Morgunblaðið - 23.01.2000, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Farandsýning um læknaskop á tíu sjúkrahusum
' Hláturinn lengir lífið^
FARANDSÝNINGIN Hláturgaa
2000 verður opnuð í K-byggingu
Landspítalans á morgun kl. 15.
’drfA U nJ D—
Það hefur aldeilis hlaupið á snærið hjá heilbrigðisráðherra með sparnaðinn í kerfinu.
Blómstr-
andi undan
snjónum
SUMARBLÓM frá siðasta sumri
komu í ljós í garði einum við
Vallhólma í Kópavogi þegar
snjórinn hvarf í hlákunni. Sljúpu-
blómið var að visu illa farið en þó
með sinum bláu blómum. Garð-
eigandinn segist hafa keypt blóm-
in og plantað í garðinum í vor og
þau hafi greinilega haft skjól af
snjónum og þolað kuldann.
Morgunblaðið/Eyjólfur M. Guðmundsson
(Í)inDesiT AEG (h) Husqvarna
Adstandendur geðsjúkra
Þeir þurfa
meiri aðstoð
Guðný Anna Arnþórsdóttir
Landlæknisembætt-
ið hefur undanfar-
ið staðið fyrir
átaki á sviði geðheilbrigð-
ismála - þemað hefur
bernst að þunglyndi, sem
er mjög algengur sjúk-
dómur og getur verið lífs-
hættulegur. í umræðunni
hafa augu manna ekki
síst beinst að geðdeildum
og öðrum stöðum þar sem
geðmeðferð fer fram.
Ymsar rannsóknir hafa
farið fram á líðan að-
standenda og þörfum
þeirra. Guðný Anna Arn-
þórsdóttir framkvæmda-
stjóri Geðsviðs Sjúkra-
húss Reykjavíkur hefur
kynnt sér þessar rann-
sóknir.
„Bæði reynsla og rann-
sóknir gefa okkur til kynna að
aðstandendur geðsjúkra hafa
mikla þörf fyrir fræðslu og
stuðning fagfólks. Starfsfólk
geðheilbrigðissviðs er alltaf að
vakna betur til vitundar um mik-
ilvægi þessara þátta í meðferð
hins geðsjúka og þýðingu þess
að styðja við aðstandendur."
- Hvernig er hægt að aðstoða
aðsta ndendur?
„ Slík fjölskylduþjónusta felst
einkum í fræðslu og stuðningi.
Fræðslan getur falist í upplýs-
ingum um sjúkdóm ástvinarins,
meðferð hans og horfum, ráðleg-
gingum um viðbrögð við ákveðnu
hegðunarmunstri, meðferð lyfja,
hvert beri að snúa sér með
ákveðin mál og svo framvegis.
Bæði er unnt að gera þetta í
einkaviðtölum og í formi fyrir-
lestra. Stuðningurinn getur fal-
ist í símtölum, einkaviðtölum eða
hópviðtölum, tilvísunum til ann-
arra fagaðila og svo framvegis."
- Hvaða niðurstöður hafa
fengist í rannsóknum á líðan að-
standenda geðsjúkra?
„Á íslandi hafa ekki verið
gerðar margar rannsóknir á
þessu efni, en þær sem hafa ver-
ið gerðar leiða eitt og annað
fróðlegt í ljós. í rannsókn sem
læknarnir Ólafur Þ. Ævarsson
og Lárus Helgason gerðu 1990
kom fram að 70% aðstandenda
geðsjúkra höfðu fengið kvíða-
og/eða þunglyndisköst eftir að
veikindi fjölskyldumeðlims hóf-
ust, 52,8% höfðu leitað til læknis
vegna eigin vanlíðanar. í rann-
sókn hjúkrunarfræðingsins Ey-
dísar Sveinbjarnardóttur 1993
kom m.a. fram að vanlíðan fjöl-
skyldumeðlima hefur áhrif á líð-
an sjúklingsins og hægir á bat-
anum hjá honum. Eydís gerði
ennfremur rannsókn 1996 á
þessu efni og þar kom fram að
aðstandendum fannst að stuðn-
ingur heilbrigðisstarfsfólks
mætti vera bæði formlegri og
sýnilegri. Þegar þessir aðstan-
dendur voru beðnir að skilgreina
hvað stuðningur væri nefndu
þeir eftirfarandi þætti: 1. mark-
viss samskipti við hjúkrunarfólk.
2. aukið upplýsinga-
flæði. 3. fræðslu um
sjúkdóminn, einkum í
upphafi veikinda. 4.
sýnilegri vettvang fyr-
ir fjölskylduna að fá útrás.“
- Benda erlendar rannsóknir í
sömu átt?
„Já, þær gera það mjög svo.
Sænsk rannsókn frá 1999, gerð
af Magne-Ingvar og Ojehagen,
sýndi að 63% aðstandenda þeirra
sem reynt höfðu sjálfsvíg töldu
sig hafa geðræn vandamál og
80% þeirra töldu sig hafa önnur
vandamál við að stríða, svo sem
fjárhagsleg og félagsleg. í rann-
► Guðný Anna Amþórsddttir
fæddist á Eskifirði 1951. Hún
lauk stúdentsprófi frá Verslun-
arskóla íslands 1972, BS-prófi í
hjúkrunarfræði frá Háskóla ís-
lands 1977, kennslu og upp-
eldisfræði frá sama skóia 1979
og MS-prófi frá University of Co-
lorado í geðhjúkrun og stjórnun
1995. Hún var hjúkrunarfræð-
ingur á Geðdeild Landspitalans á
Kleppi og við Hringbraut frá
1978 til 1989. Hefúr kennt geð-
hjúkrun við námsbraut í hjúkr-
unarfræði við HÍ frá 1982 og var
lektor í geðhjúkrun frá 1984 til
1992. Frá 1989 hefur Guðný
Anna verið hjúkrunarfram-
kvæmdastjóri geðsviðs Sjúkra-
húss Reykjavíkur. Hún er gift
Hjálmari Kjartanssyni hagfræð-
ingi og eiga þau tvö börn.
sókn sem gerð var í Bandaríkj-
unum 1999 af Gaskue-Carter og
Curlee voru aðstandendur beðn-
ir að forgangsraða óskum sínum
um stuðning varðandi geðsjúkan
fjölskyldumeðlim, 66% þeirra
óskuðu fyrst og fremst eftir ein-
staklingstímum með geðheil-
brigðisstarfsfólki."
- Hver er reynsla starfsfólks í
geðheilbrigðiskerfinu í þessum
efnum?
„Heilbrigðisstarfsfólk er oft-
ast ekki búið að vinna lengi á
geðdeildum og/eða við meðferð
geðsjúkra þegar það finnur
sterklega fyrir þörf aðstandenda
fyrir stuðning. Geðsvið sjúkra-
húsanna hafa reynt að mæta
þessari þörf með ýmsu móti og
námskeið fyrir aðstandendur
(fyrirlestraraðir) hafa meðal
annars verið haldin á Geðdeild
Landsspítala og Geðsviði
Sjúkrahúss Reykjavíkur, á
Hvítabandi og deild A2. En bet-
ur má ef duga skal. Það þarf að
hnýta betur saman öll möguleg
bjargráð sem mættu verða að-
standendum geðsjúkra að liði.
Rætt hefur verið um sjúkrahús-
tengda geðhjúkrun sem einn
möguleikann, ellegar þá hreyf-
anlegt þverfaglegt
teymi sem myndi
sinna vitjunum utan
stofnana. Komið hefur
fram m.a í könnun
sem gerð var á A2 á SHR í við-
tölum að aðstandendur eru mjög
ánægðir með þann stuðning sem
þeir fá frá fagfólkinu þegar fólk
biður um hann, en það eru ekki
allir sem áræða að biðja um að-
stoð og þar þurfum við að reyna
að gera aðstoðina „formlegri og
sýnilegri."
Þess má geta að í febrúar
verður aðstandendadagur á
Hvítabandi SHR.
Fjölskyldur
geðsjúkra