Morgunblaðið - 21.09.1999, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Silli
Tónleikar Vox Feminae voru vel sóttir á Húsavík.
Vox Feminae fagn-
að á norðurslóð
Með íbyggnu
Húsavík. Morgunblaðið.
KVENNAKÓRINN Vox Feminae
flutti bjarta tóna á dögunum um
Norðurland með söng sínum á
Sauðárkróki, Húsavík og Akureyri.
Söngstjóri er Margrét J. Pálma-
dóttir og undirleikari Ulrik Ólason.
Á söngskránni voru andleg og
veraldleg verk eftir íslenska og
erlenda höfunda auk sérstaklega
kirkjulegra verka, m.a. eftir Bra-
hms, Bach, Rheinberger og Þor-
kel Sigurbjörnsson.
TOIVLIST
Bústaðakirkja
KAMMERTÓNLEIKAR
Strengjakvartettar eftir Haydn (Op.
33,4), Mozart (K387) og Beethoven
(Op. 74). Cuvilliés kvartettinn frá
Mlinchen (Florian Sonnleitner, Aldo
Volpini, Roiand Metzger & Peter
Wöpke). Sunnudaginn 19.
september kl. 20:30.
Kammermúsikklúbburinn hóf
vetrarstarfið veglega með komu
bæversks strengjakvartetts, er lék
fyrir fullu húsi á sunnudagskvöldið
var. Cuvilliés kvartettinn var áður
kenndur við fyri-um prímaríus sinn
Sinnhoffer, er lézt 1995, og kom nú
hingað í 10. sinn á þessum aldar-
fjórðungi.
Tryggð klúbbsins við þýzku
þrenninguna Mendelssohn,
Schumann og Brahms og sérstak-
lega Vínarfjórstimin Haydn, Moz-
art, Schubert og Beethoven og
helztu verk þeirra hefur verið mikil
á fyrri starfsvetrum, sem eðlilegt
er meðan verið var að byggja upp
úr nánast engu. Það er því kannski
til marks um að ákveðnum áfanga
hafi verið náð, að sjá nú innan um á
komandi vetrarskrá ýmist sum
sjaldheyrðari verk stórmeistaranna
eða miður tíð tónhöfundanöfn eins
og Arriaga, Boccherini og Debussy.
Að ekki sé minnzt á Jón Leifs; e.t.v.
fyrsta íslenzka tónhöfundinn er öðl-
ast mun sígildleika í vitund sett-
legra kammertónlistarunnenda.
Eftir hann verður leikinn 3.
strengjakvartettinn, „E1 Greco“,
nk. 5. desember.
Papa Haydn - „faðir sinfóníunn-
ar“ eins og nefndur hefur verið,
þótt frekar ætti að heita „faðir
strengjakvartettsins“ - og hinn
hálfþrítugi Wolferl Mozart, ný-
sparkaður úr biskupsþjónustu
Colloredos, hleyptu greininni
áfram í risastökkum á öndverðum
9. áratug 18. aldar með gagnvirki’i
hvatningu, þegar Haydn fyrst
samdi 6 „rússnesku" kvartetta
sína, sem aftur eggjuðu Mozart til
að semja aðra 6, er hann tileinkaði
þá viðurkenndum heimsmeistara
formsins. Var afar vel til fundið að
flíka hér úr hvoru setti til saman-
burðar. Haydn nálgast strengja-
kvartettinn, sem upphaflega var al-
farið skemmtitónlistargrein (m.a.s.
kölluð „dívertímentó“ á barnsaldri)
á áður óþekktan hátt í Op. 33. Lag-
línan er ekki lengur einráð í 1.
fiðlu, úrvinnslan er sinfónískari, og
hjá Mozart bætast við krómatísk
tilfinningasemi, ósamhverf úr-
teygsla hendinga og
kontrapúnktísk meðferð til efnis-
þéttingar og andlegs flugs. Fúgató-
stefið í lokaþætti K387 - 4 heilnót-
ur í stíl við Júpíter-sinfóníufínal-
ann fræga og undir álíka fúguðu
sónötufoimi - kann að vera vís-
bending um aukinn áhuga á Bach,
sem Mozart kynntist um þetta leyti
á heimilistónleikum barokkunn-
andans van Swietens - þó að bæði
Haydn-bræðurnir Joseph og Mich-
ael og fleiri miðevrópskir samtíma-
höfundar endi iðulega strengja-
icvartetta með svipuðum hætti.
Mozart slær hins vegar öllum við í
pólýfónískri tækni, enda stappar
nærri skopstælingu á keppinautum
hvernig hann teflir saman hálofta-
hniti fúguáferðar og hversdagsleg-
um bjórstofusöng hómófónísku
kaflanna, eins og ekkert sé sjálf-
sagðara.
Cuvilliés kvartettinn lék báða
kvartetta af mikilli fágun og sam-
stillingu, sem líkt og í Beethoven
eftir hlé átti sér til bragðbætis að
draga skýrt fram meginatriði forms
og nýsköpunar á viðeigandi stöðum
með staðgóðri tilfinningu fyrir móU
un stórra sem smárra hendinga. I
Einleikur á
gítar í Salnum
GÍTARLEIKARINN
Einar Kristján Einars-
son heldur einleikstón-
leika á upphafstónleik-
um í áskriftarröð 2 í
Salnum í Tónlistarhúsi
Kópavogs þriðjudags-
kvöldið 21. september
kl. 20:30.
A fyrri hluta tón-
leikanna flytur Einar
Kristján verk eftir
Mauro Giuliani: Til-
brigði um stef eftir
Hándei „Harmonious
Einar Krisl ján
Einarsson.
Blacksmith"; Jakobs-
stigann eftir Hafliða
Hallgrímsson og eftir
J.S. Bach Prelúdía,
Fúga og Allegro
BWV 998 í Es-dúr.
Eftir hlé flytur hann
Sónatínu eftir Lennox
Berkeley; Draum
Merlíns eftir Nikita
Koshkin; Homenaje á
Tarrega eftir Joaquin
Turina og eftir Isaac
Albeniz Cordoba og
Asturias.
NÝ skáldsaga eftir Guðrúnu Evu
Mínervudóttur kemur út hjá Bjarti
á næstunni. Guðrún Eva sendi í
fyrra frá sér smásagnasafnið Þegar
hann horfir á mig er ég María mey
og fékk hlýjar viðtökur. Nú hefur
Guðrún Eva skrifað sína fyrstu
skáldsögu sem er sögð djarflega
skrifuð. Sagan fjallar um mennta-
skólastúlku sem býr ásamt pabba
sínum og fjórum vinum hans í lítilli
íbúð í miðbæ Reykjavíkur.
Bragi Ólafsson er löngu orðinn
þjóðkunnur fyrir ljóð sín. Fyrsta
skáldsaga hans er væntanieg nú í
haust og fjallar um mann sem
óvænt og gegn vilja sínum er send-
ur í langt sumarfrí.
Smásagnasafn Jóns Kalmans
Stefánssonar, Skurðii- í rigningu,
kom út 1996. Hlaut hún einróma lof
gagnrýnenda og bókin var tilnefnd
til menningarverðlauna DV. í fyrra-
haust kom út skáldsagan Sumarið
bakvið brekkuna og nú er væntan-
leg þriðja bókin í þessari röð bóka
af sérkennilegu sambýli nokkurra
sveitunga í dal vestur á landi.
Þorvaldur Þorsteinsson vakti eft-
irtekt í fyrra með bamabókinni Eg
heiti Blíðfinnnur en þú mátt kalla
mig Bóbó. Ný skáldsaga fjallar um
kennara í grunnskóia, Harald, sem
hefur tekið að sér ýmis veigamikil
störf. En jafnframt því að sinna
uppeldisstörfum bærist innra með
Haraldi afar frjótt líf þar sem for-
boðnar kenndir fá útrás.
Pétur Gunnarsson hefur lengi
staðið framarlega í víglínu íslenskra
bókmennta. í þessari bók birtast
ritgerðir um bókmenntir, samheng-
ið í íslensku menningarlífí, tungu-
málið, Proust, Laxness, Þórberg og
fjórar ritgerðir sem bera heitið Um
daginn og veginn.
Myrkrið kringum ljósastaurana
er ný ljóðabók eftir Óskar Arna
Óskarsson. I kynningu Bjarts er
hann sagður eitt frjóasta skáld
landsins.
Ljóðabækur Braga Ólafssonar,
Dragsúgur, Ansjósur, Ytri höfnin
Islenskt og þýtt,
áhersla á skáldskap
og Klink, eru
flestar uppseld-
ar eða á þrot-
um. Því var
ákveðið að gefa
út ljóðaúrval
með ljóðum
Braga frá síð-
ustu árum. Ei-
ríkur Guð-
mundsson bók-
menntafræðing-
ur valdi.
Þýddar bók-
menntir
Ljós í ágúst
eftir William
Faulkner er í
þýðingu Rúnars Helga Vignissonar.
William Faulkner er ávailt nefndur
einna fyrstur þegar spurt er um
fremstu meistara heimsbókmennt-
anna, segir í kynningu. Ljós í ágúst
er ein af viðameiri sögum hins
bandaríska höfundar og segir sög-
una af Joe Christmas en er jafn-
framt úttekt á samskiptum kyn-
þátta og kynja.
Járnbrautir eftir Bohmil Hrabal
er í þýðingu Baldurs Sigurðssonar.
Tékkneski rithöfundurinn Hrabal
er talinn einn merkasti höfundur 20.
aldar. Þessi litla saga um strák í
tékknesku þorpi er sögð ein af perl-
um evrópskra bókmennta.
Timbuktu eftir Paul Auster kom
út í sumar og hefur fengið mikið lof
gagnrýnenda. Bókin þykir sérstök
þar sem hún er sögð af hundi, ræf-
ilshundi sem hefur þurft að fylgja
geðveikum húsbónda sínum til
þeirrar skelfilegu borgar Baltimore
í leit að gömlum kennara og vel-
gjörðarmanni húsbóndans. Paul Au-
ster er Islendingum að góðu kunnur
fyrir New York-þríleik sinn, Hend-
ingu, og kvikmyndina Smoke.
Amsterdam eftir Ian McEwan
kemur út í þýðingu Ugga Jónsson-
ar. Þessi sérstæða saga hefur setið
vikum saman á toppi breskra met-
sölulista. McEwan fékk Booker-
verðlaunin í ár fyrir bókina.
Náin kynni eftir Hanif Kureishi
er í þýðingu Jóns Karls Helgasonai-.
Jay ætlar að laumast óséður að
heiman og yfirgefa konu sína Susan
og litlu synina tvo. Kvöldið fyrir
brottförina rifjar hann upp árin
með Susan. Hann gerir upp líf sitt
af hreinskilni og miskunnarleysi þar
sem ekkert er dregið undan og eng-
um hlíft. Þetta er hugleiðing um
ástina, vináttuna, hamingjuna og
samskipti
elskenda, fyrsta
saga þessa
ensk-pakist-
anska höfundar
sem birtist á ís-
lensku. Hann er
einn af kunn-
ustu höfundum
Evrópu um
þessar mundir
og hefur jöfn-
um höndum
skrifað leikrit,
sögur og kvik-
myndahandrit.
Þekktasta verk
hans er My
Beautiful Laun-
drette sem hlaut tilnefningu til
Óskarsverðlauna.
Bókin Náin kynni kom út í
Englandi árið 1998 og vakti strax
mikla úlfúð vegna óvæginna lýsinga
Kureishis á samskiptum kynjanna.
Upphaf og endir er ljóðabók eftir
Wislawa Szymborska. Geirlaugur
Magnússon hefur þýtt ljóð pólsku
skáldkonunnar og nóbelsverðlauna-
höfundarins. Yrkisefni Szymborska
eru oft heimspekilegs eðlis, hún hef-
ur hvað eftir annað fengist við tíma-
þráhyggju mannsins, stöðuga leit
hans að eðli veruleikans, ótta hans
við hendinguna og spuminguna
stóru; hver er ég í þessum geimi? I
raun má tengja þau öll saman í eitt
orð: undrun, undrun yfir margbreyti-
leika mannlífs og veraldar, undrun-
ina yfir að vera til, segir í kynningu.
Kajak drekkfullur af draugum
eru Inúítasögur í þýðingu Sigfúsar
innsæi
miðlungsþurrum sal eins og Bú-
staðakirkju hefði hrynskerpan þó
að ósekju mátt vera aðeins meiri og
staccatóin sneggri. Það kunna að
vera skilyrt viðbrögð hlustanda frá
upprunastefnu síðustu áratuga, en
samt var ekki með öllu laust við að
víbrató kvartettsins, sem 30 árum
fyrr hefði efalítið þótt eðlilegt og
sjálfsagt, verkaði nú eiiítið „gamal-
dags“, enda meira en 20 ár síðan
Esterhazy kvai’tett Jaaps
Schröders varð fyrstur til að leika
Haydn-kvartetta Mozarts á sléttum
tóni - reyndar með frábærum ár-
angri.
„Hörpu“-kvartett Beethovens
sem svo hefur verið kallaður vegna
pizzicato-strengjaplokksins í I.
þætti, var saminn á dánarári Ha-
ydns, 1809. Hann er ekki „Zukun-
ftsmusik" að sama bragði og síð-
ustu kvartettarnir fimm, heldur
hlutfallslega ljúf og auðtekin tón-
smíð, að sumu leyti e.k. eftirmæli
18. aldar líkt og 8. sinfónían, og féll
vel að undangengnum verkum dag-
ski-ár. Cuvilliés kvartettinn fór á
kostum í þessu verki. Ekki svo
mjög vegna úthverfra tæknisýn-
inga, heldur með skilningsríkri og
innlifaðri túlkun sem sagði manni
því meira. Meðhöndlunin var oftar
lágstemmd en stórra sviptinga, en
athygli hlustenda minnkaði sízt við
það. Þéttriðinn I. þátturinn sveif
áfram af vakurri yfirvegun,
Bröhmskulega dreymandi Adagíóið
(II.) myndaði fullkomna hvíld fyrir
spretthart Scherzóið, og litrík en
látlaus spilamennska fjórmenning-
anna dró fram hið bezta úr lokatil-
brigðaþættinum af íbyggnu músík-
ölsku innsæi.
Vonandi höfðu sem flestir kvar-
tettistar okkar séð sér fært að
mæta. Hér var margt hægt að
læra.
Ríkarður Ö. Pálsson
Bjartmarssonar. Sögunum er safn-
að frá norðvestursvæðum Kanada,
Baffinslandi, Norður-Quebec, La-
brador og Austur- og Vestur-Græn-
landi. Þær eru komnar frá dýra-
veiðimönnum, fiskimönnum, bifvéla-
virkjum, flugfreyjum og fjölmörg-
um foringjum í her atvinnulausra
og óhæfra til vinnu. Þessar sögur
eru ekki bara skemmtilegar heldur
vekja þær líka undrun eða hálf-
gerða hugljómun, segir í kynningu,
„mergjaðai', grimmilegar, saurugai',
fyndnar og siðrænar á mjög sér-
stakan hátt - ekki ólíkar miklu af
nútímaskáldskap“.
Kæra Greta Gai'bó er eftir Willi-
am Saroyan. Willam Saroyan er
ávallt nefndur einna fyrstur þegar
spurt er um fremstu meistara smá-
sögunnar í heimsbókmenntunum.
Hér er að finna fímm af lengri og
viðameiri sögum hans. I kynningu
segir: „Sögumar lýsa því með hóf-
stilltri kímni og samúð í bland við
skarpskyggna hæðni hvernig sjálfs-
blekking, fals, lágkúra, lygi og of-
beldi þjarma bæði leynt og ljóst að
sönnum tilfinningum, mannlegri
reisn og þeim dýrmætu vonum um
fagurt mannlíf sem ekki slokkna
þrátt fyrir allt.“
Barna- og unglingabækur
Hairy Potter og spámannssteinn-
inn er eftir Joanna Rowling. Það
vakti gífurlega athygli þegar ung, at-
vinnulaus, einstæð móðh' frá Edin-
borg seldi útgáfurétt á íyrstu bók
sinni fyrir 100 milljónir króna. Bók
hennai' um Harry Potter var svo gef-
in út með pomp og prakt fyrir tveim-
ur árum og trónir enn á toppi met-
sölulista víða um heim. Gagnrýnend-
ur ráða sér ekki fyrir kæti og hafa
hælt bókunum á hvert reipi. Nú eru
bækumar um hinn munaðarlausa
Harry Potter orðnar fjórar og enn er
ekkert lát á vinsældum þeirra.
Tommi í undh'djúpunum er eftir
Guðmund Steingrímsson og Mörtu.
Þetta er myndskreytt ævintýri fyrir
börn yngri en 10 ára.