Morgunblaðið - 23.01.2000, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 2000 33
STOFNAÐ 1918
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
EGAR umræður stóðu yfir
um byggingu álversins í
Straumsvík fyrir bráðum fjór-
um áratugum trúðu menn því,
að stóriðja mundi draga úr
sveiflunum í íslenzku atvinnu-
lífi, sem einkenndu sjávarút-
veginn ekki sízt. Sumarið 1966
veiddum við rúmlega eina mil-
ljón tonna af síld, sumarið 1967
veiddum við um 150 þúsund
tonn og sumarið 1968 fórum við
niður fyrir 100 þúsund tonn.
Þessar tölur segja sína sögu.
Og þess vegna þarf engan að
undra, þótt stuðningur við
byggingu álvers í Straumsvík
hafí verið mikill á þeim tíma.
Rúmum áratug síðar upp-
götvaði þjóðin, að það urðu
ekki síður sveiflur í stóriðju en
sjávarútvegi. Það kom í ljós,
þegar mikið verðfall varð á af-
urðum járnblendiverksmiðj-
unnar í Hvalfirði, sem Islend-
ingar áttu þá meirihluta í. Sú
meirihlutaeign var þannig til-
komin, að Alþýðubandalagið
hafði haldið uppi harðri gagn-
rýni á það, að Svisslendingar
ættu álverið í Straumsvík og
beitti sér fyrir þeirri stefnu-
mörkun í vinstri stjóyninni,
sem sat 1971 til 1974, að íslend-
ingar skyldu eiga meirihluta í
næsta stóriðjuveri. Það varð
ekki ferð til fjár.
Nú erum við reynslunni rík-
ari og áttum okkur betur á því,
hvernig stórfyrirtæki vinna á
alþjóðavísu.
A síðustu misserum hefur ol-
ía hækkað mjög í verði eins og
landsmenn hafa fundið óþyrmi-
Árvakurhf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
lega fyrir. Ástæðan er sú, að
OPEC, samtök olíuframleiðslu-
ríkjanna, hafa náð samstöðu
um að draga stórlega úr fram-
leiðslu sinni og minnkað þannig
framboð á heimsmarkaði, sem
aftur hefur leitt til þess, að
olíuverð hefur stórhækkað.
Þessi ákvörðun OPEC-ríkj-
anna hefur því haft bein áhrif á
lífskjör okkar hér sem annarra.
Benzínið hefur hækkað. Vísi-
talan hefur hækkað vegna
benzínhækkunar. Húsnæðis-
lánin og bílalánin hafa hækkað
vegna vísitöluhækkunarinnar
o.s.frv. Auk þess hefur kostn-
aður atvinnufyrirtækjanna
hækkað og þá ekki sízt útgerð-
arinnar, sem notar mikið af ol-
íu.
Á sama tíma og olían hefur
hækkað í verði hefur álverð
líka hækkað, sem hefur að
sjálfsögðu komið okkur til góða
með ýmsum hætti vegna þess,
að nú eru rekin hér tvö álver.
Ekki er óeðlilegt að hækkandi
álverð verði til þess að auka
mönnum bjartsýni varðandi
nýtt álver á Reyðarfirði, sem á
að verða að meirihluta í ís-
lenzkri eigu, alveg eins og járn-
blendiverksmiðjan forðum
daga.
En í álheiminum er ekki allt
sem sýnist, ekkert frekar en í
öðrum slíkum atvinnugreinum.
Á undanförnum árum hafa ál-
fyrirtækin dregið mjög úr
framleiðslu sinni vegna lækk-
andi verðs á áli. Þessi fram-
leiðsluminnkun hefur haft
sömu áhrif og framleiðslu-
minnkun OPEC-ríkjanna, ál-
verðið hefur hækkað.
Hækkandi álverð hefur hins
vegar orðið til þess að stóru ál-
fyrirtækin hafa nú ákveðið að
auka framleiðslu sína á nýjan
leik. Þannig lýsti Alcoa því yfír
fyrir nokkrum dögum, að fyrir-
tækið, sem hafði dregið úr
framleiðslu sinni sem svaraði
450 þúsund tonnum á ári mundi
auka hana um 200 þúsund tonn.
Þrátt fyrir þessa aukningu
hefur Alcoa enn möguleika á að
auka álframleiðslu sína með
skömmum fyrirvara um 250
þúsund tonn til viðbótar, Alcan
getur aukið framleiðslu sína
um 130 þúsund tonn og Reyn-
olds um 47 þúsund tonn.
Þessar aðferðir olíufyrir-
tækjanna til þess að hækka ol-
íuverð með minnkandi fram-
leiðslu sýna að við íslendingar,
eins og aðrar þjóðir, getum í
engu ráðið örlögum okkar að
þessu leyti. Lífskjör okkar
versna eða batna eftir því
hvaða ákvarðanir OPEC-ríkin
taka.
Með sama hætti verðum við
lítið peð á álmarkaðnum. Með
einu pennastriki geta stóru ál-
fyrirtækin minnkað eða aukið
framleiðslu eftir því sem hent-
ar hagsmunum þeirra og þar
með stuðlað að lægra eða
hærra álverði allt eftir því,
hvernig kaupin gerast á eyr-
inni, sem við getum engin áhrif
haft á.
Væntanleg fjárfesting okkar
í álveri á Reyðarfirði er því
áhættufjárfesting, sem nánast
ómögulegt er að byggja á ein-
hverjum skynsamlegum út-
reikningum eins og dæmin
sanna.
Þess vegna hlýtur það að
vera áleitin spurning, hvort við
eigum að taka svo mikla áhættu
vegna byggingar álversins á
Reyðarfirði, sem stefnt er að. í
ljósi þeirra miklu sveiflna, sem
eru í álverði á heimsmarkaði og
þeirra aðferða, sem stóru álfyr-
irtækin nota til þess að hafa
áhrif á markaðinn, er umhugs-
unarefni, hvort ekki sé skyn-
samlegra að erlendir aðilar taki
á sig stærri hluta af þessari
áhættu en nú er rætt um.
OLÍA OG ÁL
M: SVO FÓRSTU
heim um vorið, Gunn-
laugur?
G: Já, þegar leið
fram á vorið, hafði ég
eytt öllum þeim pen-
ingum, sem ég hafði
unnið mér inn á mörgum árum. Ég
hafði samt lítið samvizkubit út af
þessu, því að ég hafði lifað sparlega
og notað tímann vel. Áður en ég fór
heim, sneri ég mér að ráðum fóstra
míns til einhvers gamals æskuvinar
hans, sem þá var orðinn ríkur
kaupsýslumaður í Kaupmannahöfn.
Erindið var að grennslast eftir,
hvort ég gæti fengið einhverja vinnu
hjá honum yíir sumarið. Mér var
mjög á móti skapi að hitta þennan
mann, því ég hafði einhvem veginn á
tilfinningunni, að það væri þýðingar-
laust. Þessi grunur minn reyndist
réttur, því þessi ríki maður svaraði
mér á þá leið, er ég bar upp erindi
mitt ásamt kveðju frá fóstra mínum,
að fóstri minn væri sér skuldugur og
það væru lítil meðmæli, að ég bæri
sér kveðju frá honum, og var mér
síðan vísað á dyr.
M: Og þar með fórstu aftur heim
til íslands?
G: Já.
M: Og hvernig þótti þér að koma
heim aftur?
G: Heldur tómlegt. í Kaupmanna-
höfn hafði ég getað unnið sleitulaust
að málverkinu eða skoðað myndir,
nú lá ekki annað fyrir en að fá vinnu
við eitthvað til þess að afla farareyris
að nýju. Um styrki var ekki að tala,
ég reyndi ýmislegt í þá átt án árang-
urs. Ég dvaldist í Reykjavík fyi-st
eftir að ég kom að ut-
an, fór síðan austur til
Seyðisfjarðar, þar
reyndist mér auðvelt
að fá atvinnu, stund-
um við að mála hús, af-
greiða í búð eða skipa
upp vörum. Ég notaði frístundimar
til að teikna og mála og fann glöggt,
hve mikið gagn ég hafði haft af
skólaverunni úti, þó stutt væri.
M: En hvenær fórstu aftur utan?
G: Það var haustið 1925 og þá náði
ég þeim áfanga að komast á akadem-
iuna.
M: En kennarar þínir í Dan-
mörku?
G: Þennan fyrsta vetur minn á
listaskólanum var ég nemandi Ein-
ars Nielsens. Hann var 19. aldar
listamaður og af þeim skóla, sem nú-
tímamenn og abstraktlistin er sleitu-
laust að jarða. Einar Nielsen er þó
bæði sem maður og listamaður einn
þeirra, sem ég mun, þrátt fyrir allt,
ekki gleyma. Hann var heldur hastur
og óþægilegur, hefði sómt sér vel
sem liðþjálfi undir berum himni.
Maður fékk svona klausu hjá honum
stundum: „Þetta er snilld, maður
tekur ofan fyrir yður. Svona nokkuð
eins og þér eruð að gera getið þér
máski haft til sölu í búðum, þar sem
selt er spejesíld og koks eða þurrk-
aður saltfiskur.“ Svo hneigði hann
sig og gekk á brott.
Einar Nielsen var ekki hár maður
vexti, þéttur, en ekki sterklegur.
Hann hafði ákaflega fínlegar og vel
formaðar hendur, en annars var
hann heldur grófgerður. Hann hafði
það fyrir sið að ganga um gólf í
kennslustofunni eða rigsa. Eitt sinn
stanzaði hann hjá mér, leit upp á fyr-
irsætuna, sem stóð uppi á pallinum í
allsnakinni dýrð hins kvenlega lík-
ama og sagði kuldalega: „Er þetta
ekki fagurt?“ Og ég stamaði: „Jú,
mjög fagurt." ,Því teiknið þér þá
stúlkuna eins og hún væri eitthvert
kjötflykki og óskapnaður, en ekki
venjuleg manneskja?" spurði hann.
Svo byrjaði hann að leiðbeina, það
var gert með mikilli samvizkusemi.
Hann hældi stundum nemendum, en
tók það venjulega aftur, líkt og hon-
um hefði orðið á einhver skyssa. Það
kom oft fyrir, að hann sat við glugg-
ann að morgni dags og lét sjá sig á
bak við tjöldin, í þann mund sem
nemendurnir mættu. Einn morgun
kom hann upp í kennslustofuna og
var heldur gustillur. Hann saknaði
tveggja nemenda og spurði, hvort
þeir hefðu sézt þann morgun, en
fékk neikvæð svör. Stuttu siðar kom
hann aftur, en nemendurnir voru
ókomnir. En þegar hann ætlaði að
ganga út, komu þeir í flasið á honum.
Hann greip þá stól og sló honum í
gólfið fyrir framan hina seku og fór
stóllinn í mola. Síðan vísaði hann
þessum tveimur mönnum úr skólan-
um, sakargiftirnar voru eftirfarandi:
Virðingarleysi fyrir listaskólanum
og prófessorunum við skólann,
áhugaleysi við nám, óstundvísi og
fikt, því að hann hafði staðið þessa
tvo nemendur að því að teikna
skrípamyndir af prófessorunum.
Nemendurnir tveir flýðu í ofboði,
en óhug sló á okkur hin, sem inni
vorum.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
SKÖMMU FYRIR HÁDEGI
í dag, laugardag, undirrit-
aði Ingibjörg Pálmadóttir
heilbrigðisráðherra rekstr-
arieyfi fyrir íslenzka erfða-
greininingu hf. til þess að
byggja upp og reka miðlæg-
an gagnagrunn á heilbrigð-
issviði, sem miklar deilur hafa staðið um í tæp
tvö ár. Með undirskrift og útgáfu rekstrar-
leyfisins verða ákveðin þáttaskil í þessu máli
og nú er komið að íslenzkri erfðagreiningu að
sýna í framkvæmd, að hægt sé að nota slíkar
upplýsingar á þann hátt, sem haldið hefur
verið fram.
En útgáfa þessa rekstrarleyfis markar
einnig önnur tímamót, sem vert er að vekja
athygli á og hafa þýðingu fyrir umræður um
önnur þjóðfélagsmál. í þeim samningum, sem
gerðir hafa verið við íslenzka erfðagreiningu
og birtir eru að hluta í þessu tölublaði Morg-
unblaðsins en nánast að öll leyti á netútgáfu
Morgunblaðsins er gert ráð fyrir, að fyrir-
tækið greiði allan kostnað af gerð samnings-
ins sjálfs auk kostnaðar við að byggjagagna-
grunninn upp og markaðssetja hann. I þessu
felst, að skattgreiðendur bera ekki kostnað af
þessari umfangsmiklu samningagerð svo
nokkru nemi.
I öðru lagi er gert ráð fyrir, að fyrirtækið
greiði árlega sérstakt árgjald til íslenzka rík-
isins, sem veija skal til þess að efla heilbrigð-
isþjónustu til rannsókna og þróunar. Þetta
fastagjald nemur 70 milljónum króna á ári
verðtryggt en er háð því að samningar náist
við einstök tilgreind sjúkrahús um aðgang að
upplýsingum úr sjúkraskrám og meðferð
þeirra.
I þriðja lagi er gert ráð fyrir að íslenzka
ríkið fái í sinn hlut 6% af hagnaði íslenzkrar
erfðagreiningar hf. fyrir álagningu skatta.
Þessi greiðsla skal þó aldrei nema hærri upp-
hæð en 70 milljónum króna.
Heildargreiðslur geta því aldrei numið
hærri upphæð en 140 milljónum króna á ári
eða samtals á samningstímanum tæplega
1.700 milljónum króna.
Upphæðir og aðferð við að tryggja þjóðinni
hlutdeild í rekstri gagnagrunnsins er að sjálf-
sögðu álitamál. Að sinni verður ekki lagður
dómur á það. Miðað við þær upphæðir, sem
sýnast vera á ferðinni í þessum geira við-
skiptalífsins eru þetta ekki umtalsverðar
greiðslur. Hér verður hins vegar ekki fjallað
um þann þátt málsins heldur það grundvall-
aratriði, sem um er að tefla.
Með því að safna saman með þessum hætti
upplýsingum um heilsufar þjóðarinnar og
fleira hefur hugsanlega verið búin til ný auð-
lind. Með lögunum sem sett voru um gagna-
grunninn og því rekstrarleyfi, sem nú hefur
verið gefið út hafa Alþingi og ríkisstjórn tekið
þá stefnumarkandi ákvörðun, að eðlilegt sé að
gjald sé tekið fyrir nýtingu á auðlind af þessu
tagi.
Þegar umræður um miðlægan gagnagrunn
hófust komu fljótlega fram þau sjónarmið, að
hér væru á ferðinni upplýsingar, sem hlytu að
teljast í þjóðareign. Með því að safna þeim
saman í miðlægan tölvugrunn væri til orðin
auðlind í þeim skilningi, að hugsanlega væri
hægt að hafa tekjur af nýtingu þeirra upp-
lýsinga. Þar sem upplýsingarnar væru óum-
deilanlega þjóðareign, þegar þær væru
komnar saman í slíkan grunn væri óeðlilegt
að veita einum eða fleiri aðilum tækifæri til að
nýta þær án þess að greiðsla kæmi fyrir.
Þegar ríkisstjórnin lagði fram á Alþingi
frumvarp um þetta efni var þetta sjónarmið
viðurkennt, þar sem heilbrigðisráðherra var
falið að semja við rekstrarleyfishafa um hlut-
deild þjóðarinnar í hugsanlegum hagnaði. Á
þeim tíma vakti Morgunblaðið athygli á því,
að í framlagningu frumvarps með þessu
ákvæði fælist stefnumarkandi afstaða af hálfu
ríkisstjórnarinnar, sem hægt væri að útfæra
á fleiri svið.
Nú hefur þessari stefnumörkun verið fylgt
eftir í framkvæmd, sem markar ákveðin
þáttaskil í umræðum um þessi mál og má telja
líklegt að í kjölfar samkomulagsins við Is-
lenzka erfðagreiningu verði ráðamenn opnari
fyrir því að semja um slíka hlutdeild í öðrum
atvinnugreinum, hvort sem um er að ræða
fiskveiðar, orku fallvatna eða farsíma-, sjón-
vaiTis- og útvarpsrásir.
Áf þessum sökum eru ákvæði samkomu-
lagsins við íslenzka erfðagreiningu um
greiðslur mikilvæg, þótt sitt muni sýnast
hverjum um upphæðir og aðferðir eins og á
eftir að koma í ljós.
í MORGUNBLAÐ-
inu í dag, laugardag,
er skýrt frá því, að
fyrir dyrum standi í
símarásum fyrir nýja
svonefnda UMTS-síma.
Símarásir á
uppboði
Bretlandi uppboð á
kynslóð farsíma,
Hinn 12. janúar sl. þurftu fyrirtæki að sækja
um að fá að taka þátt í uppboðinu og sýna að
þeim væri alvara með því að leggja fram
greiðslu að upphæð 50 milljónir sterlings-
punda.
Hinn 14. febrúar nk. verður tOkynnt hverj-
ir fá að taka þátt í uppboðinu. Sjálft uppboðið
hefst 6. marz nk. og skýrt verður frá því
hverjir hafi fengið úthlutað rásum hinn 24.
marz. Leyfi verða svo afhent 22. júní nk.
Gert er ráð fyrir, að brezkir skattgreiðend-
ur fái í sinn hlut 1,5 milljarða sterlingspunda
en um er að ræða 5 símarásir.
Finnar hafa þegar boðið upp slíkar síma-
rásir svo og Spánverjar og gert er ráð fyrir að
Þjóðverjar geri slíkt hið sama í júnímánuði
nk.
í þessari meðferð mála felst grundvallar-
breyting frá því, sem verið hefur. Með því að
bjóða upp símarásirnar er viðurkennt af hálfu
stjómvalda að um takmörkuð hlunnindi sé að
ræða. Þess vegna sé eðlilegt að hinn almenni
borgari fái eitthvað í sinn hlut í því formi að
endurgjald renni í almannasjóði og jafnframt
er auðvitað ljóst, að þessi aðferð tryggir að
klíkuskapur ræður ekki ferðinni heldur sitja
allir, sem áhuga hafa á að nýta sér þessi
hlunnindi við sama borð.
Uppboð á símarásum hafa farið fram í
Bandaríkjunum og hafa gefizt vel, þótt dæmi
sé um, að þau hafi mistekizt í einstaka tilvik-
um. Má í þessu sambandi vísa til greina eftir
ungan hagfræðinema, Jón Steinsson, sem
fjallaði um uppboð sem þessi í athyglisverð-
um greinum hér í Morgunblaðinu seint á síð-
astaári.
Það er tímabært að stjómvöld hugi að
þessum málum hér. Sjónvarpsrásir, útvarps-
rásir og farsímarásir em takmörkuð hlunn-
indi. Þótt tækniframfarir kunni að breyta því
í framtíðinni er þetta veruleikinn í dag. Þegar
viðskipti fara fram með útvarpsstöðvar hér á
landi er alveg augljóst, að söluverð þeirra tek-
ur m.a. mið af því, að einungis er um að ræða
takmarkaðan fjölda útvarpsrása. Útvarps-
stöðvamar hafa fengið þessum rásum úthlut-
að fyrir ekki neitt en verðmæti þeirra endur-
speglast í söluverði stöðvanna. Seljendur era
m.ö.o. að selja rásirnar, sem þeir fengu frá al-
mannavaldinu fyrir ekki neitt með sama hætti
og útgerðarmenn sem selja kvóta sem þeir
hafa fengið fyrir ekki neitt.
Hagnaðurinn af rekstri farsímakerfa
Landssíma Islands hf. áður Pósts og síma,
hefur verið gífurlegur og ekki verður annað
séð en keppinautur hans, Tal hf. blómstri.
Innan tíðar má gera ráð fyrir, að Landssími
íslands hf. verði seldur á opnum markaði. Það
er fráleitt, að afhenda einkafyrirtækjum að-
gang að takmörkuðum hlunnindum á borð við
símarásir án þess að greiðslur komi fyrir.
Þess vegna er eðlilegt að samhliða ákvörðun
um einkavæðingu fyrirtækisins verði teknar
stefnumarkandi ákvarðanir af hálfu ríkis-
stjórnar og Alþingis um það, hvernig fara
skuli með þau hlunnindi, sem felast í símarás-
um, sjónvarpsrásum og útvarpsrásum.
Fordæmin era fyrir hendi í öðram löndum.
Sú aðferð að bjóða þessar rásir upp er að
breiðast út. Eins og Morgunblaðið hefur
ítrekað bent á vora sjónvarpsrásir og út-
varpsrásir boðnar upp í Bretlandi í fyrsta
sinn í stjómartíð Margrétar Thatcher og
kemur ekki á óvart, því að það eitt er í sam-
ræmi við hugsjónir markaðssinna, að mark-
aðurinn sjálfur ráði ferðinni í sambandi við
úthlutun takmarkaðra hlunninda.
Víðtækari
skírskotun
SAMNINGURINN
við Islenzka erfða-
greiningu hf., sem
kynntur var í dag hef-
ur því mun víðtækari skírskotun en þá eina,
sem snýr að hinum miðlæga gagnagranni.
Með þeim samningi er búið að vísa veginn til
þess sem koma skal.
Úr því að eðlilegt getur talizt, að fyrirtækið
semji um að greiða 6% af hagnaði sínum fyrir
skatta en að vísu með ákveðnu þaki í al-
mannasjóði fyrir réttinn til þess að nýta upp-
lýsingar í eigu almennings er bæði sann-
gjarnt og réttmætt að aðrir geri slíkt hið
sama.
Era ekki allir sammála um að atvinnuveg-
irnir eigi að sitja við sama borð? Hvers vegna
Laugardagur 22. janúar
Morgunblaðið/RAX
Yfir Breiðamerkurjökli.
á íslenzk erfðagreining hf. að greiða 6% af
sínum hagnaði fyrir réttinn til þess að nýta
heilsufarsupplýsingar í eigu þjóðarinnar en
útgerðin ekki neitt fyrir að nýta aðra auðlind,
sem þjóðin á?
Allir sjá að þetta gengur ekki upp. Ná-
kvæmlega sömu rök og notuð era til þess að
tryggja greiðslur fyrir réttinn til að nýta
heilsufarsupplýsingar eða til þess að selja
farsímarásir í Bretlandi eiga við um aðal auð-
lind þjóðarinnar, fiskimiðin.
Að vísu hefur engum dottið í hug að krefj-
ast þess, að útgerðarfyrirtækin greiði ákveð-
inn hluta hagnaðar fyrirtækjanna fyrir skatta
í sameiginlegan sjóð en hins vegar hefur
mörgum komið til hugar, að eðlilegt væri að
gjald komi fyrir réttinn til þess að nýta fiski-
miðin.
Það er ekki hægt að nota þessa röksemd í
samningum við Islenzka erfðagreiningu en
hafna henni, þegar LÍÚ kemur til sögunnar.
Og það er heldur ekki hægt að halda því fram
að hún eigi við um heilsufarsupplýsingar en
ekki um farsímarásir.
Samningurinn við íslenzka erfðagreiningu
hf„ sem kynntur var fyrir hádegi í dag. laug-
ardag, hefur því margfalt meiri þýðingu en
upphæðirnar gefa til kynna. Það er ekki hægt
að h'ta á hann á annan veg en þann að í honum
felist vísir að mjög veigamikilli stefnumörkun
Alþingis og ríkisstjórnar og stjórnarflokk-
anna tveggja, þegar horft er til framtíðar.
í UMRÆÐUM UM
atvinnumál á þessum
áratug hefur rík
áherzla verið lögð á
jafnræði. Islenzk atvinnufyrirtæki þurfi að
búa við mjög svipuð rekstrarskilyrði og
keppinautar þeirra í öðram löndum. Þetta er
Allir sitji við
sama borð
eðlileg krafa. Hvemig eiga þau að geta keppt
á jafnréttisgrandvelli, ef þau búa við önnur og
verri rekstrarskilyrði?
Sama krafa hefur átt við vegna starfsskil-
yrða fyrirtækjanna hér innanlands. Ein meg-
inforsendan fyrir því að leggja af sértækar
aðgerðir í atvinnumálum einstakra byggðar-
laga er einmitt sú, að með slíkum aðgerðum
sé atvinnufyrirtækjum mismunað eftir lands-
hlutum. Hvemig eiga sjávarútvegsíyrirtæki á
Norðurlandi að geta staðið sig í samkeppni ef
sjávarútvegsfyrirtæki á Vestfjörðum fá með
einum eða öðram hætti fjármuni úr almanna-
sjóðum?
Nákvæmlega sömu röksemdir eiga við um
aðra þætti í atvinnulífi okkar. Þau sjávarút-
vegsfyrirtæki, sem skráð era á Verðbréfa-
þingi hafa t.d. ekki öll setið við sama borð,
þegar horft er til sögu þeirra. Þótt Samherji
hafi í upphafi byggzt á úthlutuðum kvóta hef-
ur fyrirtækið keypt langmest af þeim kvóta,
sem það ræður yfir á sama tíma og önnur
sjávarútvegsfyrirtæki byggja í mun ríkara
mæli á úthlutuðum kvóta, sem þau hafa feng-
ið fyrir ekki neitt. Það liggur í augum uppi, að
þessi mismunun skapar þeim fyrirtækjum,
sem byggja að veralegu leyti á úthlutuðum
kvóta forskot fram yfir Samherja. Er þetta
jafnræði á milli atvinnuíyrirtækja? Auðvitað
ekki. Er þetta réttlátt og sanngjamt? Auð-
vitað ekki. Era þessi fyrirtæki samanburðar-
hæf á hlutabréfamarkaði? Auðvitað ekki.
Að ekki sé talað um þá, sem vilja hefja út-
gerð nú og verða að kaupa allan kvóta.
Krafan um jafnræði er eðlileg af hálfu ís-
lenzkra fyrirtælqa gagnvart keppinautum
þeirra í útlöndum. Hún er eðlileg innbyrðis á
milli landshluta. Hún er eðlileg á milli at-
vinnugreina og hún er eðlileg innan atvinnu-
greina.
Rökin íyrir því að útfæra þá meginhugsun í
allt íslenzkt atvinnulíf að gjald sé greitt fyrir
nýtirigu takmarkaðra auðlinda eða hlunninda
era því ekki einvörðungu þau réttlætisrök,
sem snúa að almenningi. Það skiptir líka máli
fyrir atvinnulífið, að allir sitji við sama borð.
Það er óeðlilegt að verið sé að bera saman í
verðmati á hlutabréfamarkaði útgerðarfyrir-
tæki, sem byggja rekstur sinn að verulegu
leyti á úthlutuðum kvóta, sem þau hafa fengið
fyrir ekki neitt og önnur útgerðarfyrirtæki,
sem hafa keypt mest allan sinn kvóta.
Þeir útgerðarmenn, sem reka íyrirtæki,
sem byggjast að langmestu leyti á keyptum
kvóta hafa beina hagsmuni af því að ganga til
liðs við þá, sem telja að greiðsla eigi að koma
fyrir nýtingu auðlindarinnar.
Þau fyrirtæki, sem standa frammi fyrir
eðlilegri kröfu um, að þau greiði fyrir afnot af
takmörkuðum auðlindum eða hlunnindum,
eins og íslenzk erfðagreining, hafa beina
hagsmuni af því, að það sama eigi við um alla
aðra. Að allir sitji við sama borð.
Þess vegna er nú komið að því að tryggja
jafnræði á milli atvinnufyrirtækja í þessum
efnum sem öðram.
Sviptingar á íslenzka hlutabréfamai-kaðn-
um era orðnar miklar en eiga eftir að verða
meiri. Er eðlilegt að sumir þeirra, sem þar
takast á, byggi á fjárhagslegum styrkleika,
sem að töluverðu leyti byggist á því, að þeir
hafa fengið ókeypis hlunnindi, hvort sem um
er að ræða rétt til að nýta fiskimiðin eða af-
notarétt af símarásum, svo að dæmi sé tekið,
en að keppinautar þeirra hafi orðið að greiða
allt fullu verði? Er ekki augljóst, að síðar-
nefndi hópurinn hefur beina hagsmuni af því
að ganga til liðs við þá, sem vilja jafna þessi
met?
Auðvitað.
Siumiingxirinii við
Islenzka erfða-
greiningu hf., sem
kynntur var fyrir
hádegi í dag, laug-
ardag, hefiir því
margfalt meiri
þýðingu en upp-
hæðimar gefa til
kynna. Það er
ekki hægt að líta á
hann á annan veg
enþannaðíhon-
um fehst vísir að
mjög veigamikilli
stefnumörkun Al-
þingis og ríkis-
stjómar og stjórn-
arflokkanna
tveggja, þegar
horft er til fram-
tíðar.