Morgunblaðið - 11.10.2000, Blaðsíða 42

MIÐVIKUDAGUR 11. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Sá sem upplifír þróunina sem
mótvind gengur í öfuga átt
HRATT vaxandi
tölvunotkun og upp-
byggingar Netsins og
þær breytingar sem
eiga sér nú stað á ís-
lenskum vinnumarkaði
munu valda því að upp-
bygging og skipulag
náms muni gjörbreyt-
aat á næstu árum og
það muni gerast mun
hraðar en margir gera
sér grein fyrir. Talið er
að störf í tæknigrein-
um muni renna saman
og starfsmenntakerfið
þróist þannig að mót-
aðar námsbrautir, sem
ljúki með prófi og veiti
löghelgan aðgang að einhverju
starfi, verði á undanhaldi og jafnvel
hverfa. Frekar komi grunnnám á
breiðu sviði, t.d. sambærilegt tækni-
stúdent. Að því loknu fari einstakl-
ingurinn út á vinnumarkaðinn og
sinni tiltölulega einföldum tækni-
störfum. Hann muni samfara starfs-
-Jijálfun velja sér námskeið og
námsáfanga, m.ö.o. byggja sjálfur
upp og móta sína menntabraut,
„pick and mix education" eins og
það er kallað á ensku.
Sífellt er kallað á aukið
framboð á sérhæfðum
fagnámskeiðum í þeim
menntastofnunum sem
rafiðnaðarmenn eru
aðilar að, þ.e. Rafiðn-
aðarskólanum, Marg-
miðlunarskólanum,
Kvikmyndaskólanum
og Viðskipta- og tölvu-
skólanum. Það sýnir
okkur að þessi þróun
er þegar hafin hér á
iandi.
Þróun tækninnar
veldur því að stórfelld-
ari byltingar skella á
okkur með sífellt
skemmra millibili. Ekki er úr vegi
að rifja upp ummæli um framþróun-
ina eins og þekktir menn sáu hana
fyrir nokkrum árum:
„Það verður markaður fyrir um
það bil 5 tölvur í heimunum", Thom-
as Watson IBM 1943.
„í framtíðinni munu tölvur ein-
ungis vega 1,5 tonn“, Popular
Mechanics 1949.
„Það er engin ástæða tii þess að
ætla að nokkur þurfi að hafa tölvu
Nám
Stórfelldari byltingar,
segir Guðmundur
Gunnarsson, skella á
okkur með sífellt
skemmra millibili.
heima hjá sér“, Ken Olsen Digital
Equipment 1977.
„640 K minni er fyllilega nægi-
lega stórt fyrir alla“, Bill Gates
1981.
Flestir sem velta fyrir sér fram-
tíðarbreytingum á forrni kennslunn-
ar, spá því að þróun tölvunnar og
Netsins muni að öllum líkindum
leggja bekkjarkennslukerfið eins og
við þekkjum það í dag að velli á
næsta áratug. Aætlað er að velta
„online“ fjarkennslu í Bandaríkjun-
um muni sjöfaldast á næstu þremur
árum og árið 2003 fari veltan yfir 12
milljarða dollara. I náinni framtíð
verður líklega boðið upp á „online“
kennslu á Netinu í flestum áföngum
framhalds- og háskólanna. Umfang
Netsins muni þrefaldast á hverju
ári næstu árin og hraðinn aukast.
Það er talið að það sé ekki langt í að
tungumálaerfiðleikar hverfi og tölv-
ur þýði jafnharðan á og af því
tungumáli, sem þú notar. Þróun
þýðingarforrrita er mjög hröð og
sama má segja um „heyrn tölvunn-
ar“ og þróun raddtækni hennar. I
dag er talið raunhæft að hægt verði
að útbúa venjuleg heyrnartæki með
þýðara sem snari jafnharðan öllum
algengustu tungumál heimsins.
Takmarkanir tungumála hverfi, þú
talir eða skrifar þitt eigið tungumál
og sá sem les eða hlustar fær jafn-
harðan þýðingu yfir á sitt tungumál.
„Online“ fjarkennsla verður bæði
með skriflegum og munnlegum
hætti og þér verður kleift að stunda
nám í nær hvaða skóla sem þú vilt.
Nemandi og kennari munu skiptast
á skoðunum og samskiptaleysið sem
hingað til hefur verið helsti agnúi
fjarkennslunnar ■ hverfur. Aukin
geta tölvunnar og hraði Netsins er
undirstaða þessarar þróunar. I dag
er áætlað að tölvan muni skáka
mannsheilanum í greind á árunum
2004 til 2005.
Guðmundur
Gunnarsson
Þessi þróun mun kalla á uppskurð
námsins og kennsla mun breytast
mikið. Bekkjarkennslan í því formi
sem við þekkjum hana í dag mun
hverfa að mestu. Námið mun fara
fram einstaklingsbundið og í hóp-
vinnu. Kannanir sýna að við lærum
10% af því sem við lesum, 15% af
sem við heyrum og 80% af því sem
við reynum og upplifum. Barna-
árgangar fara minnkandi og sú þró-
un mun halda áfram og mun ásamt
því að „gráhærðu“ árgangarnir eru
að stækka, valda því að starfs- og sí-
menntun er ekki „the next big
thing, but is the now big thing“ eins
og sagt er í enskum skýrslum. Þró-
un skólakerfisins er hæg. Það tekur
langan tíma að breyta námskrám og
að því loknu tekur langan tíma að
breyta kennslu. í dag eru taldar lík-
ur á því að framhaldsskólinn muni
einangrast. Hann muni einfaldlega
ekki hafa tíma til þess að fylgjast
með þróuninni. Bekkir muni tæmast
og námið flytjast úr skólunum, mun
hraðar en foiTáðamenn þeirra geri
ráð fyrir. Þeirri hættu sem við mun-
um upplifa í skólakerfinu má vænt-
anlega lýsa með orðum Marins
Held, „Sá sem upplifir framtíðina
sem mótvind, gengur í öfuga átt.“
En við skulum hafa það hugfast að
framtíðin kemur af sjálfu sér, en
þróunin ekki og við erum tilneydd
að hefja nú þegar undirbúning
vegna fyrirsjáanlegra breytinga á
skólakerfinu.
Höfundur er formaður Rafiðnaðar-
sambandsins.
Um eldi norskra
laxa við Island
ÞAÐ er athyglisvert
hvað áhugamenn um
um sjókvíaeldi á norsk-
um laxi við ísland eru
viðkvæmir fyrir um-
ræðu um hin neikvæðu
áhrif þeirrar starfsemi
á villta laxastofna.
Einn slíkur, Jónatan
Þórðarson, kveður sér
hljóðs í Morgunblaðinu
4. október sl. um viðtal
við mig í Morgunblað-
inu nokkru áður sem
m.a. fjallaði um stjórn-
sýslukæru Landsam-
bands veiðifélaga
vegna mats á umhverf-
isáhrifum sjókvíaeldis í
Óðinn
Sigþórsson
Mjóafirði. Jónatan virðist telja það
málstað sínum til framdráttar að
veitast að veiðiréttareigendum og
svo mér persónulega í skrifum sín-
um. Helst hefði ég því kosið að leiða
skrif hans hjá mér en tel þó skylt að
fjalla um nokkur atriði í máli hans.
I grein sinni víkur Jónatan hvergi
að kjarna þessa deilumáls sem er
hvort elgi að leyfa eldi norskra laxa í
sjó við Island og taka þar með þá
áhættu að blanda fjarskyldum stofni
við íslenska villta laxastofna. Um
þetta hefur verið ályktað ítrekað á
aðalfundum LV og varað við þeirri
hættu sem slík efðablöndun hefur í
iör með sér. Norski laxastofninn er
kynbættur til eldis og mun valda
miklu tjóni í íslenskum laxveiðiám
verði leyft að dreifa honum í eldi í
sjó. Jónatan vísar í skýrslur og telur
upp nokkur atriði önnur en laxeldi í
sjó sem hann segir orsakavalda
hnignunar laxagengd-
ar í Noregi. í þessu
sambandi má benda á
að hrun hefur orðið í
laxastofnum við N-
Atlantshaf í þeim lönd-
um sem laxeldi í sjó
hefur vaxið sem mest.
Má þar nefna Noreg,
Skotland og Kanada. A
hinn bóginn hafa laxa-
stofnarnir haldið velli í
Rússlandi og hér á Is-
landi.
Við höfum tekið eftir
því undanfarið að sjó-
kvíaeldisiðnaðurinn
hefur verið að reyna að
bæta ímynd sína varð-
andi umhverfismál. Strok eldislaxa
úr kvíum og áhrif þeirra á umhverfið
er deilumál hagsmunaaðila í þeim
ur ástandið þar betra en hér á landi.
Villtir stofnar í Noregi eru nú um
3.000 tonn en náðu áður 12 þúsund
tonnum. Þótt laxveiðin hérlendis sl.
sumar hafi verið léleg, sem á skýr-
ingu m.a. í að stórlaxinn vantaði að
mestu í veiðina, nær hún þó tæpum
70% af meðalveiði sl. 15 ára. Er
þetta svipuð veiði og var laxleysisár-
in 1982 og 1984. Því er langur vegur
frá að íslenskir veiðiréttareigendur
þurfi að öfunda kollega sína í Noregi
af hlutskipti sínu að þessu leyti.
í Noregi er nú alið 1 tonn af laxi
fyrir hvern einn lax veiddan. Fyrir-
ætlanir eldismanna hér á landi eru
ekki minni að umf'angi, m.v. stærð
íslenska laxastofnsins. Ahrifin verða
væntanlega þau sömu ef af verður.
Það er áhyggjuefni ef sjókvíaeldi
verður leyft til frambúðar í Faxa-
flóa. Staðsetning við Reykjanes er á
gönguleið laxa í ár á Suðvestur- og
Laxeldi Vesturlandi. Sjókvíaeldi á þessu svæði er því sérstaklega andstætt ofurvald sægreifaveldisins yfir ís- lensku stjórnmálalífi. Sægreifar, Kvótinn
GOJU-RYU
KARATE
máit
Karatedeild Fylkis
Byrjendanámskeiðin eru hafln
Stundaskra: «
Bðm byijendur:
Mán. og Föstud. kl. 18:15
Fullorðnir byijendun
Mán., mið. og Föstud. kl. 19:15
Upplýsingar í síma:
896 3010 eða 567 6467
Varað hefur verið við
þeirri hættu sem slík
erfðablöndun hefur í för
með sér, segir Oðinn
Sigþórsson í svari til
Jónatans Þórðarsonar.
löndum þar sem eldið er í stórum stfl
en hefur jafnframt verið framleið-
endum nokkurt feimnismál. Fram-
leiðsluleyfið í Noregi gengur nú
kaupum og sölum fyrir hundruð
milljóna. Það hvarflar óneitanlega
að mér að skoða þær tölur sem Jón-
atan nefnir um strokufiska árin 1998
og 1999 í þessu samhengi.
Nú t.d. er talið að um 30% af
hrygningarfiski í norskum ám sé af
eldisuppruna, skv. upplýsingum
WWF í Noregi frá 31 ágúst sl. Sam-
bærileg þróun hérlendis myndi leiða
af sér hrun í laxastofnunum, þar sem
afkomendur eldislaxa skila sáralitl-
um sem engum endurheimtum úr
sjó en eru jafnframt fyrirferðarmikl-
ir í samkeppni um fæðu við villtu
seiðin í ánum.
Jónatan víkur í grein sinni að
ástandi villtra stofna í Noregi og tel-
hagsmunum veiðiréttareigenda þar.
I grein sinni blandar Jónatan
persónu minni í deilurnar um hvort
leyfa eigi að ala norskan lax í kvíum
við ísland. Ég læt mér það í léttu
rúmi liggja en bendi honum á að í
þessu máli hefi ég komið fram sem
formaður Landsambands veiðifé-
laga og mun sem slíkur gæta hags-
muna félagsmanna LV. Vegna um-
mæla hans um seiðastöð mína að
Laxeyri skal upplýst að hún var
byggð fyrir forgöngu veiðifélaga á
Vesturlandi og öll starfsleyfi voru
fyrirliggjandi þegar stöðin komst í
mína eigu röskum áratug síðar.
Seiðastöðin er staðsett við Hvítá of-
anverða og þjónustar laxveiðiár á
Vesturlandi og hinir „ýmsustu" laxa-
stofnar stöðvarinnar eru þaðan.
Hönnun, umgengni og heilbrigðis-
eftb'lit tekur mið af staðsetningu
stöðvarinnar og er Jónatan frjálst að
leita sér upplýsinga hjá yfii'völdum
fiskisjúkdóma hvernig er að málum
staðið á Laxeyri í þeim efnum.
Ég hef hér að framan leitast við að
svara þeim atriðum sem fram komu í
grein Jónatans og varða hagsmuni
LV . Umræðu við hann á þessum
vettvangi er lokið af minni hálfu.
Höfundur er formaður Land-
sambands veiðifdlaga.
Onýt skýrsla
um ónýtt kerfi
SKYRSLA Auð-
lindanefndar ber ís-
lenskri þjóðmálaum-
ræðu dapurlegt vitni.
Hér komast menn upp
með rökleysu, m.a.
vegna þess að flestir
þingmenn, blaðamenn
og aðrir sem ættu að
vera á viðhorfsvaktinni
eru óvirkir í umræð-
unni vegna kjarkleysis.
Nefndin ber fyrir sig
rangar, villandi for-
sendur. Hún leggur til
breytingar á fiskveiði-
stjórnuninni sem
myndi festa ranglæti
kvótakerfisins í sessi.
Nefndin segir ekki einfaldan sann-
leikann. Að kvótakerfið er ranglátt
og einnig handónýtt. Löngu væri
búið að láta það fyrir róða nema fyrir
Valdimar
Jóhannesson
fyrningarhlutfalls frá
20% niður í 0,1%. Ef
fyrningin næmi 0,1%
árlega tæki það þjóðina
1000 ár að fá eignina
sína til baka! Þúsund
ár! Miðja töflunnar er
við 4-5% fyi'ningarhlut-
fall, sem mjmdi festa
ránsfenginn í sessi.
Fórnarlömb kvóta-
kerfisins eiga kröfu til
tafarlausrar leiðrétt-
ingar. Sjávarbyggðirn-
ar mega engan tíma
missa ella blæðir þeim
út. Fullyrðingar þjóna
LIÚ um að kvótakerfið
valdi ekki fólksflótta
frá landsbyggðinni eru rangar. Auð-
vitað myndu ýmsir flytja frá sjávar-
þorpunum við eðlilegar aðstæður
innan þings og utan, eru ekki að
hugsa um almannahag. Þeir eru að
verja 400 milljarða króna kvótaeign
sína sem þeh' fengu með rangindum
úr almannaeign.
Réttlátt fólk getur tekið undir
sjálfsögð atriði í skýrslunni. Þau eiga
að draga athyglina frá aðalatriðum
málsins og rugla almenning svo í
ríminu að hann samþykki ofbeldið
gegn sér. Viðbrögð vinnumanna
kvótagreifanna við skýrslunni eru af
sama toga, svo sem fullyrðingar for-
sætisráðherra um að niðurstaða
nefndarinnar sé stóratburður í ís-
lenskri samtímasögu. Þvílík firra!
Mætir menn hafa þegar gefið
skýrslunni falleinkun. Það er vel.
Ljóst er af vinnubrögðum Auðlinda-
nefndar og viðbrögðum við henni að
ekki er ætlunin að fara svokallaða
fyrningarleið sem væri hugsanleg ef
menn héldu að kvótakerfið væri not-
hæft til frambúðar. Fyrningarleið
væri aðeins viðunandi ef aflahlut-
deildir yrðu fyrndar hratt, 20-30%
árlega. Þegar enginn „ætti“ kvótann
lengur hefðu allir hag af því að
leggja kvótakerfið af, enda reynst af-
ar illa.
Lágt fyrningarhlufall festir rang-
lætið í sessi eins og veiðigjaldsleið.
Tortryggilegt er að nefndin birtir út-
reikninga á áhrifum mismunandi
Kaflinn um brottkastið,
segir Valdimar Jóhann-
esson, er grátbrosleg-
asti hluti skýrslunnar.
Þvílík furðusmíð.
vegna einhæfs atvinnulífs en þangað
myndu aðrir flytja til að nýta þar
tækifærin. Allir landsmenn nema
þeir, sem fengu kvótann gefins, hafa
hag af því að stöðva fólksflóttann
með réttlátu fiskveiðikerfi.
Trú herrum sínum kemst nefndin
að þeirri niðurstöðu að byggja eigi
stjórn fiskveiða áfram á kvótakerf-
inu og styðst þar við þá furðulegu
staðhæfingu að „reynslan af sóknar-
dagakerfi þessi síðustu 25 ár hefur
ekki verið góð“. Hvaða þvæla er
þetta eiginlega? Hér hefur aldrei
verið gerð heiðarleg tilraun með
sóknarkerfi þó að margir óháðir aðil-
ar aðhyllist þá aðferð við fiskiveiði-
stjórn. Nefndinni er gi'einilega um-
hugað um að hafna öllum breyt-
ingum á fiskveiðistjórn því að ella
hryndi lénsveldi kvótagreifanna til
grunna.
Nefndin heldur fram ósönnum
fullyrðingum um hagi'æðingu vegna