Morgunblaðið - 29.07.2000, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 2000 23
VIKU
LM
og þegar
prestur segir við skírnarathöfn „ég
skíri þig Guðmund Svan“, eða til
ótal annarra hluta.
Eitt af mikilvægustu hlutverkum
málsins er að veita upplýsingar,
eins og áður greinir, og því er ann-
að mikilvægt hlutverk þess að
biðja um upplýsingar. Þetta getum
við gert á ýmsa vegu, til dæmis
með því að segja „mig vantar upp-
lýsingar um ...“, eða „mig langar
til að biðja þig að fræða mig
um...“, en algengasta leiðin er ein-
mitt að nota form spurningar, það
er segja eitthvað á forminu „er
satt, að..?“ Líta má á spurningu
sem áskorun til viðmælandans að
veita upplýsingar; þær geta verið
svokallaðar ,já-nei“ spurningar
eða „hvað-hver“ spumingar eða
„hvort“ spurningar eða á einhverju
öðru formi. En til þess að spurning
hafi merkingu, verður að koma
fram, hvers konar upplýsinga
vænst er.
I þessu tilfelli er beðið um upp-
lýsingar um merkingarfræðilega
eiginleika ákveðinnar notkunar á
orðagerð, hvort unnt sé að lýsa
henni sem spurningu.
Og svarið er því; Já.
Erlendur Jónsson, próíessor í
heimspeki við HI.
Hvers vegna er ekki bara
eitt tungumál í heiminum?
SVAR: Ekkert er vitað með
vissu um upprana tungumála.
Menn geta sér þess til að manna-
par hafi notað einhver hljóð til
tjáskipta en eiginlegt tungumál
hafi ekki tekið að mótast fyrr en
mun seinna eða fyrir um 100.000
árum þegar forfeður nútíma-
mannsins komu fram á sjónarsvið-
ið. Flestir málfræðingar gera ráð
fyrir því að fyrstu orð hafi verið
einhvers konar hljóðlíkingar af
skóna að endanlegur friður verði
saminn 16. september og í fram-
haldi af því sameinist trúbrotin,
mótmælendur og kaþólikkar, norð-
ur og suður í eitt ríki, eitt land, ír-
land. í fyrri hluta draumsins er það
lárviðarkransinn sem vísar til sam-
einingarinnar en spjall ykkar í fyrri
og seinni hluta draumsins gefur í
skyn að ákvörðuð dagsetning verði
um sinn á huldu og málið sé við-
kvæmt. Rauða húfan vísar til
þeirra afla sem hafa verið með upp-
steyt og mönnum finnst ekki
treystandi en þau vísast vera vand-
anum vaxin og standa sig í stykk-
inu. Nöfnin sem þú vilt ekki birta
eru talandi fyrir írland. Tvö nöfn
dóttur þinnar standa fyrir kaþól-
ikka og mótmælendur, nafn manns
hennar merkir konungur, nafn
dóttur þeirra stendur fyrir þau öfl
sem sameinast og nafnið á föðurn-
um sem átti afmæli hinn 16. merkir
innsigli friðar.
• Þeir lesendur sem vilja fá drauma sína
birta og ráðna scndi þá með fullu nafni,
fœðingardegi og ári ásamt heimilisfangi
og dulnefni til birtingnr til:
Draumstafir
Morgunblaðið
Kringlunni 1
103 Reykjavfk
eða á heimasfðu Draumalandsins
h ttp://www. dreamland.is
sama tagi
og við í dag
segjum plomp
þegar eitthvað dettur
í vatn eða uss þegar
sussað er á einhvern.
I þýsku heitir gauk-
urinn Kuckuck og
uglan Uhu eftir þeim
hljóðum sem þau gefa _____________
frá sér og eru þessi
orð dæmigerðar hljóðlíkingar.
Sama er að segja um sögnina að
dingla sem varð til hérlendis í
nýrri merkingu þegar bjöllur í
húsum gáfu frá sér hljóðið ding-
dong í stað ring-ring áður.
Margt bendir til að forfeður nú-
tímamannsins hafi lifað í ein-
Hin forna merk-
ing ’þráður, band’
varð kveikjan að
því að gamait orð
var endurvakið
angruðum
flokkum og
er því líklegt
að mismun-
andi hljóð-
tákn og síðar
orð hafi tekið
að mótast innan
flokkanna.
Þegar
menn-
irnir
náðu
smám
sam-
an
hærra
vitsmunastigi
urðu málkerfi þjóðflokkanna
flóknari og málfræði-
legar reglur mynduð-
ust, en ekki endilega
hinar sömu innan fjar-
lægra hópa. Þannig
urðu á löngum tíma til
mismunandi upp-
byggðar málaættir og
innan þeirra fjölmörg
tungumál sem þróuðust ýmist óháð
hvert öðru eða fyrir áhrif hvert frá
öðru.
Guðrún Kvarun prófessor, for-
stöðumaður Orðabókar Háskól-
Hver er uppruni orðsins
sími?
SVAR: Orðið „sími“ er gamalt í
málinu. Það var þó einkum notað í
hvorugkyni, „síma“, í merkingunni
’þráður, band’. í karlkyni kemur
það fyrir í samsetningunni „varr-
sími“ í merkingunni ’kjölrák’.
Dæmi eru um orðið í nágranna-
málum. í nýnorsku merkir „sime“
’reipi, taug’, í sænskum mállýskum
er til „simme“ í merkingunni ’ól,
reipi’ og í dönsku merkir „sime“
’(hálm)reipi’. Á eldri germönskum
málstigum má finna „simo“ í
fornsaxnesku og „sima“ í forn-
ensku í merkingunni ’band’.
Þegar farið var að tala um síma
hérlendis í lok nítjándu aldar fóru
ýmis orð á kreik svo sem „hljóð-
beri“, „hljómþráður“, „hljóðþráð-
ur“, „talþráður" og „fréttaþráður".
I dansk-íslenskri orðabók eftir
Jónas Jónasson frá Hrafnagili frá
1896 birtist orðið „sími“ í fyrsta
sinn, svo vitað sé, í samsetningun-
um „talsími" og „ritsími" og í
sögninni „að talsíma". Orðið sími
vann smám saman á og árið 1905
er það nær eingöngu notað í frum-
varpi frá Alþingi um símasamband
milli Islands og Evrópu. Hin forna
merking ’þráður, band’ varð
kveikjan að því að gamalt orð var
endurvakið í nýrri merkingu.
Guðrún Kvaran.
Maestro
ÞITT FE
HVAR SEM
ÞÚ ERT
Fjölskyldugleði að
Hlíðarenda sunnudaginn 30. júlí kl. 13.30 - 18.00
KNATTSPYRNUFÉLAGIÐ VALUR
KI. 13.30-13.45
• Hugleiðing í kapellu
Látið aldrei kappið bera fegurðina ofurliði
Kl. 13.45-15.00
• Knattþrautir - fyrir alla.
Leikmenn í meistaraflokki karla sýna leiktækni
NOI SIRIUS
Heilbrigð sál í hraustum líkama
er markmið sem við stefnum að

s
1
8
Kl. 14.00-15.00
• Tertukast
• Hoppukastali
• Stökk - hástökk
• Húlahringir - keppt í sveiflu
• Trúður - andlistmálning á böm
• Reipitog - stúlkur á móti drengjum
• Boðhlaup - pokahlaup - boltaboðhlaup
• Leiktæki - trambolín, hjól og ýmis létt afþreyingartæki fyrir yngstu bömin
Kl. 15.00-16.00 - skemmtiatriði á útileiksviði
• Kynnir er Hermann Gunnarsson, en hann ásamt Rúnari Júlíussyni og Hreimi
í Landi og sonum fara í ýmsa leiki og stjóma íjöldasöng t.d. Valsmenn léttir í lund!!
• Töframaðurinn - Pétur pókus sýnir listir sýnar
• Latibær - Solla stirða og Eyrún eyðslukló
• Páll Óskar
ki. i6.oo-i6.3o Veitingasala - allan daginn!!
• Knattspyrnuleikur - þjálfarar á móti foreldmm
KI. 16.00-18.00
• Hestar - gestir geta farið á hestbak
KI. 17.00-18.00
• Diskótek - útvarpsstöðin Mono 87,7„„
• Fyrrum knattspyrnuhetjur í VAL keppa - í knattspymu
Kl. 14.00-17.00
• Emmess-ís - hjólhýsi fullt matar, ís, gos, nammi og smávamingur
• Kökuhlaðborð - hlaðborð af kökum og öðru góðgæti
Gutenbere
Hiitn oji Ntui’u r A «'»lc v/
KI. 17.00-18.00
• Grillaðar pylsur

www.aiif.is
SP-FjARMOGNUN HF
SMITH &
NORLAND
Nóatúni 4 ■ Sími 520 3000
www.sminor.is