Morgunblaðið - 21.06.2000, Qupperneq 52

52 MIÐVTKUDAGUR 21. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Snillingar á
heimsmælikvarða
HVAÐ skyldi snill-
ingur vera? Jú, menn
eru kallaðir snillingar
ef þeim hefur tekist
eitthvað sem engum
öðrum hefur tekist og
hefur því þurft yfir-
burði til á einhverjum
sviðum. En þó snill-
ingar hljóti oft fraegð
fyrir verk sín er ekki
þar með sagt að þeirri
frægð fylgi nokkur
upphefð. Það á til
dæmis við í þeim til-
vikum sem menn hafa
hlotið frægð fyrir að
ná fram slæmum
ásetningi sínum.
Óumdeilt er að margir af þekkt-
ustu mönnum sögunnar voru snill-
ingar þrátt fyrir að verk þeirra
verði aldrei hátt skrifuð í huga
nokkurs heilbrigðs manns. Að vísu
er til fólk sem er heillað af verkum
manna sem hafa það eitt afrekað
að kúga þegna sína og beita þá
ójafnræði en slíkt fólk verður allt-
af til, því miður. Meðal þess er fólk
sem lítur á sig æðra sökum upp-
runa síns og fyrirlítur aðra kyn-
þætti. Þá eru aðrir
sem telja sig æðri
með þeim rökum að
trúarbrögð þeirra séu
mun merkilegri en
annarra án þess þó að
hafa getað með
nokkrum rökum lýst
því á hvem hátt þau
eru merkilegri. Svo
eru fleiri sem svipað
er ástatt með og alls
ekki betur en það eru
þeir sem þjóðfélags-
stöðu sinnar vegna og
jafnvel menntunar
telja sig miklu merki-
legri og „á hærra
plani“ en hinn al-
menna borgara. Og fullvissa þeirra
er svo mikil að jafnvel hinum
mestu tækifærissinnum flökrar við
mótsagnabulli þeirra og þvættingi.
Ríkisskattstjóri og yfirmaður
hans, fjármálaráðherrann, eru
ótvírætt sannkallaðir snillingar á
sínum sviðum. Sennilega verða
þeir aldrei heimsfrægir fyrir verk
sín en þeirra verður þó án efa
lengí minnst á íslandi fyrir fram-
göngu sína við að mismuna þegn-
Örn
Gunnlaugsson
Fjárhagsvandi
Fjöldi manns sem
starfaði við verkefni
Islenskra sjávarafurða
hf. erlendis, segir Örn
Gunnlaugsson, hefur
átt í verulega alvar-
legum fjárhagsvanda.
um íslands verulega í skattalegu
tilliti. í sameiningu hefur þeim
tekist að koma þeirri hugsun inn
hjá flestum þeim sem starfa er-
lendis við verkefni íslenskra fyrir-
tækja að tryggast sé að sem
stærstur hluti launagreiðslna
vegna starfa við íslensk verkefni
erlendis sé tekinn í gegnum
bankareikninga erlendis án vitund-
ar íslenskra skattyfirvalda. Mörg
íslensk fyrirtæki í verkefnum er-
lendis hafa verið þessa áskynja um
nokkurt skeið og hagað rekstri
sínum með tilliti til þess. Núver-
andi fjármálaráðherra og ríkis-
skattstjóra hefur t.d. tekist í sam-
einingu að koma fjölda manns sem
starfaði við verkefni Islenskra
sjávarafurða hf. erlendis í veru-
lega alvarlegan fjárhagsvanda og
eru m.a. valdir að því að einhverjir
þeirra voru keyrðir í gjaldþrot
þrátt fyrir loforð hins hærra setta
um annað. Allt mátti þetta skrifa á
skýrar reglur ríkisskattstjóra um
skattalega meðferð dagpeninga-
greiðslna sem honum sjálfum þótti
þó rétt að túlka á annan hátt en al-
menningur og jafnvel sprenglærð-
um og þrautreyndum endurskoð-
endum hefur tekist að lesa úr
þeim. Reyndar hefur málum
starfsmanna íslenskra sjávar-
afurða hf. verið áfrýjað til Hæsta-
réttar eftir að dómur án niður-
stöðu féll í málinu hjá Héraðsdómi
Reykjavíkur. En hver veit nema
jafnvel „guðfaðirinn" sjálfur laumi
því ekki bara út úr sér á réttu
augnabliki að ef ekki verði dæmt
„rétt“ þá geti allir íslendingar
sem best hypjað sig til Kanarí? Og
þá er málið leyst eins og reynslan
hefur kennt okkur. Eftir fréttum
að dæma í vor virðist snillingunum
nú vera farið að leiðast en þeir
hafa sýnt tilburði í þá átt að taka
starfsmenn Atlanta hf. svipuðum
tökum og starfsmenn Islenskra
sjávarafurða hf. forðum. En
gleymdu þeir ekki einhverju bless-
aðir? Flugliðar Atlanta hf. dvelja
oft langdvölum ytra í löndum þar
sem aðstæður eru slíkar að margir
íslendingar létu ekki bjóða sér.
Hvers vegna skyldi hafa ríkt „frið-
ur“ svo lengi með dagpeninga-
greiðslur flugliða hjá Flugleiðum
hf.? En flugliðar hjá Flugleiðum
hf. bera sannanlega alls ekki nokk-
urn þann kostnað sem dagpening-
um er ætlað að mæta og slíkt hef-
ur verið staðfest af embætti
ríkisskattstjóra. Skyldi það vera
sökum þess að forystusauðurinn í
hjörð „hinna æðri þegna“ hefur
lagt svo fyrir lærisveina sína að
þeir skuli láta hagsmunavini sína í
friði? Hver veit? Hitt má þó öllum
vera ljóst að gasklefar íslenskra
skattyfirvalda eru ekki innréttaðir
með það fyrir augum að þeir rúmi
„hina æðri“ í þjóðfélaginu. Og er
nema von að þeir sem fá að vera
„memm“ vilji halda óbreyttu
ástandi? Öllum nefndarmönnum
efnahags- og viðskiptanefndar Al-
þingis svo og fjölmörgum öðrum
þingmönnum hefur verið gerð ítar-
leg grein fyrir því hvernig veru-
legs ójafnræðis gætir hvað varðar
skattalega meðhöndlun dagpen-
ingagreiðslna, háð því hverir eiga í
hlut. Hverra hagsmuni ætli sé ver-
ið að verja með óbreyttu dagpen-
ingakerfi? Jafnvel stjórnarand-
staðan hóstar ekki við þessari
helför. - Skrýtið?, ónei! Og hver
segir svo að Islendingar eigi ekki
snillinga á heimsmælikvarða?
Höfundur starfaði fyrir íslenskar
sjávarafurðir á Kamchatka
og rekur mí eigið fyrirtæki á
sviði innflutnings.
Gæsla
skemmtistaða
SÚ staðreynd að ég
bý í miðbænum, hef
unnið á skemmtistöð-
um borgarinnar til
margra ára og er með
háskólagráðu í al-
mennri löggæslufræði
hlýtur að leiða til þess
að ég myndi mér
ákveðna skoðun á því
sem fram fer hér í bæ.
Sú skoðun er fjarri því
að vera alslæm eða
mótuð í stein. Miðbær-
inn í Reykjavík er eins
„y og miðbæir í flestum
öðrum borgum; með
sitt eigið líf sem breyt-
ist með tímanum, líf
sem hefur sínar dökku og ljósu hlið-
ar. Vegna þess hve skapgóður mað-
ur ég er þá reyni ég að líta meðvit-
að á dökku hliðarnar til þess að
tapa ekki sýninni á raunveruleikan-
um. Það er að mínu mati gott að
horfa á dökku hliðarnar í hófi og
gerir engum mein. Einnig kveikir
það oft þörf til að vilja bæta hlutina
og ekki er það slæmt.
Ein mesta breyting sem átt hefur
sér stað á síðari tímum í skemmt-
anahaldi bæjarbúa var innleidd á
miðju síðasta ári. Breytingin fólst í
því að rýmka opnunartíma staða
sem selja áfengi og leyfa sölu þess í
lengri tíma í senn (áætlanir eru
uppi um svipaðar breytingar í Bret-
landi á næsta ári, þegar „pöbbun-
um“ verður leyft að hafa opið nán-
ast allan sólarhringinn). Flestir
sem að þessum málum koma hér á
landi eru þeirrar skoðunar að
breytingin hafi verið
til góðs. Það á bæði við
um viðskiptavini stað-
anna sem og lög-
regluna, sem sér um
að friður ríki jafnt á
degi sem á nóttu. Mið-
bæjarvandinn virðist,
fljótt á litið, hafa lag-
ast að ein-hverju leyti
í kjölfar breytinganna.
Eitt er það þó sem
angrar mig og er til-
efni skrifa minna.
Þannig er málum hátt-
að að lögreglan, sem
sér um að halda uppi
lögum og reglum í
miðbænum, er oft æði
upptekin við að sinna sínum störf-
um úti á meðal almennings og þykir
það þvi löngu orðið sjálfsagt að
einkarekin öryggisgæsla sé látin sjá
Dyraverðir
Eftirlit með dyra-
vörðum af hálfu hins
opinbera er, að mati
Eyþórs Víðissonar,
ekki fullnægjandi.
um að viðhalda ró inni á öllum þeim
fjölmörgu vínveitingastöðum sem
reknir eru í borginni. Gæsla þessi
er undir beinni stjórn eigendanna
sjálfra og er borguð beint af þeim.
Birtist hún okkur í formi dyra-
varða, sem oft má sjá standa tein-
rétta við innganginn sama hvernig
viðrar. Hlutverk þeirra er marg-
þætt og valdið sem dyraverðir hafa
inni á stöðunum og jafnvel fyrir ut-
an þá er talsvert. Fæstir myndu
vilja sjá það gerast að ekki væru
dyraverðir inni á stöðunum, til að
halda utan um lýðinn sem þangað
sækir. Lögreglan viðurkennir
þetta, ekki bara hér heldur í flest-
um borgum þar sem fólk og áfengi
koma saman. Við sem förum út að
skemmta okkur, án áfengis eða
með, oft eða sjaldan, áttum okkur
kannski ekki á þeim áhrifum sem
Eyþór
Víðisson
dyraverðir geta haft á lög og reglur
borgarinnar í öllu víðtækara sam-
hengi.
Síðasta sumar leið undir lok fyr-
irtæki nokkuð sem sérhæfði sig í að
sjá vínveitingastöðum fyrir dyra-
vörðum og voru þá dyraverðirnir
ekki lengur ráðnir og reknir af eig-
endum staðanna, eins og oftast er,
heldur voru þeir ábyrgir fyrir
staðnum í gegnum þetta ákveðna
fyrirtæki. Ekki er ég nú með hald-
bærar tölur á þeim fjölda staða sem
þetta fyrirtæki var með samninga
við og skiptir það í raun litlu hér.
Það sem angrar mig er sú stað-
reynd að eitt fyrirtæki geti komið
sér upp fjölda dyravarða og starfað
undir nánast engu skipulegu eftir-
liti af hálfu hins opinbera og sem
slíkt geti það fyrirvaralaust ráðið
því hvort löggæsla á sér yfir höfuð
stað þar sem meirihluti fólks kýs að
eyða skemmtanatíma sínum. Vissu-
lega eru til reglur um hverjir megi
reka fyrirtæki í öryggisgeiranum
og er það vel, en staðreyndin er sú
að það eru nánast engar reglur til
um ráðningu, rekstur og eftirlit
dyravarða hér á landi.
Á síðasta ári var tekinn í notkun í
Skotlandi opinber staðall fyrir
dyra-verði og er hann bundinn í lög.
Síðan þá hefur staðall þessi verið
tekinn upp í Englandi og Wales.
Fyrstu viðbrögð við staðlinum hafa
verið jákvæð í umræddum löndum
en frekari kannana er þörf. Þó svo
að staðall þessi hafi að mestu leyti
verið gerður með það í huga að
minnka tíðni skipulagðra glæpa og
eiturlyfjasölu undir stjórn dyra-
varða í næturlífi Breta þá hefur
þessi staðall nú verið kynntur hér á
landi. Er ég fékk fréttir af þessu
var ég enn búsettur erlendis og
hafði því samband símleiðis við þá
aðila sem að þessum málum koma
hér á landi. Skildist mér á þeim
samtölum að staðallinn yrði ekki
opinberlega tekinn í gagnið, heldur
að hverjum og einum yrði það í
sjálfsvald sett að taka upp þær til-
lögur sem þar væru settar fram.
Að mínu mati er eftirlit með
dyravörðum af hálfu hins opinbera,
eins og það er í dag, ekki fullnægj-
andi og vandamálin eru slík að ég
tel að við höfum ekki efni á hálf-
kveðnum vísum í þessum efnum.
Það er kominn tími til að við förum
að líta á þessi mál sem og önnur í
víðara samhengi áður en stórslys
hlýst af.
Höfundur stundar mastersnám
í öryggisstjömun við háskólann
{ Leicester í Englandi.
Ábending til
Sinfóníuhljóm-
sveitar Islands
ÉG HEF nú um
tuttugu ára skeið verið
þeirrar ánægju aðnjót-
andi að fylgjast grannt
með þróun Sinfóníu-
hljómsveitar Islands,
ekki síst sem áheyr-
andi aragrúa tónleika.
Hljómsveitin hefur
verið í stöðugri þróun
þennan tíma og nú er
svo komið að hljóm-
sveitin getur kinnroða-
laust staðið undir sam-
anburði við bestu
hljómsveitir álfunnar.
Margir þættir í þessu
ferli hafa gert þessar
framfarir mögulegar
eins og t.d. betri menntun og þjálf-
un hljómsveitarmeðlima, betri tón-
listarkennsla í landinu almennt,
verkefnaval, hljómdiskaútgáfa, ut-
anlandsferðir og þáttur góðra
hljómsveitarstjóra. Hið síðast-
nefnda vil ég gjaman gera hér að
umtalsefni.
Allir sem hafa fylgst með hljóm-
sveitinni okkar síðustu áratugi virða
og meta að verðleikum það starf
sem menn eins og Jean-Pierre
Jacquillat, Petri Sakari og Osmo-
Yánská hafa skilið eftir sig sem að-
alhljómsveitarstjórar til lengri eða
skemmri tíma. Auk þessara aðal-
hljómsveitarstjóra hafa margir
gestastjórnendur stjórnað hljóm-
sveitinni, oft með misgóðum árangri
eins og gengur í ferli allra hljóm-
sveita.
Örfáir þessara gestastjórnenda
hafa þó staðið uppúr og vakið mikla
athygli.
Einn þessara örfáu gestastjórn-
enda er hljómsveitarstjórinn og
píanóleikarinn Gerrit Schuil, og er
skemmst að minnast ógleymanlegra
Beethoven-tónleika sem hann
stjórnaði með glæsibrag fyrir
tveimur árum. Hann kom að þeim
tónleikum með tæplega sólarhrings
fyrirvara vegna forfalla annars
stjórnanda.
Eins og alþjóð veit
var Gerrit Schuil ráð-
inn aðalhljómsveitar-
stjóri og listrænn
stjórnandi íslensku
óperunnar sl. haust og
bundu margir miklar
vonir við starf hans á
þeim vettvangi. Þvi
miður bar Islenska
óperan ekki gæfu til að
nýta sér starfskrafta
hans og er það mjög
dapurlegt.
En nú vill svo til að
Gerrit Schuil hefur hér
fasta búsetu. Hann ann
þessu landi og þjóð
eins og hann væri hér
borinn og barnfæddur. Hann hefur
nú þegar á fáum árum markað djúp
Tónlist
*
Eg vona og trúi að
Sinfóníuhljómsveit
--7-------------------------
Islands láti ekki undir
höfuð leggjast að bjóða
þessum framúrskar-
andi listamanni, segir
Gunnar Kvaran, til
áframhaldandi sam-
starfs við sig sem fyrst.
spor í íslenskt tónlistarlíf. Ég vona
og trúi að Sinfóníuhljómsveit ís-
lands láti ekki undir höfuð leggjast
að bjóða þessum framúrskarandi
listamanni til áframhaldandi sam-
starfs við sig sem fyrst. Það yrði
hljómsveitinni til heilla og sóma.
Látum það ekki henda að þessi
maður flæmist af landi brott vegna
verkefnaskorts.
Höfundur er sellóleikari.
Gunnar
Kvaran