Morgunblaðið - 09.08.2000, Qupperneq 18

18 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Davíð Oddsson forsætisráðherra setur Bj0rnson-hátíðina í Molde
„Trú skáldsins á
sigur lífsins fær not-
ið sín á hátíðinni“
Norski rithöfundurinn Bj0rnstjerne Bj0rn-
son og íslenski stjórnmálamaðurinn og rit-
höfundurinn Davíð Oddsson voru meðal
umfjöllunarefnis á bókmenntahátíð, sem
kennd er við þann fyrrnefnda. Arna
Schram blaðamaður og Ásdís Ásgeirsdóttir
ljósmyndari fylgdust með.
Morgunblaðið/Ásdís
Knut Odegárd, Davíð Oddsson og Kjell Magne Bondevik spjalla saman
um Davíð Oddsson, stjórnmálamanninn og rithöfundinn.
DAVIÐ Oddsson forsætisráðherra
setti alþjóðlega bókmenntahátíð,
Bjornson-hátíðina, í bænum Molde í
Vestur-Noregi, á sunnudag. Hátíðin
er kennd við norska nóbelsverð-
launaskáldið Bjarnsterne Bjornson
og hefur verið haldin árlega undan-
farin níu ár. Hana sækja jafnan
þekkt skáld og rithöfundar víðsveg-
ar að úr heiminum og er árið í ár
engin undantekning. Má nefna
norska rithöfundinn Jostein Gaard-
er, norskættaða bandaríska rithöf-
undinn Robert Bly, norska vísinda-
manninn og rithöfundinn Thor
Heyerdahl og kúrdíska rithöfundinn
Nehmed Uzum.
Davíð Oddsson sagði í opnunar-
ræðu sinni að það væri sér sérstök
ánægja og heiður að fá að taka þátt í
þessari miklu og sögufrægu hátíð,
sem kennd væri við andans stór-
mennið Bjornstjerne Bjarnson.
„Orðspor þessarar hátíðar hefur
víða farið og eykst ár frá ári, enda
gera aðstandendur hennar miklar
kröfur til sín og hátíðarinnar. Það
eykur enn gildi hátíðar af þessu tagi
að hún er í hvert sinn helguð mál-
efni, sem ljóst má vera að snert hefði
viðkvæma strengi í brjósti baráttu-
skáldsins Bjornson á hans tíð. Þann-
ig fær trú skáldsins á sigur lífsins og
gildi góðleikans notið sín á hátíðinni
og við, þátttakendur, með þeim
hætti, auk bókmenntanna sjálfra,
notið nærveru hans,“ sagði Davíð
Oddsson í opnunarræðu sinni, áður
en hann setti hátíðina formlega.
Fleiri fluttu ávörp við opnunina,
meðal annara Knut 0degárd, forseti
hátíðarinnar og stofnandi hennar.
Kom meðal annars fram í ræðu
hans, að hann teldi að af stíl norska
skáldsins Bjomsons mætti ráða, að
hann hefði orðið fyrir miklum áhrif-
um af sagnastíl íslendingasagnanna.
Kæmi meðal annars fram í ljóði, sem
Bjprnson hefði samið á mennta-
skólaárum sínum í Molde, að hann
hefði lesið Snorra Sturluson.
0degárd vék einnig að því í ræðu
sinni, að án íslensku fornbókmennt-
anna vissu Norðmenn minna um
uppruna sinn.
Þá fluttu meðal annaira stutt
ávörp við opnunina bæjarstjóri
Molde, Rolf Nyhre, formaður
norska rithöfundasambandsins,
Karsten Alnæs og Thor Heyerdahl.
Sá síðastnefndi sagði meðal annars,
að Noregur og Island hefðu aldrei
verið landfræðilega aðskilin, heldur
bundin saman af hafinu. Hafið og
okkar sameiginlega saga tengdi
saman löndin í norðri, sagði hann,
sérstaklega Noreg og ísland. Nor-
egur og Island væru tengd á sama
hátt og faðir og sonur, þar sem son-
urinn hefði varðveitt sögu föðurins.
A slóðir skáldsins Bjnrnsons
Kjell Magne Bondevik, fyrrver-
andi forsætisráðherra Noregs, er al-
inn upp í Molde og eftir komu Dav-
íðs Oddssonar og fylgdarliðs hans til
Molde á föstudag, sýndi hann ís-
lensku gestunum heimabæinn sinn.
Á laugardag íylgdi hann íslensku
gestunum innar í Raumsdalsfjörð,
fjörðinn, sem Molde stendur við, og
meðal annars til prestssetursins í
Nesset, heimaslóðar Bjornsons.
Eftir heimsóknina í Nesset
renndu þeir Davíð og Bondevik efth-
laxi í ánni Eiru en þrátt fyrir fag-
mannleg handtök beit enginn fiskur
á agnið.
Sunnudagurinn í Molde hófst með
guðsþjónustu í dómkirkjunni, þar
sem Magne Torbjorn Hjorthaug,
dómprófastur, þjónaði fyrir altari.
Var þess minnst að íslenska kirkjan
ætti þúsund ára afmæli um þessar
mundir. Hörður Áskelsson, organ-
isti Hallgrímskirkju, lék á
kirkjuorgelið, Davíð Oddsson flutti
stutt ávarp og Kjell Magne Bonde-
vik prédikaði.
Davíð Oddsson sagði meðal ann-
ars, að það væri sér og eiginkonu
sinni þakkarefni að fá að eiga stund
með söfnuðinum í kirkjunni. „Það
eykur enn gleði okkar og ánægju að
fá að heyra minn góða vin og fyrr-
verandi starfsbróður, prestinn Kjell
Magne Bondevik, predika hér. Fórst
honum það bráðmyndarlega úr
hendi, svo sem vænta mátti.“
Davíð greindi frá því, að þúsundir
íslendinga hefðu komið saman á
Þingvöllum, hinum forna þingstað,
fyrir fáeinum vikum, til að fagna
þúsund ára afmæli kristni á íslandi.
Sagði hann, að íslendingar hefðu á
hinum forna tíma búið við þjóðveldi
og því hefðu þeir formlega engum
verið háðir nema sjálfum sér. „En
utanaðkomandi þrýstingur var mik-
ill og óhætt að fullyrða að Ólafur
konungur Tryggvason var hinn
mikli örlagavaldur. Andi hans og
ekki síður ógnanir svifu yfir hraun-
um og vötnum Þingvalla þessa júní-
daga árið 1000. Ekki er vafi á, að
margir Islendingar hafa hugsað hin-
um ráðríka norska kristniboðskon-
ungi þegjandi þörfina en hitt er þó
alkunnugt að á engum erlendum
konungi öðrum hafi Islendingar haft
meiri mætur en Ólafi Tryggvasyni
og kemur þar margt til, sem ekki
verður rætt hér“.
I upphafi prédikunar sinnar sagði
Bondevik, að samband Islands og
Noregs hefði verið afar náið í langan
tíma, eða allt frá níundu öld og
dómprófasturinn minntist á sterk
tengsl milli norsku og íslensku
kirkjunnar. Bað hann að síðustu fyr-
ir íslensku þjóðinni.
Rithöfundurinn og
stjórnmálamaðurinn
Síðdegis á sunnudag tók Davíð
þátt í pallborðsumræðu á Bjomson-
hátíðinni, sem bar yfírskriftina
„Davíð Oddsson forsætisráðherra og
rithöfundur". Spyrlar í umræðunni
voru Knut 0degárd og Kjell Magne
Bondevik. Ennfremur var lesið upp
úr sögu Davíðs, Góði Guð gefðu mér
tyggigúmmí. Davíð sagði meðal ann-
ars aðspurður að hann væri fyrst og
fremst forsætisráðherra en síðan
rithöfundur. Hann sagði ennfremur,
að nokkrir af hans helstu stuðnings-
mönnum í stjórnmálum teldu, að
hann væri afar góður rithöfundur og
að enn aðrir þeirra teldu, að hann
væri ágætis rithöfundur. „Nokkrir
af mínum andstæðingum í stjóm-
málum segja, að ég sé ekki slæmur
rithöfundur og að ég sé betri rithöf-
undur en stjórnmálamaður. En enn
aðrir andstæðingar segja, að ég sé
bæði slæmur rithöfundur og stjórn-
málamaður og telja að ég eigi að láta
af hvora tveggja.“ Davíð sagði enn-
fremur aðspurður, að hann væri
ekki það, sem kallast meðvitaður rit-
höfundur. Hann væri með ritverkum
sínum ekki að reyna að koma fram
með einhverjar pólitískar skoðanir,
það gerði hann einungis í starfi sínu
sem stjómmálamaður. Þegar
Bondevik spurði Davíð, hvernig
hann hefði tíma til að skrifa sögur
meðan hann gegndi starfi forsætis-
ráðherra, sagðist Davíð oft skrifa
ramma að sögunni meðan hann ferð-
aðist á milli staða í flugvélum. „Eins
og Kjell Magne Bondevik veit, þá er
sá, sem er forsætisráðherra, hvort
sem er í litlu eða stóra landi, í starfi
sínu allan sólarhringinn en allir geta
fundið tíma til að gera eitthvað ann-
að, jafnvel forseti Bandaríkjanna
getur fundið tíma til þess að gera
eitthvað annað.“ Sagðist Davíð að
síðustu telja að þegar hann yfirgæfi
vettvang stjórnmálanna myndi hann
verja meirihluta tíma síns við skrift-
ir hefði hann þá á annað borð heilsu
til þess.
Styður norsk
áform um sölu
hvalaafurða
Morgunblaðið/Ásdís
Forsætisráðherrar, Davíð Oddson og Jens Stoltenberg, slógu á létta
strengi við upphaf kvöldverðar sem haldinn var til heiðurs Davíð.
OPINBERRI heimsókn Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra til Nor-
egs lauk eftir hádegi í gær en á
mánudag ræddi hann við Jens Stolt-
enberg, forsætisráðherra Noregs.
Davíð lýsti á blaðamannafundi yfir
stuðningi við áætlanir Norðmanna
um að reyna að hefja sölu á hvalaaf-
i urðum til Japan. Sagði Davíð við
‘ blaðamann Morgunblaðsins eftir
) fundinn að hann teldi að forsenda
' þess að íslendingar hæfu hvalveiðar
! að nýju væri að íslendingar gætu
I selt hvalaafurðir.
„Það er ljóst að Norðmenn em að
■ j velta íyrir sér að ganga skrefi lengra
| en þeir hafa hingað til gengið með
■ j því að athuga hvort þeir geti hafið
r i sölu á hvalaafurðum," sagði Ðavíð,
j i en hingað til hafa Norðmenn einung-
is selt hvalaafurðir á innanlands-
markaði. Sagði Davíð að þessi áhugi
Norðmanna á því að hefja útflutning
á hvalaafurðum væri athyglisverður
fyrir Islendinga. Bætti hann því við
að ein af forsendum þess að Norð-
mönnum tækist þetta væri sú að þeir
væm í Alþjóða hvalveiðiráðinu og
hefðu ekki mótmælt hvalveiðum.
„Þannig að þetta mun væntanlega
ýta undir það að við göngum aftur í
Alþjóða hvalveiðiráðið ef það er for-
senda þess að við getum selt hvalaaf-
urðir sem er aftur forsenda þess að
við hefjum hvalveiðar að mínu viti.
Það er ekkert vit í hinu,“ sagði hann.
„Við lýstum yfir stuðningi við
Norðmenn í þessu og kváðumst
myndum fylgjast mjög vel með.
Jafnframt hét Stoltenberg því að
hann myndi hafa náið samráð við
okkur um öll skref sem stigin væm í
þessum efnum.“
Fleiri málefni vom rædd á fundi
Davíðs og Stoltenbergs, eins og fram
kom á stuttum blaðamannafundi sem
ráðherramir héldu að fundinum
loknum.
Ræddu þeir m.a. Evrópumálin
mjög vandlega og stöðu EES-samn-
ingsins. Sagði Stoltenberg á fundin-
um að engin mál væm óleyst á milli
íslands og Noregs og lagði Davíð
áherslu á að opinbera heimsóknin
væri fyrst og fremst vinsemdarheim-
sókn.
Sameiginlegur skilningur á
EES-samningnum
Davíð sagði að þeir Stoltenberg
hefðu einnig rætt um Evrópumálin.
Sagði Davíð að Stoltenberg hefði
skýrt frá því að forsvarsmenn Verka-
mannaflokksins myndu á næsta
landsfundi flokksins leita eftir heim-
ild til þess að láta fara fram skoðun á
hugsanlegri aðildaramsókn að
Evrópusambandinu. „Þeir myndu
ekki leita eftir heimild til þess að
sækja um inngöngu í Evrópusam-
bandið heldur eingöngu um heimild
til þess að skoðun á aðildammsókn
kæmi til greina á næsta kjörtíma-
bili,“ útskýrði Davíð.
Þá ræddu ráðherrarnir um samn-
inginn um Evrópska efnahagssvæð-
ið, EES-samninginn, og viðhorf
hvors annars til hans. Síðdegis á
mánudag átti Davíð einnig fund með
formanni utanríkismálanefndar
norska stórþingsins, Einar Steens-
næs, og sagði Davíð að á þeim fundi
hefði komið fram að þeir hefðu sama
skilning á eðli EES-samningsins,
þ.e. þann skilning að engar breyting-
ar hefðu orðið á eðli samningsins
sem menn hefðu ekki séð fyrir frá því
þeir hefðu gengið að honum.
Davíð benti á það í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins að það
væri nokkuð um það talað að það
gætu komið upp nýir tollmúrar þeg-
ar nýjar þjóðir gengju inn í Evrópu-
sambandið. „En við, Norðmenn og
Islendingar, bendum á að það sé
verkefni ESB að sjá til þess að EES-
samningurinn haldi gildi sínu algjör-
lega gagnvart hinum nýju ríkjum.
Það stendur semsé upp á ESB en
ekkiokkur.“
Fyrri degi heimsóknar ráðherra
og fylgdarliðs hans lauk með kvöld-
verði á mánudagskvöld í boði Stolt-
enbergs. Var kvöldverðurinn haldinn
til heiðurs Davíð Oddssyni í Akers-
hus höllinni. Vel á annað hundrað
gesta mætti til veislunnar, þar á
meðal fulltrúar frá norska stórþing-
inu, embættismenn og fulltrúar frá
atvinnu- og menningarlífinu. í ræðu
sinni sagði Stoltenberg m.a. að ís-
lendingar væm fmmkvöðlar á sviði
lýðræðis og framkvöðlar á sviði hins
ritaða máls. „Það var á íslandi sem
hið norræna mál var fært í letur,“
sagði hann. „Það var hið ritaða mál
sem Islendingurinn Snorri Sturluson
notaði þegar hann lagði grunninn að
sjálfsvitund okkar Norðmanna sem
þjóðar með frásögnum sínum af
norsku konungunum og miðöldun-
um,“ sagði Stoltenberg.
Davíð Oddsson sagði m.a. við þetta
tækifæri að vissulega hefði á ýmsu
gengið í samskiptum Norðmanna og
Islendinga að fomu og nýju en að |
langt upp úr öllu öðm stæði rík vin-
átta og hlýja þjóðanna hvorrar í ann-
arrar garð. Sagði hann enn fremur
að íslendingar og Norðmenn hefðu
átt samleið í alþjóðlegu samstarfi og
kvaðst ekki í vafa um að við Islend-
ingar hefðum notið þess. „Ég vona að
Norðmenn hafi einnig haft nokkurt
gagn af þeirri samvinnu," sagði hann
og hélt áfram: „Þjóðunum er eðlilegt
að leggja góðum málstað lið og
spoma gegn yfirgangi og útþenslu af i
einurð. Þátttaka okkar í NATO er í
eitt gleggsta merkið um þetta.“