Morgunblaðið - 03.03.2000, Qupperneq 28

28 FÖSTUDAGUR 3. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Stuðningsmenn fagna og andstæðingar harma lausn Augustos Pinochets
Hugsanlega
sviptur frið-
helgi í Chile
AP
Andstæðingar Augustos Pinochets ganga með kröfuborða fram hjá hæstarétti landsins í miðborg Santiago í
gær. Á borðanum stendur: „Samtök ættingja þeirra sem teknir voru af lífí af pólitískum ástæðum."
Lundúnum, Santiago,. Reuters, AP, AFP.
STUÐNINGSFOLK Augustos Pin-
ochets, fyrrverandi einræðisherra
Chile, skutu í gær töppum úr kampa-
vínsflöskum og andstæðingar hans
grétu vonbrigðistárum þegar fréttin
af lausn hans úr stofufangelsi í Bret-
landi barst til ehilesku höfuðborgar-
innar Santiago. En þegar einræðis-
herrann fyrrverandi lendir þar í dag,
eftir 16 mánaða stofufangelsisdvöl í
Englandi, á hann von á fleiru en
fögnuði stuðningsmanna og skömm-
um andstæðinga. Chileskur rann-
sóknardómari hefur verið að undir-
búa málsókn gegn honum í 68 liðum.
Handtaka Pinochets, sem nú er 84
ára, og lögfræðislagurinn sem fylgdi
í kjölfarið hefur sett áður óþekkt for-
dæmi í alþjóðarétti. Nú hafa í fyrsta
sinn fyrrverandi einræðisherrum
verið gefin skýr skilaboð um, að þeir
geti ekki lengur reitt sig á að njóta
friðhelgi frá málsókn, hvorki í eigin
heimalandi né erlendis.
Ákvörðun Jack Straw, innanríkis-
ráðherra Bretlands, um að sleppa
Pinochet, sem tvívegis fékk vægt
heilablóðfall sl. haust, byggðist á
þeirri niðurstöðu óháðrar lækna-
nefndar, að skert andleg heilsa hans
gerði hann ófæran um að gangast
undir réttarhöld.
Sonur Pinochets, sem einnig heitir
Augusto, sagði í Santiago að faðir
sinn hefði tekið fréttinni af ákvörðun
Straws „af mikilh stillingu, eins og
hans er von og vísa, án þess að bera
tilfinningar sínar á torg“.
„Martröðin er yfirstaðin," sagði
Luis Cortes Villa, fyrrverandi hers-
höfðingi í Chileher og forstöðumað-
ur Pinochet-stofnunarinnar í Santia-
go. „Réttlætið hefur sigrað,“ sagði
hann. Nokkrar götur sem næst
liggja húsnæði Pinochet-stofnunar-
innar höfðu verið skreyttar í chi-
lesku fánalitunum og lögreglan lok-
að þeim, þar sem búizt var við að
hundruð stuðningsmanna einræðis-
herrans fyrrverandi myndu safnast
þar saman til að fagna heimkomu
hans.
En í höfuðstöðvum samtakanna
Ættingjar handtekinna og horfinna,
sem hafa sérhæft sig í að grafast fyr-
ir um örlög fólks sem varð fyrir
barðinu á harðstjórn Pinochets á ár-
unum 1973-1990, var stemmningin
dapurleg. Þar sló þögn á viðstadda,
þegar fréttin barst frá Lundúnum.
58 kærur
En samtímis því að flugvél chi-
leska flughersins hóf sig á loft frá
enskum herflugvelli var chileski dó-
marinn Juan Guzman Tapia að
leggja síðustu hönd á málsókn á
hendur Pinochet fyrir voðaverk sem
unnin voru á valdaárum hans. Allt í
allt hafa 68 kærur verið lagðar fram
gegn Pinochet í Chile á síðustu
tveimur árum. Að kærunum standa
hópar eins og Kommúnistaflokkur
Chile, fyrrverandi pólitískir fangar,
ættingjar horfins fólks og einkaaðil-
ar sem telja hann ábyrgan fyrir þús-
undum mannrána, pyntinga og
morða.
En til þess að mögulegt sé að
draga Pinoehet fyrir rétt í heima-
landi hans þyrfti að svipta hann frið-
helgi þeirri sem hann nýtur sem öld-
ungadeildarþingmaður, sem hann
lét skipa sig til æviloka er hann lét af
embætti æðsta yfirmanns heraflans
árið 1998. Andres Zaldivar, forseti
öldungadeildarinnar, sagði í gær að
hugsanlega yrði Pinochet sviptur
friðhelgi.
„Það er hægt að svipta hann þeim
forréttindum sem hann nýtur, rétt
eins og gildir um alla aðra þegna
þessa lands,“ sagði Zaldivar í símavið-
tali við útvarpsstöðina Radio Coopera-
tiva. Dóttir Pinochets, Jaqueline Pin-
ochet, sagði í sjónvarpsviðtali að faðir
sinn væri tilbúinn til að svara til saka.
Zaldivar, sem dvaldi í útlegð á
Spáni í valdatíð Pinochets, sagði að
Guzman dómari yrði að sækja um
það til þingdeildarinnar að Pinochet
yrði sviptur friðhelgi, og að ákvörð-
un dómarans yrði síðan að staðfesta
hjá áfrýjundardómstóli í Santiago og
loks hjá hæstarétti landsins.
Guzman sagði í fyrradag, að hann
væri að íhuga að leggja fram umsókn
um að Pinochet yrði sviptur friðhelgi
og látinn svara til saka fyrir að bera
ábyrgð á aftökum án dóms og laga,
morðum, pyntingum og hvarfi 1.198
stjómarandstæðinga á valdatíma
hans. Og samtök ættingja horfinna
hafa líka sagzt munu fara fram á að
Pinochet verði sviptur friðhelgi sinni
er hann snýr aftur til Chile.
3.197 dauðsföll
Eftir því sem Sannleiks- og sátt-
anefnd sú, sem komið var á fót eftir
að lýðræðisumskipti höfðu orðið í
landinu eftir að Pinochet lét af völd-
um árið 1990, kemst næst, má rekja
dauða 3.197 manna til harðstjórnar
Pinochets. Einræðisherrann fyrr-
verandi hefur hins vegar aldrei viljað
viðurkenna að nein mannréttinda-
brot hafi verið framin í valdatíð hans.
Juan Gabriel Valdes, utanríkis-
ráðherra Chile, sagði að málið hefði
valdið landinu miklum álitshnekki og
Pinochet ætti sjálfur mesta sök á
handtökunni þar sem hann hefði
„forsmáð almenningsálitið í heimin-
um og þá sem gagnrýndu mannrétt-
indabrotin í Chile“.
Anna Lindh, utanríkisráðherra
Svíþjóðar, sagði að það ylli sér von-
brigðum að Pinochet yrði ekki sak-
sóttur en bætti við að ákvörðun
Straws sýndi muninn á einræðis-
stjóm hans og réttarríki.
Margaret Thatcher, fyrrverandi
forsætisráðherra Bretlands og ein af
dyggustu stuðningsmönnum Pin-
ochets, sagði að hann hefði reynst
Bretum vel í Falklandseyjastríðinu
1982 og þeir hefðu endurgoldið það
með „þrálátum pólitískum árásum".
Fjársöfnun Helmuts
Kohls misjafnlega tekið
Bcrlfn. Reutcrs, AP, AFP.
Helmut Kohl gengur fram hjá fréttamönnum fyrir
utan heimili sitt í Berlín í gær.
marka sem Kohl
hefur játað að
hafa tekið við frá
ótilgreindum vel-
unnurum flokks-
ins á síðustu
valdaárum sín-
um.
Biedenkopf í
leiðtogasætið?
Vitað er að
Kohl er í mun að
geta haft áhrif á
hver velst í leið-
togasæti CDU
eftir að Wolfgang
Scháuble, arftaki
Kohls, lætur af
því á flokksþingi í
byrjun aprfl. í
gær virtust líkur
á því að Kurt
Herskáir Albanar í Suður-Serbíu
Spenna milli
þjóðernishópa
Gnjilanc. AP.
FREGNUM þess efnis, að Helmut
Kohl væri að safna fé til að mæta
sektum sem vænta má að Kristilega
demókrataflokknum í Þýzkalandi
(CDU) verði gert að greiða vegna
ólöglegra framlaga sem Kohl hefur
viðurkennt að hafa tekið við, var tekið
af tortryggni í gær, bæði utan raða
flokksins sem innan. Þykir þetta út-
spil kanzlarans fyrrverandi ekki til
þess fallið að hjálpa mikið upp á til-
raunir til að binda enda á ÍJármála-
hneykslið sem steypt hefur flokknum
í verstu kreppu sem hann hefur lent í
frá stofnun fyrir yfir 50 árum.
Kohl staðfesti fyrir fréttamönnum
í gær að hann væri að reyna að leggja
sitt af mörkum til að bæta fjármála-
stöðu CDU, sem nýlega var gert að
greiða sem svarar um 150 milljónum
króna í sekt fyrir brot á lögum um
fjármögnun stjómmálaflokka, og má
búast við frekari sektum á grundvelli
þess sem fram hefur komið um ólög-
leg og vafasöm vinnubrögð við fjár-
málastjóm flokksins.
Er Kohl fór frá íbúð sinni í Berlín í
gær vörpuðu fréttamenn spurning-
um til hans um hvað honum gengi til
með fjársöfnuninni. Hann svaraði að-
eins að tilgangurinn væri „góður“.
Friedrich Merz, nýkjörinn formaður
þingflokks CDU og systurflokksins
CSU á þinginu í Berlín, sagðist í gær
fagna hverju því skrefi sem Kohl stigi
til að bæta þann fjárhagslega skaða
sem hann hefur valdið flokknum. En
hann sagðist ennfremur ekki eiga von
á því að þessi fjársöfnun hans væri til
þess fallin að draga úr þeim hnekki
sem traust fólks á flokknum hefur
beðið vegna fjármálahneykslisins.
Og Franz Múntefering, fram-
kvæmdastjóri Jafnaðarmannaflokks-
ins, sagði „erfitt að trúa því hvað sé í
raun að gerast“. „Þetta er allt ótrú-
lega vandræðalegt,“ sagði Múntefer-
ing. „Þetta er afturfor til hins sama
gamla Kohls, sem heldur að hann geti
gert gott úr öllu með peningum. Ein-
kunnarorð hans em: ,þegið þið bara
og elskið mig’.“
A ARD-sjónvarpsstöðinni og í dag-
blaðinu Bild hefur verið greint frá því
að Kohl hafi safnað sex milljónum
marka, andvirði um 22 milljóna
króna, frá fjársterkum vinum sínum í
viðskiptalífinu. Þessi upphæð sam-
svarar því sem gera má ráð fyrir að
CDU verði gert að greiða í sekt
vegna þeirra u.þ.b. tveggja milljóna
Biedenkopf, gamall innanflokks-
andstæðingur Kohls og núverandi
forsætisráðherra Saxlands, yrði fyrir
valinu sem málamiðlunarlausn, svo
að aukið svigrúm gæfist til að ná sátt í
flokknum um framtíðarleiðtoga.
Dagblaðið Die Welt greindi frá því
í gær að Biedenkopf, sem nú stendur
á sjötugu, hefði hitt hóp áhrifamanna
í flokknum í Lúbeck, sem vildu að
hann tæki að sér að gegna flokksfor-
mennskunni unz þeir erfiðleikar sem
flokkurinn á við að etja núna séu yfir-
staðnir. Lízt þessum stuðningsmönn-
um Biedenkopfs miður vel á að Ang-
ela Merkel, núverandi fram-
kvæmdastjóri CDU - sem er 45 ára
Austur-Þjóðverji - hreppi æðsta
flokksembættið.
IBUAR af albönskum uppruna í suð-
urhluta Serbíu, skammt austan við
Kosovo-hérað, hafa stofnað frelsis-
her til að verjast árásum sem þeir
segjast hafa orðið fyiir af hendi
Serba. Albanir eru fjölmennir í
þremur bæjum í Suður-Serbíu, Pres-
evo, Medvedja og Bujanovac, og
kenna hersveitir þeirra sig við bæina.
„Við ætlum ekki að efna til stríðs,
heldur koma í veg fyrir að í óefni
fari,“ sagði einn forystumanna frels-
ishersins við fréttamann AP-frétt-
astofunnar í gær.
Einkennisbúningar og tákn her-
sveitanna eru sögð minna á Frelsis-
her Kosovo (UCK) sem nú hefur af-
vopnast. Serbar hafa undanfarna
daga haldið því fram að albönskum
íbúum í suðurhluta Serbíu berist
stöðugt liðsauki frá Kosovo og yfir-
menn Atlantshafsbandalagsins, sem
sinnir nú friðargæslu í héraðinu, hafa
lýst yfir áhyggjum af ástandinu. Yfir-
menn friðargæsluliðs NATO hafa
heitið því að stöðva alla þá sem reyni
að fara yfir landamörk milli Kososvo
og Serbíu.
1.300 manns flúið Serbíu
á tveimur mánuðum
Spenna hefur farið vaxandi í Suð-
ur-Serbíu milli þjóðernishópa eftir að
tveir bræður af albönskum uppruna
voru myrtir í lok janúar síðastliðins.
Serbneskur lögregluforingi var veg-
inn um síðustu helgi og þrír ser-
bneskir lögreglumenn særðir. Um
það bil 1.300 albanskir íbúar hafa að
sögn fulltrúa alþjóðlegra hjálpar-
starfsmanna flúið frá Serbíu til Kos-
ovo á síðustu tveimur mánuðum. Á
síðustu þremur dögum hafa meira en
100 manns komið til Kosovo vegna
ástandsins í Suður-Serbíu, að sögn
þeirra.
-----------------
Riefenstahl
í þyrluslysi
Miinchen. AP.
BJÖRGUN ARÞYRLA þýzka bif-
reiðaeigendaklúbbsins ADAC lenti
í gær við sjúkrahús í MUnchen eftir
að hafa sótt ljósmyndarann og kvik-
myndagerðarkonuna Leni Rief-
enstahl, sem frægust er fyrir að
hafa gert áróðurskvikmyndir fyrir
nazista á fjórða áratugnum, til Súd-
an, þar sem hún rifbcinsbrotnaði í
þyrluslysi fyrr í vikunni.
Riefenstahl, sem er 97 ára að
aldri, var f Súdan í þeim tilgangi að
heimsækja núba-þjóðflokkinn í
fyrsta sinn í 23 ár. Með í för voru
kvikmyndagerðarmenn.
Riefenstahl var útskúfað úr opin-
beru lífí eftir stríð fyrir að hafa
gert myndir eins og „Sigur viljans",
heimildamynd um flokksþing
Nazistaflokksins árið 1934, og
mynd um Ólympíuleikana í Berlín
árið 1936. Ljósmyndir sem hún tók
af núba-mönnum á áttunda ára-
tugnum aflaði henni aftur virðing-
ar og á síðustu árum hefur hún lagt
stund á neðansjávarmyndatökur.