Morgunblaðið - 15.07.2000, Qupperneq 20

MORGUNBLAÐIÐ
20 LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 2000
ERLENT
Uppreisnar-
menn á Fídjí
láta vopn
sín af hendi
Suva. Reuters, AFP.
Reuters
George Speight, leiðtogi uppreisnarmanna á Fi'djí, stendur við vopn sem
hann afhenti hernum íþinghúsi eyjanna eftir að hafa steypt stjórninni.
UPPREISNARMENN á Fídjí, sem
héldu forsætisráðherra eyjanna í
gíslingu í 56 daga, létu vopn sín af
hendi í gær og hétu því að binda enda
á uppreisnina ef ríkisstjóm eyjanna
yrði undh’ forystu frumbyggja.
Leiðtogi uppreisnarmannanna,
George Speight, afhenti um 60 vél-
byssur og sjálfvirka riffla, 14
skammbyssur, sprengjur, táragas-
hylki og gasgrímur í þinghúsinu í
Suva, en flestum vopnanna hafði ver-
ið stolið úr herbúðum. Um 200 frum-
byggjahöfðingjar og fleiri stuðnings-
menn Speights voru viðstaddir
afhendinguna.
„Þetta em ekki endalokin. Þetta
er upphafið. Við eigum mikið verk
fyrir höndum í landi okkar,“ sagði
Speight, sem tók fyrsta forsætisráð-
herra eyjanna af indverskum ættum
og 26 ráðherra og þingmenn í gísl-
ingu til að steypa stjórainni. Þeim
var ekki sleppt fyrr en ráð æðstu
höfðingja landsins samþykkti að
verða við kröfum uppreisnarmann-
anna um að eyjamar yrðu undir
stjóm frumbyggja.
„Markmiðið var ekki að taka völd-
in í mínar hendur, heldur að koma
þeim aftur í hendur fmmbyggja,"
sagði Speight. „Það verður aldrei
aftur mynduð ríkisstjórn á Fídjí und-
ir forystu Indverja, aldrei."
Speight bætti við að stjómar-
skrárbundnu lýðræði yrði aldrei
komið á aftur á Fídjí og hvatti til
þess að sett yrði ný stjómarskrá sem
tryggði að eyjarnar yrðu undir
stjórn frumbyggja.
Indverjar em um 44% af 800.000
íbúum Fídjí og mjög áhrifamiklir í
efnahagslífinu. Tugir þúsunda Ind-
verja flúðu eyjamar eftir valdarán
frumbyggja árið 1987.
Nýi forsetinn á að skipa
forsætisráðherra
Höfðingjaráðið varð við kröfu
Speights um að höfðinginn Josefa II-
oila yrði skipaður forseti eyjanna.
Annar höfðingi, Jope Seniloli, sem
styður uppreisnarmennina, var síðan
skipaður varaforseti í gær.
Ekki er enn ljóst hvers konar
stjórn verður mynduð á eyjunum.
Höfðingjaráðið lýsti yfir stuðningi
við bráðabirgðastjórn, sem herinn
myndaði eftir stjómarbyltinguna,
þótt Speight hefði áður hafnað henni.
Speight kvaðst í gær ekki vilja verða
forsætisráðherra og lagði til að höfð-
inginn Epeli Kanaimawai yrði skip-
aður í embættið.
Formaður höfðingjaráðsins sagði
að nýi forsetinn myndi skipa næsta
forsætisráðherra en ekki hefði verið
ákveðið hvenær hann gerði það.
Fangar kreijast einnig
sakaruppgjafar
Her eyjanna samþykkti að veita
uppreisnarmönnunum sakarappgjöf
gegn því að þeir slepptu gíslunum.
Speight veifaði stoltur skjali um að
honum hefðu verið gefnar upp sakir í
þinghúsinu í gær.
Fangar í einu af fangelsum eyj-
anna hafa gert uppreisn til að krefj-
ast þess að þeir fái einnig sakarupp-
gjöf. Þeir hafa haldið 27
fangavörðum í gíslingu frá því á
þriðjudag og einn fangi beið bana og
tveir særðust lífshættulega í átökum
í fangelsinu í fyrradag.
Stjóm Ástralíu hvatti til þess í
gær að Speight og liðsmenn hans
yrðu sóttir til saka. „Þessir menn
gerðust sekir um hermdarverk og
því ætti að draga þá fyrir rétt. Það
veldur okkur miklum vonbrigðum og
áhyggjum að Speight skuli hafa
fengið sakarappgjöf,“ sagði
Alexander Downer, utanríkisráð-
hema Ástralíu.
Áströlskum og bandarískum ríkis-
borguram hefur verið ráðlagt að fara
frá Fídjí eftir að landeigendur, sem
styðja Speight, lögðu undir sig
nokkra ferðamannastaði á eyjunum
fyrr í vikunni. Þrír staðir vora enn á
valdi þeirra í gær en þeir héldu eng-
um ferðamönnum.
Ferðamönnum hefur fækkað mjög
á Fídjí vegna uppreisnarinnar og
ólgunnar á eyjunum. Ferðamanna-
ráð Fídjí sagði í gær að andvirði 47
milljóna króna töpuðust á degi hverj-
um vegna samdráttarins í ferðaþjón-
ustunni.
Phil Goff, utanríkisráðherra Nýja-
Sjálands, sagði í gær að stjóm lands-
ins kynni að minnka fjárhagsaðstoð
sína við Fídjí um helming ef fullu lýð-
ræði yrði ekki komið á að nýju. Fídjí-
eyjar hafa fengið andvirði tæpra 400
milljóna króna árlega í fjárhagsað-
stoð úr ríkissjóði Nýja-Sjálands.
Goff sagði að stjómin kynni einnig að
hætta öllu hemaðarlegu samstarfi
við Fídjí og framlengja bann við
ferðum íþróttamanna frá eyjunum til
Nýja-Sjálands.
Stjóm Ástralíu kvaðst ekki ætla
að grípa til efnahagslegra refsiað-
gerða gegn Fídjí. „Við viljum ekki
eyðileggja efnahag Fídjíeyja," sagði
ástralski utanríkisráðherrann.
Hjartahollir
tómatar
London. Reuters.
TÓMATURINN, þessi ljúffengi
ávöxtur, er ekki aðeins góður í salöt
og sósur heldur er hann líka alveg
einstaklega hollur. Hafa breskir vís-
indamenn komist að þeirri niður-
stöðu.
í rannsókn, sem fram fór við
Rowett-rannsóknastofnunina í
Aberdeen, kom fram að tómatar
geta komið í veg fyrir æðastíflur
sem aftur leiða til hjartaáfalla og
heilablóðfalls. Valda þessir tveir
sjúkdómar flestum dauðsföllum í
þróuðum ríkjum. Það er fyrst og
fremst hlaupið í kringum fræin í
kjama tómatsinssem hindrar blóð-
flögur í að festast eða klessast sam-
an og þarf ekki mikið af því til að
það komi að gagni. Er mikill áhugi á
að framleiða lyf, sem byggir á þess-
ari virkni og gæti komið í stað asp-
iríns sem oft fylgja aukaverkanir.
Lengi hefur verið vitað að ávextir
og grænmeti draga úr hættu á
hjartasjúkdómum, en vísindamenn
segja ekkert virðast taka tómötun-
um fram.
„Kristur
kommúnisti“
Havana. Reuters.
JESÚS Kristur var kommún-
isti að sögn Fidels Castró,
hins kaþólska forseta Kúbu.
Castró segist þess fullviss að
Kristur hafi deilt stjórnmála-
skoðunum sínum.
„Kristur valdi fiskimenn af
því að hann var kommúnisti,"
sagði Castró í yfirlýsingu sem
ríkisfjölmiðlar á Kúbu höfðu
eftir honum í gær. Castró vís-
aði þar til þess er Jesús valdi
fiskimenn frá Galíleu til að
vera sína fyrstu lærisveina.
Yfirlýsingin var höfð eftir
Castró, sem á áram áður var
yfirlýstur guðleysingi, á um-
ræðufundi þjóðþingsins um
fiskiðnað Kúbu.
Flestir Israelar óttast
ekki stund sannleikans
eftir Amos Oz
© Amos Oz 2000.
ÞAÐ er heillandi hversu margt er
líkt með þessum dögum og úrslita-
stundunum við stofnun Israelsríkis:
nóvember 1947 (þegar gyðingar
ákváðu að samþykkja áætlun Sam-
einuðu þjóðanna um að skipta Pal-
estínu í tvennt) og maí 1948 (þegar
David Ben Gurion lýsti yfir sjálf-
stæði ísraels). Ehud Barak stendur
nú frammi fyrir jafn erfiðu og ögr-
andi viðfangsefni og Ben Gurion;
hann virðist takast á við þau af
sama hugrekki og Ben Gurion.
Aðstæðurnar í Ísrael/Palestínu
árið 2000 eru gjörólíkar þeim sem
voru 1947-48: hættumar era aðrar
og einnig sjónarhornin. Samt er
vægi ákvarðananna svipað, svo og
framsýnin og hugrekkið sem þær
útheimta.
Allir arabar höfnuðu áætlun
Sameinuðu þjóðanna um skiptingu
Palestínu en gyðingar samþykktu
hana með harmkvælum. Gyðingar
viðurkenndu að landið er heimaland
tveggja þjóða, ekki einnar (þvert á
ríkjandi viðhorf síonista á þessum
tíma); Gyðingar þurftu einnig að
missa helgustu staði sína og sætta
sig við að samkvæmt áætlun Sam-
einuðu þjóðanna áttu nokkrir bæir
og þorp þeirra að lúta yfirráðum ar-
aba. Sú ákvörðun Bens Gurions að
fallast á þessa lausn leiddi til heift-
arlegra og háværra mótmæla her-
skárra andstæðinga hans meðal
gyðinga á þessum tíma. Ben Gurion
Farðu til Camp David,
Ehud Barak. Farðu
þangað með djörf-
ung, aðgát, visku,
f ramsýni og samúð
með öðrum og sterka
tilfinningu þína fyrir
raunveruleikanum...
naut að vísu meiri stuðnings á þing-
inu en Ehud Barak nú - en samt má
ekki gleyma því að í kosningunum í
fyrra fékk Barak skýrara umboð
frá kjósendum en Ben Gurion fékk
nokkra sinni.
14. maí 1948, þegar Ben Gurion
einsetti sér að lýsa yfir sjálfstæði
ísraels, tók hann áhættu sem var
miklu örlagaríkari en nokkurt sam-
komulag ísraela og Palestínu-
manna getur falið í sér nú á tímum.
Árið 1948 stóð Ben Gurion frammi
fyrir allsherjarinnrás fimm herja
arabalanda í ríkið sem hann var í
þann mund að stofna. Andstaðan
sem Ben Gurion mætti þennan maí-
dag var svo öflug að söguleg yfir-
lýsing hans var aðeins samþykkt
með eins atkvæðis mun - atkvæði
hans sjálfs réð úrslitum. Á þessum
tíma vora andstæðingar hans ekki
herskáir eða harðdrægir eins og í
nóvember árið áður, heldur ótta-
slegnir og vantrúaðir á sigur eigin
málstaðar, gerðu sér ekki grein fyr-
ir þessu sögulega tækifæri, reyndu
að vinna sér tíma og skjóta stund
sannleikans á frest. Ehud Barak og
samstarfsmenn hans virðast nú
þurfa að berjast við tvö ólík and-
stöðuöfl af þessum toga samtímis:
herskáa andstæðinga líkt og 1947
og huglausa andstæðinga líkt og
1948. Af framgöngu Baraks að
dæma virðist hann hafa kjark til að
takast á við þessi ögrandi öfl.
Spurningin er hins vegar ekki að-
eins um hugrekki Baraks, heldur
einnig um hvort friðarsinnamir
hafa kraft til að styðja hann meðan
nokkrir af herskárri og reikulli
samstarfsmönnum hans snúa baki
við honum. Farðu til Camp David,
Ehud Barak. Farðu þangað með
djörfung, aðgát, visku, framsýni og
samúð með öðram og sterka tilfinn-
ingu þína fyrir raunveruleikanum.
Farðu til Camp David eins og
skurðlæknir gengur inn í skurðstof-
una: stofuna þar sem framtíð Isra-
els og Palestínu ræðst.
Þorri ísraela vill gangast undir
þessa aðgerð, jafnvel þótt hún sé
kvalafull, því fólk veit að beri hún
árangur getum við öll náð okkur af
hundrað ára blóðsúthellingum.
Flestir ísraelar óttast ekki stund
sannleikans - þeir hafa beðið henn-
ar í mörg ár.
Höfundur er ísraelskur rithöfund-
ur. Greinin var birt á hebresku f
ísraelska dagblaðinu Yedioth
Ahronot lO.júh'.
, Reutcrs
Ehud Barak, forsætisráðherra Israels, Bill Clinton Bandaríkjaforseti
og Yasser Arafat, leiðtogi Palestínumanna, á göngu í Camp David í
Bandaríkjunum þar sem friðarviðræður þeirra fara fram.