Morgunblaðið - 21.09.1999, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1999 4S~
UMRÆÐAN
ferðamannastöðum. En syndahal-
inn var einfaldlega svo langur að
talsvert er í land að undan auknum
þunga ferðafólks hafist, auk þess
sem nýir staðir bætast við eins og
t.d. gljúfrin við Kárahnjúka sem
þurfa mjög svo á göngustíg, líklega
stiga, að halda.
Gerum ekkert
óafturkræft!
Margir spyrja: Má þá ekki gera
neitt? A að friða allt? Svarið er nei,
hreint ekki. En við megum ekki
gera neitt óafturkræft. Við ættum
ekki að „opna“ nýja ferðamanna-
staði nema búa þá undir ferða-
mennsku með viðeigandi fýrir-
byggjandi ráðstöfunum. En hver
hefði svo sem átt að sjá fyrir heim-
sóknir að gljúfrinu handan Kára-
hnjúka við Jökulsá á Dal? Eða
heimsóknir á „fyrirhugað stíflust-
æði“ við Eyjabakka?
Agengni ferðamanna og virkjan-
ir geta leitt til óafturkræfra
skemmda á minjunum sem náttúr-
an trúði okkur Islendingum íyrir.
Alþjóðlegi náttúruverndarsjóður-
inn, þekktur fyrir tákn sitt, pönd-
una, hefur nú líkt hálendinu fyrir
norðan Vatnajökul við Yellowsto-
ne-þjóðgarðinn bandaríska. Ekki
fyrir það að þessi svæði séu sérlega
lík, heldur fyrir mikilvægi þeirra
hvors um sig sem einstaks svæðis í
veröldinni. Yellowstone-þjóðgarð-
urinn er reyndar í mjög mikilli
hættu vegna of mikillar umferðar. í
máli bandarísks fyrirlesara á ofan-
greindri ráðstefnu, Valene Smith,
mannfræðings sem hefur sérhæft
sig í rannsóknum og skrifum á sviði
ferðamennsku, kom t.d. fram að
1.500 vélknúin snjófarartæki færu
inn frá gistiþorpinu West Yellows-
tone við jaðar garðsins á einum
degi á góðum vetrardegi.
Sýnum að við séum
ábyrg - breytum rétt
Eins og er, þá er hálendið norðan
Vatnajökuls ekki í mestri hættu
vegna ferðamennsku, heldur vegna
áhuga Finns Ingólfssonar, Smára
Geirssonar og annarra á að virkja á
þessum slóðum. Og þeir vilja virkja
stórt! I ferðalagi mínu með Nátt-
úruvemdarsamtökum Islands í
ágúst sl. um fyrirhugað virkjana-
svæði sá ég hversu ótrúlegar sumar
íyrirætlanimar um að veita vatni
era. Sökkva á flestum dalverpum á
hálendinu frá Jökulsá á Fjöllum
austur fyrir Jökulsá á Fljótsdal og
mjólka hverja sprænu.
f upphafi greinarinnar vitnaði ég
í orð Gerdu Priestly um að við ís-
lendingar þyrftum að gera upp við
okkur hve mikla ábyi’gð við bærum
á varðveislu náttúmverðmæta
heimsins. Við höfum að nokkra
leyti gert þetta með þátttöku í al-
þjóðlegum samþykktum um haf-
rétt, náttúravemd og stjómmál.
Við höfum friðað ýmsar náttúrup-
erlur og skrifað undir alþjóðlega
sáttmála, t.d. um friðun votlendis.
Þegar lagt er mat á það hvort þjóð
er menningarþjóð, þá er gjarna lit-
ið til þess hvort sú þjóð sem um er
rætt hefur ritað undir slíka samn-
inga og á hvern hátt hún stendur
við þá.
Erum við þá tilbúin að axla
ábyrgðina á hálendinu? Eigum við
val um það?
Við eigum alls ekki val um það að
hálendið á íslandi er stærsta
óbyggða svæði í Evrópu. Við berum
ábyrgð í samræmi við alþjóðlegt
gildi óbyggðanna, við berum
ábyrgð í samræmi við ómetanlega
náttúrafegurð íslenska hálendisins.
Og ef við viljum teljast menningar-
þjóð, sem breytir siðferðilega rétt,
verðum við að hegða okkur í sam-
ræmi við það. Við megum ekki hafa
það á samviskunni sem þjóð að lofa
stjórnmálamönnunum, sem vilja
sökkva Eyjabökkum, efri hluta
Jökulsár á Dal og fjöldamörgum
öðram vinjum í hálendinu, að hafa
sitt fram. Hálendið norðan Vatna-
jökuls er verðmætt á borð við Yel-
lowstone-þjóðgarðinn og brasilísku
regnskógana.
Við verðum jafnvel að taka þá
áhættu að á hagvexti hægi, þótt við
virkjum ekki og þótt við kostum
nokkru til svo að ferðamennska
valdi ekki skaða. Við eram svo rík
þjóð að við ættum ekki að þurfa að
þiggja verulega þróunaraðstoð þótt
við virkjuðum minna og byggðum
færri álver. E.t.v. era náttúru-
vemdarsinnar heimsins tilbúnir að
aðstoða, þótt í litlu væri. Alþjóðlegi
náttúraverndarsjóðurinn hjálpaði
þjóðinni að eignast Skaftafell og
gera að þjóðgarði á sínum tíma, fyr-
ir rúmum 30 áram. En þá var þjóð-
in fátækari og þörfin kannski enn
þá meiri. En líklega er fullkomlega
ástæðulaust að hafa áhyggjur af
minnkandi hagvexti við friðun há-
lendis; aldrei hefur hagvöxtur vaxið
meira en eftir að við hættum að of-
veiða þorsk.
Höfundur er dósent við Háskólann á
Akureyri.
haustlitirnir
eru komnir
Hlaðinn aukabúnaði!
Taska, framhtið og bakhlið
á sima, handfrjáls búnaður.
Hlfiðslutæki i bíl fylgir með.
Verð aðeins
afsláttur
af ötlum framhtiðum á síma
Aukabúnaður sem fylgir með
Handfrjáls búnaður •
Bíthteðsta •
Austurstræti, Hallarmúta, Kringtunni, Strandgötu, - Bókvat Akureyri
NIÓIAITIÚIN
Hjöntu
00
Innmatur ur haustslatrun

NOATUN
Verslanir Nóatúns eru
opnar til kl. 21, öll kvöld.
NÓATÚN117 • ROFABÆ 39 • HÓLAGARÐI • HAMRABORG 14 KÓP. • FURUGRUND 3, KÓP.
• ÞVERHOLTI 6, IVIOS. • JL-HÚSI VESTUR í BÆ • KLEIFARSEL118 • AUSTURVERI, HÁALEITISBRAUT 68
HEIMASÍÐA NÓATÚNS WWW.noatun.ÍS
ÓDÝRT
-og hlaðið
bæUetnum!
Nýru
100: