Morgunblaðið - 06.05.2000, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 6. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Meðganga
Tengsl reykinga
og hegðunar.
Börn
Vondir draumar
oftast eðlilegir.
Lyf
Nýttlyfgegn
„ofursýklunum".
Læknisfræði
Eyrnamergur er
öflug sýklavörn.
Samtök skoskra atvinnuknattspyrnumanna
Leikmenn skrái
höfuðmeiðsl
Reuters
Höggið sem höfuðið verður fyrir þegar bolti er skallaður getur jafn-
ast á við högg frá góðum áhugaboxara.
Associated Press
Meinlausar
martraðir
New York. Reuters.
Fyrrverandi knatt-
spyrnumenn kveð-
ast hafa orðið fyrir
varanlegum skaða
af því að skalla fót-
bolta
KNATTSPYRNUMÖNNUM hef-
ur verið ráðlagt að skrá þau
höfuðmeiðsl sem þeir verða fyr-
ir, eftir að í ljós kom að þau
geta valdið vandamálum síðar á
æfinni. Samtök skoskra atvinnu-
knattspyrnumanna hvöttu til
þessa er fjöiskyldur tveggja
fyrrverandi knattspyrnustjarna
undirbjuggu málshöfðun vegna
meintra meiðsla þeirra af völd-
um þess að hafa skallað bolta.
Knattspyrnumennirnir tveir,
Billy McPhail og Jock Weir,
voru á hátindi ferils síns á
fimmta og sjötta áratugnum.
McPhail er nú alzheimersjúkl-
ingur og Weir er haldinn elli-
glöpum, að því er breska ríkis-
útvarpið, BBC, greindi frá.
Verkfræðingar við Glasgow-
háskóla hafa greint frá því, að
hámarkskraftur sem höfuð
knattspyrnumanns þyrfti að
taka við þegar hann skallaði
eldri gerð fótbolta gæti numið
allt að hálfu tonni. Samsvarandi
tala þegar um nýja gerð bolta
er að ræða er um það bil helm-
ingi lægri.
Dr. Ron Thomson sagði að
engu að síður væri um að ræða
meiri kraft en góður áhuga-
hnefaleikamaður gæti framkall-
að með höggi. Ef þetta endur-
tæki sig oft á meðallöngum
knattspyrnuferli mætti búast við
að skaði hlytist af.
Graham Teasdale, prófessor
við taugavísindadeild háskólans,
sagði að þótt knattspyrnumenn
yrðu að gera sér grein fyrir
þeirri hættu sem fylgdi íþrótt-
inni vildi hann ekki gera of mik-
ið úr áhættunni við að skalla
venjulegan bolta.
ÞEGAR börn kvarta yfir sífelldum
martröðum eða vakna upp af
skelfilegum draumum verður for-
eldrum þeirra um og ó. En sam-
kvæmt nýlegri skýrslu er börnum
eðlilegt að dreyma slíka drauma og
þeir benda sjaldnast til veikinda
eða tilfinningavandamála.
„Tuttugu til þrjátíu og níu prós-
ent bama á aldrinum fimm til tólf
ára fá matröð,“ skrifar dr. J.F.
Pagel, við læknadeild Háskólans í
Colorado í Bandaríkjunum. „Öfugt
við það sem almennt er talið benda
tíðar martraðir ekki til sálrænna
kvilla.“
Pagel er sérfræðingur í rann-
sóknum á svefntruflunum, og segir
hann tvenns konar „vonda
drauma“ oft valda foreldrum barna
ótta, martraðir og næturógnir.
Martraðir eru skýrir, skelfilegir
draumar sem oftast vekja barnið.
Þetta kemur yfirleitt fyrir í djúp-
svefni, oft snemma á morgnana.
Næturógnir koma oftast fyrir
snemma á svefntímanum og lýsa
sér sem ofsahræðsla og mikill ótti
og það getur verið erfitt að vekja
barnið. Eitt til fjögur prósent
barna verða fyrir næturógnum og
eru þær algengastar á aldrinum
fjögurra til tólf ára. Sjaldnast
bendir þetta til þess að barnið sé
undir tilfinningalegu álagi, að því
er fram kemur í skýrslu Pagels í
læknaritinu American Family
Physician.
Hann segir að það geti verið gott
að ræða þetta við heimilislækni, en
yfirleitt þurfi ekki að gefa nein lyf.
Þessar svefntruflanir hverfi yfir-
leitt með aldrinum. Skýrslu Pagels
fylgja leiðbeiningar til foreldra,
þar sem bent er á að ef martraðir
hafi áhrif á daglegt líf barns sé rétt
að hafa samband við lækni. Þá sé
rétt að gæta barna sem verða fyrir
næturógnum því þau geti dottið
fram úr rúminu eða gengið í svefni.
Hvað gerir eyrnamergur?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spuming: Hvað veldur því að
myndun eymamergjar stöðvast?
Hversu nauðsynlegt er að losna við
eymamerg og er hugsanlegt að þess
háttar úrgangsefni safnist í slíkum
tilfellum saman annars staðar í lík-
amanum? Geta sár í eymm hindrað
íramleiðslu eymamergjar? Hveijar
em orsakir þess að myndun eyma-
mergjar stöðvast og getur það haft
áhrif á heiisu viðkomandi?
Svar: Eymamergur er eðlilegur og
nauðsynlegur. Hann er brúnn og
vaxkenndur og er myndaður af sér-
stökum kirtlum í þeim þriðjungi
hlustarinnar sem er næstur opinu.
Húðin sem þekur hlustina að innan
vex á þann hátt að hún flytur eyma-
merginn stöðugt út úr ytra eyranu.
Sýklavörn
Eymamergurinn er dálítið súr sem
gerir það að verkum að hann hindr-
ar vöxt ýmissa sýkla. Eymamerg-
urinn ver hlustina og hljóðhimnuna í
botni hennar íyrir sýkingum. Til em
rannsóknir sem sýna að ef eyma-
mergur er fjarlægður jafnóðum og
hann myndast eykst vöxtur bakter-
ía í hlustinni svo og tíðni sýkinga.
Það er talsvert breytilegt milli
einstaklinga hversu mikið myndast
af eyrnamerg; sumir mynda svo h'tið
að eyrnamergur nær aldrei að safn-
ast fyrir en aðrir svo mikið að
hreinsa þarf hlustina á nokkurra
mánaða fresti. Með aldrinum verður
eymamergurinn þykkari og þurrari
og meiri hætta er á að hann safnist
fyrir og loki hlustinni. Venjulegir
þvottar og böð em oftast nægjanleg
til að hreinsa eymamerginn hæfi-
lega mikið burtu. Eymapinnar með
bómull em í lagi ef þeir em notaðir
mjög varlega og ekki stungið langt
inn í hlustina heldur einungis notað-
ir til að hreinsa opið. Aldrei má
stinga neinu langt inn í hlustina
vegna hættu á að skadda hljóðhimn-
una eða ýta eymamerg inn að hljóð-
himnu.
Þeir sem fá hellu fyrir eyra og
skerta heym eftir að fara í bað eiga
ekki að reyna að hreinsa hlustina
sjálfir heldur fara til læknis. Áður
fyrr var hlustin hreinsuð í slíkum
tilvikum með því að sprauta volgu
vatni inn í hana en það er sjaldan
gert nú orðið vegna smávegis hættu
á að skemma hljóðhimnuna. Flestir
læknar nota þá aðferð að draga
eymamergstappann út með lítilli
töng eða krók, stundum eftir að
hann hefur verið mýktur upp með
vökva.
Það er nánast óþekkt að myndun
eymamergjar stöðvist en svo getur
virst hjá fólki sem fer mikið í böð
eða sund og notar mikla sápu þann-
ig að eymamergurinn hreinsast
burtu jafnóðum og hann myndast.
Eymamergur er ekki úrgangsefni
heldur gagnlegur hluti af vömum
líkamans gegn sýklum.
• Á NETINU: Nálgast má skrif
Magnúsar Jóhannssonar um lækn-
isfræðileg efni á heimasíðu hans á
Netinu. Slóðin er: http://www.hi.is/
—magjoh/
Lesendur Morgunblaðsins geta
spurt lækninn um það sem þeirn
liggur á hjarta.
Tekið er á móti spumingum á
virkum dögum milli klukkan 10 og
17 í síma 5691100 og bréfum eða
súnbréfum merkt: Vikulok. Fax
5691222. Einnig geta lesendur sent
fyrirspumir sínar með tölvupósti á
netfang Magnúsar Jóhanns-
sonar:elmag@hotmail.com