Morgunblaðið - 13.08.2000, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 13. ÁGÚST 2000
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Ný umræða í Þýskalandi um viðbrögð við brölti öfgamanna til hægri
LANGT er síðan umræðan
um hægri öfgaflokka var
síðast jafn lífleg í Þýska-
landi og verið hefur und-
anfarna daga. Um miðjan júlímánuð
vörpuðu nýnasistar bensínsprengju
inn í íbúð á flóttamannaheimili í
Ludwigshafen. Ellefu ára gömul
stúlka frá Kosovo hlaut alvarlega
brunaáverka. Umræðan hófst þó
ekki af alvöru fyrr en í lok mánaðar-
ins þegar tíu manns, allt einstakling-
ar frá sambandslöndum Sovétríkj-
anna fyrrverandi, urðu fyrir
sprengjuárás í Dússeldorf er þeir
voru á leið heim úr þýskukennslu.
Þótt málið sé enn óupplýst beinist
grunurinn að hægri öfgamönnum
þar sem meirihluti fórnarlambanna
eru gyðingar.
Á fyrri helmingi þessa árs skráði
lögreglan í Þýskalandi yfir 5000
refsiverð athæfi sem tengjast út-
lendinga- og gyðingahatri eða hægri
öfgastefnu. Ofbeldismennimir eru
oftast ungir menn á aldrinum 14 til
21 árs. Varla líður vika án þess að
nýnasistar vinni skemmdarverk á
legsteinum gyðinga í kirkjugörðum.
Ráðist er á útlendinga á götum úti
og þeir fáu hugrökku sem reyna að
koma fórnarlömbunum til hjálpar
geta átt það á hættu að vera barðir
til óbóta. Nýnasistar ráðast á heimil-
islausa og heimili flóttamanna og
vinna skemmdarverk á tyrkneskum
skyndibitastöðum.
Arftakar Þjóðernissósíalista
Margir hinna ofbeldishneigðu
nýnasista eiga í samskiptum við
hægri öfgaflokkinn NPD. Hinn „lýð-
ræðislegi þjóðernisflokkur Þýska-
lands“ var stofnaður árið 1964 en
meðal stofnenda voru fjölmargir
fyrrverandi þjóðernissósíalistar. Á
sjöunda áratugnum hlaut flokkurinn
allt að því tíu prósenta fylgi og í
kjölfarið sátu fulltrúar flokksins á
þingum nokkurra sambandslanda.
Þegar á sjöunda áratugnum komu
fram kröfur um að flokkurinn yrði
bannaður. í undanförnum kosning-
um hefur NPD fengið lítið meira en
eitt prósent atkvæða en hægri öfga-
flokkar hafa að meðaltali samtals 4
prósent fylgi. í kjölfar dvínandi fylg-
is hefur NPD lagt aukna áherslu á
átök á götum úti og fánagöngur og
er fyrirferðarmikill í fjölmiðlum sök-
um uppákoma flokksmeðlima.
Á undanförnum árum hefur Netið
verið mikilvægasta samskiptatæki
þýskra nýnasista en þar er skipst á
upplýsingum, aðgerðir skipulagðar,
áróðri dreift svo og svonefndum
„dauðalistum" sem bera nöfn stjórn-
málamanna, listamanna, blaða-
manna og forystumanna verkalýðs-
félaga. Meðlimir NPD eru um 6000
talsins og flokkurinn lítur á sig sem
byltingarhreyfingu og álítur þjóð-
emissósíalismann æðstu tegund
mannlegs samlífis.
Á að banna NPD?
I kjölfar ofbeldisverka undanfar-
inna vikna og aukinnar umfjöllunar
Samstaða um
þörfína á baráttu
gegn nýnasisma
mJgé BAKSVIÐ
I kjölfar nýrra ofbeldisverka sem öfgamenn
til hægrí eru grunaðir um að bera ábyrgð á
hefur blossað upp mikil umræða í Þýska-
landi um hvað sé til ráða til að stemma stigu
við slíku. Þótt fátt sé um töfralausnir, skrif-
ar Davíð Kristinsson frá Berlín, er sam-
staða um það meðal mikils meirihluta Þjóð-
verja að ríkisstjórnin sé knúin til að veita
aukið fjármagn í baráttuna gegn starfsemi
nýnasista í landinu.'
fjölmiðla um málið hafa stjómmála-
menn verið iðnir við að setja fram
tillögur um það hvernig vinna megi
gegn ofbeldi hægri öfgasinna. Yfír-
lýsingar þess eðlis að taka eigi harð-
ar á málunum era vinsælar en laga-
lega séð era þær sjaldnast
auðveldar í framkvæmd auk þess
sem afleiðingar slíkra aðgerða geta
verið neikvæðar.
Friedrich Merz, formaður þing-
flokks CDU/CSU, er einn af mörg-
um sem krafist hefur þess að NPD
verði bannaður. Rökin á bak við slík-
an málfiutning era að bann af þessu
tagi erfiði aðgerðir hægri öfga-
manna. Andstæðingar bannsins ef-
ast um að slíkar aðgerðir skili ára-
ngri á þeim forsendum að
vandamálið muni einfaldlega taka á
sig nýja mynd. Lagalega séð er erf-
itt að ná því fram að banna stjóm-
málaflokk og einungis stjórnar-
skrárdómstóllinn getur úrskurðað
slíkt bann. Á sjötta áratugnum vora
hægri öfgaflokkurinn SRP og þýski
kommúnistaflokkurinn (KPD) bann-
aðir. Stjómmálaflokkar era undir
verndarvæng stjórnarskrárinnar og
til þess að ná fram banni nægir ekki
að stjómmálaflokkur viðurkenni
ekki æðstu gildi þeirrar lýðræðis-
legu skipanar sem stjómarskráin
kveður á um. Auk þess þarf að sýna
fram á að viðkomandi flokkur hafi
ÞVERSKURÐUR
AFÍSLENSKRI
BYGGINGARLIST
Úrvals leiðsögurít um islenska
byggingartist þar sem um
150 byggingar frá ýmsum
tímum eru kynntar.
Bókina prýðir fjöldi iitmynda,
teikninga og korta.
Bókin er fáanleg á íslensku,
ensku og þýsku.
Mál og menningl
malogmenning.isl
Laugavegi 18 • Sími 515 2500 • Síðumúla 7 • Sími 510 2500
virka, herskáa afstöðu til núverandi
skipanar. Málaferli gegn NPD gæti
tekið mörg ár og ef ríkið tapaði mál-
inu hefði það neikvæðar afleiðingar í
för með sér.
Fyrrverandi meðlimir stjórn-
málaflokka sem hafa verið bannaðir
geta auðveldlega stofnað nýja
flokka. Þannig var til dæmis DKP
stofnaður tíu áram eftir að KPD var
bannaður. Vitað er að sumir með-
lima NPD vora áður flokksfélagar í
hægri öfgaflokkum sem vora bann-
aðir. Auðveldara er að ná fram banni
á samtökum og á árunum 1992 til
1998 var rúmur tugur samtaka
hægri öfgamanna bannaður. Svo
virðist sem hægri öfgamenn hafi
bragðist við slíkum bönnum með því
að endurskipuleggja starfsemina
sína og starfa þeir nú í minni hópum
sem erfiðara er að ná til. Ofbeldi
nýnasista hefur því ekki farið
minnkandi heldur einfaldlega
dreifst á minni hópa sem komist
hafa í sviðsljós fjölmiðla með ofbeld-
isaðgerðum sínum. Sé reynsla þessi
höfð til hliðsjónar er ólíklegt að bann
á NPF muni draga úr ofbeldi nýna-
sista.
Afstaða ríkisstjórnarinnar gagn-
vart hugsanlegu banni NPD var
lengst af neikvæð og lögðu fulltrúar
stjórnarinnar áherslu á hinar fjöl-
mörgu neikvæðu hliðar slíkra að-
gerða. Stefna ríkisstjórnarinnar
virðist þó hafa tekið breytingum og
á fimmtudaginn tilkynnti dómsmála-
ráðherrann, Herta Daubler-Gmelin
(SPD), að yfirvöld myndu fara fram
á bann NPD komi í ljós að lagalegar
forsendur séu fyrir slíkri aðgerð.
Vinnuhópur sem hafið hefur störf
vegna málsins mun skila áliti um
miðjan október.
Hið drekkhlaðna skip
Meðal annarra krafa sem komið
hafa fram í umræðunni era auknar
aðgerðir lögreglu svo og herðing
refsinga en CSU vill að ungu fólki á
aldrinum 18-21 árs sé refsað jafnt á
við fullorðna. Forystumenn margra
stjómmálaflokka era íylgjandi hug-
myndum um að flýta dómsmálum
með sama hætti og gert er í málum
fótboltabullna í Frakklandi. Slíkar
aðgerðir era þó engin töfralausn því
slíkt er aðeins mögulegt í tilfellum
þar sem óvenju skýr sönnunargögn
og játun liggja fyrir auk þess sem
fangelsisdómurinn getur ekki orðið
meira en eitt ár.
Angela Merkel, formaður CDU,
hefur krafíst þess að hægri öfga-
mönnum sem vinna hjá hinu opin-
Reuters
Áhangendur þýzka hægriöfga-
flokksins NPD veifa fánum við
Brandenborgarhliðið í Berlín.
bera verði sagt upp störfum. Árið
1972 var tekin sú ákvörðun undir
stjóm Willy Brandts (SPD) kansl-
ara að ráða ekki róttæka hægri- og
vinstrimenn til starfa hjá hinu opin-
bera og var þeirri stefnu fylgt fram í
byrjun síðasta áratugar. Árið 1995
úrskurðaði Evrópudómstóllinn að
starfsbann af þessu tagi bryti í bága
við lög. Samkvæmt núverandi lögum
er ekki hægt að vísa opinberam
starfsmönnum frá störfum þótt þeir
séu meðlimir öfgaflokka sem ekki
era bannaðir.
Einnig hafa komið fram hug-
myndir um að afnema ríkisgreiðslur
til hægri öfgaflokka sem líkt og aðrir
flokkar fá fjárhagsstuðning frá rík-
inu til að mæta kostnaði kosninga-
baráttu, hljóti viðkomandi flokkur
yfir 0,5 prósent atkvæða. Hægri
öfgaflokkar fá þannig milljónir
marka af skattpeningum borgar-
anna í sinn vasa. í Belgíu vora sett
lög sem gera yfirvöldum kleift að af-
nema slíkan stuðning sé sýnt fram á
að stefna viðkomandi flokks sam-
ræmist ekki stjórnarskrá eða mann-
réttindum. Kröfur um slíkar aðgerð-
ir era þó ekki fyrirferðarmiklar hjá
fulltrúum hinna stóra stjórnmála-
flokka enda hafa CDU, CSU og SPD
oftar en einu sinni nýtt sér hræðsl-
una við útlendinga í kosningabar-
áttu sinni. Ekki er við öðra að búast
af CSU, sem er lengst til hægri á
pólitíska ásnum, en athyglisverðara
er að SPD og CDU hafa á undan-
förnum áram ýtt undir viðurkenn-
ingu útlendingaandúðar með slag-
orðum á borð við „skipið er
drekkhlaðið".
I kosningabaráttunni í sambands-
landinu Hessen safnaði Roland
Koch (CDU) undirskriftum gegn
frumvarpi ríkisstjórnarinnar um
tvöfaldan ríkisborgararétt og
flokksbróðir hans, Júrgen Rúttgers,
fylgdi í kjölfarið með slagorðinu
„Börn í stað Indverja" gegn þeim
áformum ríkisstjórnarinnar að veita
10.000 erlendum tölvufræðingum at-
vinnuleyfi í Þýskalandi. í júnímán-
uði fór Otto Schily (SPD), innanrík-
isráðherra, fram á að flóttamönnum
yrði fækkað og að yfirvöld hugsuðu í
auknum mæli um hagsmuni þjóðar-
innar við úthlutun dvalarleyfa. Með
svipuðum hætti nýtti Gerhard
Schröder (SPD) sér hræðsluna við
útlendinga í kosningabaráttunni
1997. Á þessu ári hefur kanslarinn
þó gert áherslubreytingar eftir að
ljóst varð að þýski tölvuiðnaðurinn
hefur brýna þörf fyrir aðflutta sér-
fræðinga. Til era dæmi þess að er-
lendir tölvufræðingar hafi hafnað
tilboðum um að flytjast til Þýska-
lands með fjölskyldur sínar þar sem
þeir óttast ofbeldi nýnasista. Vís-
indastofnanir í Austur-Þýskalandi
eiga erfítt með að fá til sín erlenda
sérfræðinga og vitað er til þess að
skiptinemar hafi hætt við áform sín
um að stunda nám við þýska háskóla
í kjölfar atburða undanfarinna
vikna.
„Evrópa án kynþáttahaturs“
Kanslarinn virðist enn tvístígandi
þegar kemur að því að velja á milli
þess hvort SPD eigi að reyna að ná
inn atkvæðum með því að notfæra
sér hræðsluna við útlendinga eða
hvort mikilvægara sé að styðja við
bakið á iðnaðinum, sem er háður já-
kvæðri ímynd Þýskalands erlendis.
Á sama tíma hefur eiginkona kansl-
ararans, Doris Schröder-Köpf,
ákveðið að ganga í nýstofnuð samtök
gegn ofbeldi hægrimanna. Stjóm
gyðinga í Þýskalandi stóð að stofnun
samtakanna með stuðningi ríkis-
stjórnarinnar og lista- og íþrótta-
manna. Samtökin hafa fengið til liðs
við sig þekkt andlit sem fordæma of-
beldi nýnasista í fjölmiðlum. Meðal
þeirra er tennisstjarnan fyrrverandi
Boris Becker, sem er giftur blökku-
konu og er tveggja bama faðir.
I lok janúar þrömmuðu 600 fylgis-
menn NPD í gegnum Brandenborg-
arhliðið. Þetta var í fýrsta skipti frá
því 1945 sem slík uppákoma á sér
stað á þessu svæði og vakti atburð;
urinn mikla athygli erlendis. í
kjölfarið vora stofnuð samtökin
„Evrópa án kynþáttahaturs" og inn-
an þeirra starfa fulltrúar SPD,
Græningja, PDS, verkalýðsfélag-
anna, kirkjunnar og samtaka gyð-
inga. CDU hefur neitað að taka þátt
í samstarfinu með PDS á þeirri for-
sendu að innan „Hins lýðræðislega
sósíalistaflokks“ starfi vinstri öfga-
menn. Afstaða CDU hefur sætt
gagnrýni og bent hefur verið á að
brýn þörf sé á samstöðu stjórnmála-
flokkanna til að undirstrika hver sé
skoðun meirihluta Þjóðverja. Of-
beldishneigðir nýnasistar megi ekki
fá það á tilfinninguna að þeir séu að
framkvæma vilja þegjandi meiri-
hluta. Samtökin mótmæltu í mars
þegar NPD efndi til göngu við
Brandenborgarhliðið til að sýna
samstöðu með Austurríki.
Þann 19. ágúst ætla um 1000
nýnasistar að taka þátt í göngu til
minningar um Rudolf Hefl sem enda
á fyrir framan breska sendiráðið í
Berlín. Árið 1987 framdi Hefl, sem
afplánaði lífstíðardóm í stríðsglæpa-
fangelsinu í Spandau, sjálfsmorð.
Nýnasistar draga þetta í efa og
kenna Bretum um þar sem breskir
hermenn gættu Hefl í fangelsinu.
Nýnasistar hafa einnig tilkynnt mót-
mælagöngu við Brandenborgarhlið-
ið 27. janúar 2001, svo og við svæði
þar sem reisa á minnisvarða um út-
rýmingingarherferðina gegn gyð-
ingum. Fyrrnefnd dagsetning er
dagur frelsunar útrýmingarbúðanna
í Auschwitz og því minningardagur
um fórnarlömb helfararinnar. I
kjölfar þessarar ögranar fjölgar
röddum sem vilja skerða samkomu-
rétt á ákveðnum svæðum. Verið er
að kanna leiðir til að banna fyrirætl-
aðar göngur nýnasista en fram til
þessa hefur einungis verið mögulegt
að banna mótmæli þegar nákvæmar
upplýsingar liggja fyrir um að upp-
ákoman muni ógna öryggi og reglu.
Renate Kúnast, formaður Græn-
ingja, segir það ekki geta verið til-
fellið að takmörkun funda- og skoð-
anafrelsis sé eina leiðin í baráttunni
gegn nýnasistum. í stað banna yrði
að taka á vanda ofbeldis og hug-
myndafræði nýnasista með pólitísk-
um skoðanaskiptum. Hún segir
bönn hvorki minnka né koma í veg
fyrir útlendingahatur og hægri öfga-
stefnu. Bönn af þessu tagi gæfu ein-
ungis í skyn að vandamálið væri ekki
lengur til staðar.
Um miðjan október ætlar þýska
sambandsþingið að taka upp um-
ræður um hægri öfgastefnu. Þótt
fátt sé um töfralausnir er ljóst að
ríkisstjórnin er knúin til að veita
auknu fjármagni í baráttuna gegn
nýnasisma.