Morgunblaðið - 13.08.2000, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 13. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
dæmi að Laxá í Skefilstaðahreppi
hefur verið lokuð í sumar og tvö
síðustu sumur hefur veiðitíminn í
henni verið styttur. Þegar menn
fóru að átta sig á vandanum þar
fyrir nokkrum árum hefði lítið þýtt
að tala um að loka ánni heilt sum-
ar. En núna hefur það hins vegar
gerst og er það gott dæmi um að
menn sjá alvöruna. Seiðabúskap-
urinn í ánni er nú á uppleið. Húsa-
eyjarkvísl er annað dæmi, þar hef-
ur veiðitíminn verið styttur um
hálfan mánuð og taka bæði land-
eigendur og leigutakar þátt í að-
gerðunum.
Það er einnig ótalmargt annað
sem þarf að hafa í huga en veiði-
sóknin. Hvers konar umhverfis-
rask og blöndun við framandi
stofna er nokkuð sem menn ættu
einnig að varast. Auknar seiða-
sleppingar eru engin lækning og
þær ár þar sem mestu hefur verið
sleppt standa síst betur en hinar.
Það er tímabært að taka upp
nýjar leiðir í nýtingu laxveiðiánna
og samkvæmt þeim línum hef ég
unnið frá því að ég tók við starfi.
Það er ferskur andi á Veiðimála-
stofnun og fólk sammála um að
það sem við þurfum séu vandaðar
rannsóknir og aðgerðir í framhaldi
af þeim. Stundum getur staða
mála verið sú að menn sjá að við-
komandi vatnasvæði þolir það ekki
að bíða eftir niðurstöðum rann-
sókna. Þá þarf að grípa til aðgerða
strax. Sá sveigjanleiki verður að
vera fyrir hendi, enda sé tryggt að
viðkomandi lífríki verði ekki fyrir
skaða.“
En hvað með skoðanir manna að
of mikið álag sé á íslenskum ám og
í þeim sé stunduð hrein ofveiði?
„Gögn sem við höfum styðja
þetta ekki, en við fylgjumst grannt
með og það kunna að leynast und-
antekningar. Um það er hins veg-
ar ótímabært að ræða á þessu
stigi, rannsóknir standa enn yfir
og niðurstöður liggja ekki fyrir.“
Hvaða undantekningar ertu að
tala um?
„Sem ég segi, það er ekki til um-
ræðu á meðan niðurstöður liggja
ekki fyrir.“
Vistfræðimat
Bjarni bætti við að stór þáttur í
undirbúningi að bættri og betri
veiðistjórnun væri að nú væri gerð
úttekt á hverri ánni af annarri þar
sem kortlagning búsvæða væri
tekin fyrir. „Þetta ásamt rann-
sóknarverkefni þar sem kannað er
samspil hrygningarstofns og nýlið-
unar í ánum miðar að því að sjá
hvað árnar geta framleitt mikið af
laxi með góðu móti. Þó nokkrar ár
hafa verið teknar út á þennan hátt
og nýjasta viðbótin er Laxá á Ás-
um. Viðbrögð aðstandenda veiði-
svæða er annað gott dæmi um
breytt hugarfar, “ segir Bjarni. Og
lokaorð hans eru:
„Ég vil ekki vera að ýta undir
neina móðursýki, en sannast sagna
er of margt í tengslum við laxinn
sem gögn geta ekki staðfest fyrir
okkur. Því er ávallt fyllsta ástæða
til að sýna varkárni. Stór hluti af
starfi fiskifræðings er ráðgjöf til
veiðiréttareigenda og áherslan í
minni ráðgjöf hefur alltaf verið á
að sýna náttúrunni virðingu og
gera ekki hluti sem menn gætu
síðar séð eftir. Varkárni er lykil-
orðið, að menn hafi alltaf vaðið
fyrir neðan sig.“
ÞÓRÐUR Pétursson er einn fremsti
laxveiðimaður íslands og skólaður
á bökkum Laxár í Aðaldal um ára-
tugaskeið þar sem hann þekkir
Laxá og laxa hennar eins og lófana
á sér. Sagt er, að ef Þórður fær ekki
fisk, þá sé ástæðulaust að standa yf-
ir veiðiskapnum. Laxá í Aðaldal er
ein þeirra áa þar sem göngur hafa
verið afar litlar og veiði slök. Laxá
hefur verið á niðurleið í veiði um
nokkurra ára skeið og Þórður er
ómyrkur í máli þegar hann talar
um að hér sé á ferðinni hrein og
klár ofveiði.
„Þetta er í sama farvegi og í
fyrra, sem sagt hálfgerð neyð. Það
eru margir sem eiga ekki til orð yf-
ir því sem hér hefur verið gert í
gegn um árin. Ástæðan fyrir þess-
ari hnignun er fyrst og fremst of-
veiði. Hér hafa verið stundaðar
stórhættulegar septemberveiðar og
gert í því að beinlínis drepa hrygn-
urnar, t.d. í Reykjadalsánni, sem
rennur í Vestmannsvatn og siðan
sem Eyvindarlækur út í Laxá. Þetta
hefur verið gert til að þynna laxa-
stofna og átti samkvæmt kenning-
unni að stuðla að betri nýliðun seiða
og stærri árgöngum eins skringi-
lega og það hljómar. Sömu sögu er
að segja um Mýrarkvísl, þessar ár
eru báðar laxlausar. Það er ekki
langt sfðan að einn lax hafði veiðst í
hvorri á, en á árum áður gáfu þær
prýðisveiði og voru eftirsóttar lax-
veiðiár með góðum stofni. Þær
renna báðar í Laxá og fískleysi í
þeim er því einn þátturinn í fisk-
leysi í Laxá,“ segir Þórður.
Því hefur verið haldið fram af
mörgum hin seinni ár að hnignun
laxastofns Laxár stafi af sandburði
ofan af öræfum með Kráká, að
sandurinn spilli hrygningarstöðv-
um. Þórður segir, eins og aðrir, að
sandur sé vissulega ekki æskilegur
á hrygningarslóðum, en ofveiðin sé
þó mcginatriðið og hann hafi haldið
því fram í mörg ár. „Ég hef rætt um
þetta fram og aftur við félaga mína
hér nyrðra, m.a. Pétur í Nesi sem
hefur búið á bökkum Laxár alla
sína tíð, menn eru sammála um
þetta. Það sem gert hefur verið
héma er ekki til annars en að drepa
niður laxastofna," bætir Þórður við.
Menn hafa bent á að sandurinn hafi
borist með Kráká um langt árabil,
einnig þau sumur sem Laxá gaf yfir
2000 laxa í veiði.
Það er ekkert af fiski
Morgunblaðið hefur rætt við leið-
sögumenn laxveiðimanna á bökkum
þekktustu húnvetnsku laxveiðiánna
að undanförnu og þeir hafa verið
upp til hópa niðurdregnir. Theodór
Már Sigurðsson við Víðidalsá sagði
á dögunum að ástandið væri „hrika-
lega erfitt“ og að síðustu þrjár
vaktirnar hefði enginn lax veiðst í
ánni. Það væri lit.ið af laxi í ánni og
ekkert að koma af nýjum fiski.
Guðmundur Þór Ásmundsson
leiðsögumaður við Miðfjarðará
sagði ástandið svo slæmt að veiði-
menn væru fáir til viðtals um að
sleppa aftur laxi, þeir veiddu svo
fáa og auk þess sæju þeir ekki til-
ganginn með því þar sem maðk-
veiðiholl kæmi í miðjum ágúst og
vísast yrði það litla sem eftir væri af
fiski drepið þá. „Maðkahollin ætti
að uppræta, þau eru tímaskekkja."
Ágúst Sigurðsson leiðsögumaður
við Vatnsdalsá sagði að menn
reyndu að vera bjartsýnir, en að-
spurður hvort einhver teikn gæfu
tilefni til þess svaraði hann: „Nei.“
Að hampa sem hetjum
Einar Sigfússon er einn eigenda
Haffjarðarár á Snæfellsnesi sem er
ein örfárra áa á Islandi sem hafa
gefið virkilega góðan afla í sumar.
Haffjarðará er ein af örfáum hrein-
um fluguveiðiám landsins, en veiða-
sleppa fyrirkomulagið er þar alfar-
ið i' höndum veiðimanna sjálfra.
Þeir eru hvattir til að sleppa laxi,
sérstaklega stórum laxi, en ekki er
amast við því þótt þeir hirði afla
sinn. Ilaffjarðará er líklega eina
meiri háttar Iaxveiðiá landsins sem
ekki hefur verið reynt að trekkja
upp með seiðasleppingum. Náttúr-
an hefur verið látin um hlutina þar
vestra og ekki annað að sjá en að
hún hafi spjarað sig prýðilega án
frammígrípandi hjálparkrumlu
mannsins.
„Staðan er alvarleg og spurning
hvort menn séu ekki núna að upp-
skera fyrir alla rányrkjuna í gegn
um tíðina. Hvað mig varðar þá er
ekki spurning að það er ofveiði í
mörgum íslenskum Iaxveiðiám. Allt
of mikið álag. Meira að segja hér
hjá okkur í Haffjarðará hefur okk-
ur þótt álagið of mikið. Við höfum
stytt veiðitímann um 20 daga og
íhugum að gera að auki eitthvað
svipað og gert er í Hofsá í sumar, að
stytta einnig veiðidaginn. Þrátt fyr-
ir þetta heldur áin veiðitölum og
nóg er af fiski.
Það er sorglegt til að vita hvern-
ig farið hefur verið með margar ár í
gegn um árin og slæmt. hvernig
magnveiðimönnum hefur verið
hampað eins og hetjum í fjölmiðlum
þegar nær hefði verið að slíkir
menn fengju sér pláss á loðnu- eða
síldarbát. Að veiða upp í 100 laxa á
dag í Laxá á Ásum, jafnvel þó þeir
væru ekki nema 20 eða 30, er hreint
brjálæði og allur hefur þessi lax
verið drepinn. Keppnisskap er ekki
eitthvað sem menn eiga að fara með
í veiðitúrinn. Ég er ekki að halda
því fram að magnveiðimenn einir
og sér hafí skemmt árnar, það geta
verið margir samspilandi þættir, en
magnveiði er að minnsta kosti einn
þáttur sem hægt er að taka á. Auð-
vitað eru skiptar skoðanir á því
hvort sleppa eigi laxi eða drepa
hann og ég er ekkert á móti því að
menn drepi þann lax sem þeir telja
sig geta nýtt,“ segir Einar.
Flottrollin stórtæk?
Einar heldur áfram: „Menn verða
að reyna að átta sig á því hvað verð-
ur um laxinn f hafinu og hafa
víðsýni í þeim efnum. Hvað til dæm-
is með loðnuflotann og breyttar
veiðiaðferðir sem þar eru viðhafð-
ar? Þar eru menn að nota flottroll.
Ég veit til að það hringdi loðnuskip-
stjóri í Orra Vigfússon, formann
NASF, og sagði honum frá því að
hann hefði séð 5-10 laxa liggja ofan
á loðnukösinni niðri á dekki. Ef það
voru 5-10 ofan á kösinni, hvað voru
þá margir á kafi í henni? Og hvað
með alla hina bátana og alla vertíð-
ina? Þegar þetta er sett í samhengi
við að það vantar kannski 10-15.000
laxa í göngurnar norðanlands og 4-
5.000 laxa í veiði í ánum þar á þessu
sumri þá verður spurningin áleit-
in.“
Kannski stærsta
hættan af öllum
„Það er síðan eitt enn sem snertir
þetta mál. Nokkuð sem hefur
kannski ekki skaðað íslenska laxa-
stofna enn, en ógnar þeim svo sann-
arlega í framtíðinni og það er kvía-
eldið sem hafið er í Vogum. Það er
mál sem farið hefur furðuhljótt og
með ólíkindum að landbúnaðar-
ráðherra skuli hafa gefið leyfi fyrir
1.000 tonna eldi aðeins fáum dögum
áður en ný lög um umhverfisvemd
tóku gildi 15. júní, þar sem kveðið
er á um að allt slíkt eldi sem nemur
meira en 20 tonnum beri að fara í
lögformlegt umhverfismat.
Nú þegar eru komnar þarna 7
kvíar með 140.000 löxum upp á ein-
hver 140 t.onn og verða það einhver
400-600 tonn þegar að slátrun kem-
ur. Þetta er margfalt það magn sem
veiðist í íslenskum laxveiðiám á
sumri hveiju.
Þetta var bara keyrt í gegn í
hvelli. Þarna er verið að nota
norskan Iaxastofn i gömlum írskum
kvíum, á nákvæmlega sama stað og
kvíarnar fóru allar í klessu um árið
og allt slapp í hafið. Það virðast
engar reglur vera til um þessa hluti
og maður spyr sjálfan sig hvað
svona vinnubrögð eigi að þýða.
Hver hefur eftirlit með þessu og
hvar er að finna kröfur um út-
búnað? Hver hjá ráðuneytinu fylg-
ist með því að búnaður sé viðunandi
og hvort fiskur sleppi eða ekki? Það
er ekki lítil ábyrgð sem þessu fylg-
ir.
Þessu er gefið nafnið til-
raunaeldi, en eldi af þessari stærð-
argráðu á ekkert skylt við tilraunir.
Menn munu auðvitað vona það
besta, en það er næstum jafn ör-
uggt og að tveir sinnum tveir eru
fjórir, að það mun koma að því að
fiskur sleppur úr þcssum kvíum.
Þetta er stofn sem getur ógnað öllu
lífríkinu í laxveiðiám við Faxaflóa,"
segir Einar Sigfússon.

VENTURE ICELAND
ALÞJÓÐLEGT FJÁRMAGN FYRIR VAXANDIFYRIRTÆKI
Venture lceland leitar að fyrirtækjum í upptýsinga-
tækni með mikla vaxtarmöguleika á alþjóðamarkaði.
• Venture Iceland er verkefni sem styður við
vöxt íslenskra upplýsingafyrirtækja á
alþjóðamarkaði með því að kynna ísland
og íslensk fyrirtæki í upplýsingaiðnaði fyrir
innlendum og erlendum áhættufjárfestum.
• Árlega eru valin 8-10 áhugaverð fyrirtæki
úr hugbúnaðar-og fjarskiptageiranum sem
er boðið að taka þátt í Venture lceiand.
Þátttaka í Venture lceland felur í sér:
• ítarlegt námskeið þar sem innlendir og
erlendir sérfræðingar sem leiðbeina um
hvernig best er staðið að alþjóðlegri
fjármögnun hátæknifyrirtækja.
• Aðstoð við undirbúning viðskiptaáætlunar
og kynningar fyrir fjárfesta.
• Fjárfestingarþing þar sem fyrirtækin eru
kynnt fyrir innlendum fjárfestum.
• Kynningu fyrir erlendum fjárfestum.
• Möguleika á þátttöku í alþjóðlegu fjár-
festingarþingi.
• Eftirfylgni eftir að formlegu námskeiði lýkur.
Nánari upplýsingar fást hjá Útflutningsráði Islands
í síma 511 4000 eða www.icetrade.is.
Umsóknarfrestur er til 24. ágúst 2000.

&
m

JSJLÁV/
ataf fyrlr ataf.