöðu við há-
skólann í Hull liðkaði hann fyrir
námsferðum breskra nemenda til
Leipzig þar sem útsendarar Stasi
sátu fyrir þeim og lokkuðu til sam-
starfs.
Pearson sagði í samtali við BBC á
sunnudag að störf hans fyrir Stasi
hefðu í engu haft áhrif á kennsluna í
Hull.
Einkalíf Pearsons er talið hafa ver-
ið mótað mjög af því sem Stasi leyfði
eða leyfði ekki og er hermt að Stasi
hafí farið þess á leit að hann sliti sam-
kosningum upp á síðkastið vegna
óánægju með stefnu stjómarinnar,
en ekki síst er það niðurskurður á
lífeyrisgreiðslum, sem valdið hefur
reiði meðal kjósenda.
Frjálst fall
Mörg dæmi eru um það í þýskri
stjómmálasögu að stjómarflokkur
missi fylgi í sambandslandakosning-
um á milli þingkosninga en að mati
vistum við Petru Öhlke, austur-þýska
konu, þar eð sambandið hafí stofnað
njósnum hans í voða.
Fyrrum háskólaprófessor
frá Leeds
Þá var það upplýst um heigina að
Vic Allen, tæplega áttræður fyrrum
prófessor við háskólann í Leeds og
stjómarmaður í CND, baráttsamtök-
um fyrir afvopnun, hefði um árabil
verið njósnari fyrir kommúnista.
Talið er að Allen, sem kenndi hag-
fræði, hafí komið upplýsingum um
CND til Stasi og beitt áhrifum sínum
innan samtakanna svo þau tækju upp
stefnu er væri hallari undir Sovétrík-
in. Um tíma þótti jafnvel líklegt að
Allen yrði framkvæmdastjóri CND,
sem sóttu stuðning sinn til breska
Verkamannaflokksins og fjölmargra
virtra menntamanna. Var hann einn
aðalmanna í armi þeim sem studdi
Sovétríkin og vildi að Bretar afvopn-
uðust einhliða. Aðrir hópar innan
CND lögðu á það áherslu að stórveld-
in öll myndu afvopnast.
í sjónvarpsþættinum The Spying
Game, sem birtast mun á BBC innan
skamms, viðurkennir Allen að hafa
veitt Austur-Þjóðverjum upplýsingar.
„Það var fullkomlega réttmætt að ég
gerði þetta þar sem sá armur sem ég
tilheyrði var hlynntur Sovétríkjunum.
sérfræðinga þykir árangur SPD
upp á síðkastið minna fremur á
fijálst fall en hefðbundna fylgislægð
á milli kosninga.
Franz Múntefering, fram-
kvæmdastjóri SPD, sagði eftir að
úrslitin voru ljós í Saxlandi að þetta
væri „bitur ósigur“ en að fyrir-
hugaður niðurskurður ríkisútgjalda
væri engu að síður óhjákvæmileg-
Ég skammast mín ekki. Ég sé ekki
eftir neinu. Eina eftirsjáin er fólgin í
því að okkur tókst ekki ætlunarverk
okkar og við misstum áhrif okkar inn-
an CND,“ segir Allen í þættinum.
Þá er í þættinum ljóstrað upp um
nafn njósnara er gekk undir nafninu
„Díana“ og var ráðinn til Stasi fyrir
tilstuðlan austur-þýsks ástmanns er
hún var við nám í Austur-Þýskalandi
á níunda áratugnum. Fiona Houlding,
36 ára gömul, er talin hafa veitt Stasi
lítilvægar upplýsingar og hætti störf-
um fyrir kommúnista árið 1989.
Tækifæri þriðja forsendan
Njósnastofnanir í kommúnistaríkj-
um litu hýru auga til bresku háskól-
anna á tímum kalda stríðsins og segja
kunnugir að blanda hugsjóna og
gáfna hafi gert það að verkum að
nemendur og kennarar voru álitnir
heppilegir njósnarar. Þriðja megin-
forsendan var síðan sú að næg tæki-
færi voru til að afla nýrra liðsmanna.
Þar sem æðri menntastofnanir gerð-
ust æ fjölþjóðlegri í starfí sínu og
tengslum urðu tækifærin fyrir njósn-
aveiðara fleiri og bitastæðari.
Breskir fjölmiðlar segja að
menntamenn séu, eðli málsins sam-
kvæmt, mun líklegri til að gagnrýna
ríkjandi ástand og að vinstrisinnaðir
menntamenn á dögum kalda stríðsins
Dregur úr
stuðningi
við aðskiln-
að í Quebec
Toronto. Morgunblaðið.
STUÐNINGUR við aðskilnað
Quebec-fylkis frá Kanada er nú
minni meðal íbúa fylkisins, en verið
hefur í mörg ár, samkvæmt niður-
stöðu nýrrar skoðanakönnunar
sem blaðið The Globe and Mail
greinir frá. Ennfremur hefur dreg-
ið töluvert úr vinsældum fylkis-
stjómarinnar.
Samkvæmt skoðanakönnuninni
hefur stór hluti Quebec-búa breytt
afstöðu sinni til aðskilnaðarmáls-
ins, og skipar sér nú í flokk með al-
ríkissinnum, þ.e. þeim sem eru
fylgjandi því að Quebec verði
áfram eitt af fylkjunum sem
mynda Kanada. Alls sögðu 58,6 af
hundraði aðspurðra að þau myndu
greiða atkvæði gegn aðskilnaði, ef
efnt yrði til atkvæðagreislu nú.
41,4% kváðust myndu segja já.
Þegar atkvæðagreiðsla um að-
skilnað fór síðast fram í Quebec í
október 1995 munaði innan við einu t
prósenti að aðskilnaðarsinnar
hefðu betur. Meirihluti íbúa í fyik-
inu er frönskumælandi og segja að-
skilaðarsinnar að menningarlegri
sérstöðu Quebec sé of þröngur
stakkur skorinn í fylkjasamband-
inu.
I skoðanakönnuninni kom einnig
fram, að stuðningur við fýlkis-
stjórn flokks aðskilnaðarsinna,
Parti québécois, hefur farið minnk-
andi og nú kváðust 54,9% að- j
spurðra óánægð eða mjög óánægð l
með frammistöðu stjómarinnar.
Einungis 42,8% voru ánægð með
stjómina.
Þá kom einnig fram, að aðeins
rúmlega átta prósent aðspurðra
vildu að efnt yrði til atkvæða-
greiðslu um aðskilnað innan árs, en
yfir fimmtíu prósent vildu að slík
atkvæðagreiðsla yrði aldrei haldin
aftur.
hafi verið heillaðir af kenningum um
heimskommúnismann en blindir á
villur hans. Þeir menntamenn sem
ferðuðust til ríkjanna austan jám-
tjalds sáu oftar en ekki eingöngu
glansmyndina.
Hins vegar áttu menntamenn ekki
greiðan aðgang að ríkisleyndarmál-
um þannig að meginhlutverk þeirra
var að koma nöfhum frambærilegra
nemenda í hendur yfírboðara sinna,
sérstaklega þeirra nemenda er líkur
voru á að næðu langt innan hersins
eða stjómkerfisins.
Háskólinn í Leipzig í Austur-
Þýskalandi var talinn vera, ásamt
Humboldt-háskóla í Austur-Berlín,
uppeldisstöð upprennandi njósnara á
sínum tíma og kennarar við skólana
litu á breska nemendur er þangað t
komu sem tilvalið viðfangsefni. f
„Breskir nemendur höfðu, hvað skal
segja, visst orðspor,“ sagði fyrrum
háskólakennari við Leipzigskólann í
viðtali við Lundúnablaðið Times.
„Þeir urðu ástfangnir afar fljótt og
þeir voru blankir."
Straw harðlega gagnrýndur
Ann Widdecombe, sem fer með
innanríkismál í skuggaráðuneyti
íhaldsmanna, sagði í gær að hún
krefðist þess að Jaek Straw innanrík- j
isráðherra kæmi fram með yfirlýs-
ingu varðandi njósnahneykslin og
sagði að ef ekkert kæmi frá honum
myndi hún láta kalla til þingfundar
vegna málsins.
Innanríkisráðuneytið gaf frá sér
skriflega yfirlýsingu um helgina þar
sem störf leyniþjónustunnar voru
varin. Widdecombe lét í Ijós óánægju
sína með yfirlýsinguna og sagði að
Straw virtist vera þeirrar skoðunar
að almenningur ætti að fá upplýsing-
ar um málin frá fjölmiðlum en ekki
stjómvöldum.
Kommúnistaríkin beindu spjótum sínum að breskum menntastofnunum
Lundúnum. The Daily Telegraph.
„Njósnari
á dag“