Morgunblaðið - 13.05.2000, Side 36

36 LAUGARDAGUR 13. MAÍ 2000
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Réttar merkingar á matvörum skipta miklu máli
Á umbúðum niðursuðurdósa á
að koma fram hversu hátt hlut-
fall er grænmeti eða ávextir og
hversu hátt hlutfall er vökvi.
Þær upplýsingar skorti t.d. í
þessum tilfellum.
Morgunblaðið/Porkell
Framleiðendur eiga nú samkvæmt gildandi reglugerð að setja á
sultukrukkur upplýsingar um hversu mikið af ávöxtum er í sultunni.
Sumar þessara tegunda voru rétt merktar, en á aðrar vantaði upp-
lýsingar um magn ávaxta.
Næringargildi á að koma fram
í 100 g og ef erlendir framleið-
endur gefa það upp í öðrum
skömmtum ber innflytjendum
að bæta við næringargildi í 100
g. Hér er búið að útbúa miða
með 100 g upplýsingum.
Neytendur eiga að geta séð hvert geymslu-
þol vörunnar er út frá „best fyrir“ dagsetn-
ingu eða upplýsingum um siðasta neyslu-
dag. Það tók þó ekki langan tíma að fínna
nokkrar tegundir sem ekki voru merktar
með þessum hætti.
Framleiðendur ejga ávallt að geta vatns-
magns í skinku. I mörgum tilfellum reynd-
ust þeir vera búnir að koma þessum upp-
lýsingum á umbúðir en skamman tíma tók
þó að fínna þrjá aðila sem ekki voru búnir að
koma þessum málum í lag.
f sumum tilvikum var næringargildi gefið
upp i skömmtum, t.d. bollatali eða stykkja-
tali. f slíkum tilvikum eiga innflytjendur að
bæta við upplýsingum um næringargildi í
100 grömmum.
Útrunnar matvörur geta jafnvel
verið skaðlegar heilsu manna
Neytendur eiga rétt á að vita hvenær
geymsluþol matvara rennur út, hversu
miklu vatni er bætt í skinku og hversu
mikið af ávöxtum er í sultu svo dæmi séu
tekin. Guðbjörg R. Guðmundsdóttir bað
Guðrúnu Elísabetu Gunnarsdóttur, mat-
vælafræðing hjá Hollustuvernd ríkisins, að
ganga með sér um matvörumarkað og
skoða merkingar á matvörum.
ÝMSAR reglur eru í gildi um
merkingar matvara sem miðast að
því að upplýsa neytendur um
geymsluþol matvæla, innihald og
næringargildi. Framleiðendur og
innflytjendur eru stöðugt að bæta
umbúðamerkingar og nú heyrir t.d.
til undantekninga ef vörur eru ekki
geymsluþolsmerktar. Algengast er
að matvörur séu merktar „best fyr-
ir“ en kælivörur með stutt
geymsluþol eru merktar með „síð-
asta neysludegi“.
Guðrún Elísabet Gunnarsdóttir
matvælafræðingur hjá Hollustu-
vernd ríkisins segir að oft sé óhætt
að neyta matvöru þótt komið sé
framyfír uppgefinn geymslutíma
en viðkvæmra matvæla eigi ekki að
neyta þegar geymslutími er út-
runninn.
Hún segir enníremur að langt sé
síðan kröfur um „best fyrir“ merk-
ingar voru settar og því eigi þessar
merkingar fyrir löngu að vera
komnar á umbúðir. Þótt það heyri
til undantekninga að vörur séu ekki
merktar með þessum hætti tók það
okkur ekki langa stund að finna
bæði íslenskar vörur og erlendar
sem ómögulegt var að sjá á að væru
geymsluþolsmerktar.
Eitt af því sem máli skiptir fyrir
neytendur er að fá upplýsingar um
næringargildi matvara. Það er þó
ekki skylt að gefa upp næringar-
gildi á umbúðum hér á landi, nema
þegar lgötvörur eru annars vegar,
eða verið er að fullyrða um næring-
argildi vörunnar á umbúðum. Þeg-
ar erlendir framleiðendur gefa upp
næringargildi vöru í skammti þá
þurfa innflytjendur að bæta við
upplýsingum um næringargildi í
100 grömmum. Innflytjendur
fengu frest til að koma þessum upp-
lýsingum á umbúðir eftir að reglu-
gerðin tók gildi og Guðrún segir að
flestir séu þegar búnir að því en því
miður ekki allir.
í maí 1998 var sett reglugerð um
kjöt og kjötvörur þar sem m.a. eru
gerðar kröfur um merkingar á
prósentuhlutfalli vatns sem bætt er
í skinku. Þegar umbúðir voru skoð-
aðar í vikunni reyndust margir
vera búnir að koma þessum málum
í lag. Engu að síður fundum við þrjá
skinkuframleiðendur sem ekki eru
með þessar upplýsingar á umbúð-
um. Frestur til að koma þessum
málum í lag rann, að sögn Guðrún-
ar,út fyrir bráðum ári.
Magn sykurs og
ávaxta í sultum
Þá á samkvæmt reglugerð um
aldinsultur að setja á umbúðir upp-
lýsingar um magn ávaxta og heild-
armagn sykurs í 100 grömmum af
vöru.
Með því að hafa þessar upplýs-
ingar geta neytendur komist nærri
um gæði sultunnar. Sama má segja
um grænmeti í niðursuðudósum. A
umbúðum á skýrt að koma fram
nettóinnihald og hve mikið af inni-
haldi er grænmeti. Þegar umbúðir í
matvöruverslunum voru skoðaðar
með þetta í huga kom í ljós að sum-
ir eru með merkingarnar í lagi en
aðrir ekki.
Járneitrun meöal barna
The New York Times Syndicate.
TALIÐ er að á hverju ári taki um
3000 smáböm í Bandaríkjunum of
stóran skammt af jámi vegna þess
að þau komist í fæðubótarefni eða
fjölvítamín sem innhalda jám.
Fjöldi þeirra bama sem fengið hafa
jámeitrun hefur meira en tvö-
faldast síðan um miðjan síðasta ára-
tug, en ekki er fyllilega ljóst hveijar
eru ástæður þessarar fjölgunar.
Þrátt fyrir þetta deyja nú færri
böm af völdum of stórs skammts af
jámi, en slíkur skammtur getur
valdið lifrar-, hjarta-, tauga- og
magakvillum. Þetta era niðurstöður
könnunar sem birtust í aprílhefti
læknaritsins Southern Medical
Joumal.
Þrjátíu og sex 60 millígramma
járntöflur, eða 120 barnafjölvíta-
míntöflur með 15-18 millígrömm-
um af jámi, geta orðið smábami að
bana, og einn þriðji af þessu magni
getur valdið alvarlegum skaða.
Ráðlagður dagskammtur af jámi er
10 millígrömm á dag fyrir böm
yngri en sex ára.
C. Craig Morris, tölfræðingur
Neytendaöryggisráðs Bandaríkj-
anna, vann könnunina og byggði á
gögnum um jámeitranartilfelli á ár-
unum 1980 til 1996. Hann kvaðst
telja að fjölgunin gæti að hluta til
verið óvænt afleiðing tilrauna yfir-
valda til að bæta neysluvenjur fá-
tækra mæðra og bama þeirra.
Morgunblaðið/Kristinn
Fjöldi bama sem fengið hafa
járneitmn í Bandaríkjunum
hefur meira en tvöfaldast síðan
um miðjan sfðasta áratug.
Spurt og svarað
um neytendamál
Tekið er við notuðum
sprautum hjá Sorpu
Er tekið við notuðum spraut-
um á öllum endurvinnslustöðv-
um Sorpu?
„Tekið er við notuðum spraut-
um á öllum endurvinnslustöðvum
Sorpu en þær þarf að afhenda
starfsmanni í traustum og hættu-
lausum umbúðum,“ segir Sif
Svavarsdóttir, kynningar- og
fræðslufulltrúi Sorpu.
„Um er að ræða plastbox sem
ekki stingst í gegnum. Sprautun-
um er síðan komið til Efnamót-
tökunnar hf. í Gufunesi sem tek-
ur á móti öllum spilliefnum í
landinu," segir Sif.
Upplýsingar um
handslökkvitæki
Hve margir innflytjendur eru
með handslökkvitæki og hveijir
fylla á þau?
„Helstu innflytjendur á hand-
slökkvitækjum á Reykjavíkur-
svæðinu era Eldverk, Heildversl-
un Olafs Gíslasonar, Securitas og
Kolsýrahleðslan í Kópavogi,“
segir Guðmundur Vignir Óskars-
son, formaður og framkvæmda-
stjóri Landssambands slökkvi-
liðs- og sjúkraflutningamanna.
„Þá eru aðrir með t.d. bruna-
slöngur og reykskynjara.
Byko, Húsasmiðjan, Ellingsen
og Skaftfell eru t.d. með hand-
slökkvitæki til sölu frá þessum
helstu innflytjendum og þá hafa
bensínstöðvar verið með reyk-
skynjara.
Það era þessir helstu innflytj-
endur sem sjá síðan um að fylla á
tækin sem og sjá um viðhald
þeirra.
Það getur verið nokkur verð-
munur á handslökkvitækjum.
Þetta miðast við tegundir og líka
við ástand gjaldmiðils í því landi
þar sem tækin eru keypt. Einnig
er alltaf einhver munur á gæðum
tækjanna.
Þá má að lokum geta þess að
við hjá Landssambandi slökkvi-
liðs- og sjúkraflutningamanna
höfum verið með heilmikið starf í
tengslum við kennslu á hand-
slökkvitækjum,“ segir Guðmund-
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Geymsluþol eggja
Af hverju eru egg í Nóatúns-
verslununum ekki geymd í kæli
og er ekki skaðlegt að geyma
þau við stofuhita?
„Það er ekki krafa heilbrigðis-
yfirvalda að egg séu geymd í kæli
í verslunum," segir Jón Þorsteinn
Jónsson, markaðsstjóri Nóatúns-
verslana. „Hins vegar eram við
engu að síður um þessar mundir
að vinna að því að koma eggjum í
kæli í samvinnu við okkar
stærsta byrgja í eggjum, Nes-
búið. Ætlunin er að það komi
kælar sem hægt verður að keyra
grindunum með eggjunum inn í.
Eg vona að þetta komist í gagnið
í lok ársins. Þessir kæliskápar
sem um er að ræða eru miðaðir
við kjörhitastig fyrir egg sem er
7 til 12 gráður.
Það má þó geta þess að sala á
eggjum í Nóatúnsverslununum er
mjög hröð. Öll egg á baksvæðum
verslananna eru í kæli en í sjálf-
um verslununum eru þau bæði í
ókældu rými og kældu,“ segir
Jón.