Morgunblaðið - 21.10.2000, Síða 50

50 LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
T
Pillan
umdeilda
„I landi þar sem jafnhatrömm átök
verða um fóstureyðingar er ekki að
furða þótt umræðan færi á flugþegar
bandaríska lyfjaeftirlitið samþykkti loks
neyðargetnaðarvörnina. “
Eftir Hönnu
Katrínu Frið-
riksson
Umræður um stefnu
frambjóðenda í
kosningum í
Bandaríkjunum,
hvort sem það er til
þings eða embættis forseta,
snúast oft um það hvert viðhorf
þeirra er til fóstureyðinga. ís-
lendingar eiga þessu ekki að
venjast og miðað við hve hljótt
slík umræða fer á Islandi má ætla
að flestir landsmenn telji eðlilegt
að konur ráði líkama sínum og
geti látið eyða fóstri kalli aðstæð-
ur þeirra eða heilsufar á slíkt.
I Bandaríkjunum eru samtök
andstæðinga fóstureyðinga hins
vegar öflug, sem þýðir auðvitað
að stjórnmálamenn þurfa að gæta
sín á hvernig þeir lýsa skoðunum
UinUODE sínum-* ^6{-
VIUnUKr umdráttum
skiptast póli-
tíkusar í tvö
horn, demó-
kratar eru
fylgjandi rétti kvenna til fóstur-
eyðinga, en repúblikanar eru
honum mótfallnir. I lok septem-
ber samþykkti bandaríska lyfja-
eftirlitið að leyfa notkun neyðar-
getnaðarvarnarpillunnar og þá
upphófst enn á ný umræða um
fóstureyðingar. Neyðargetnaðar-
vörnin hefur verið á markaði í
Frakklandi frá 1989 og dreifst
þaðan til annan-a ríkja. Það hefur
hins vegar tekið Bandaríkjamenn
12 ár að samþykkja lyfið, sem
notað er til að eyða fósturvísum á
fyrstu 7 vikum meðgöngu. Ein
ástæða þess að svo langan tíma
tók að koma lyfinu á markað í
Bandaríkjunum var að enginn
lyfjaframleiðandi fékkst til að
framleiða pillumar af ótta við að-
gerðir andstæðinga fóstureyð-
inga, en innan þeirra raða er
öfgafólk sem hefur myrt lækna
og sprengt upp læknastofur þar
sem fóstureyðingar eru fram-
kvæmdar. Lyfjaeftirlitið hefur
raunar neitað að gefa upp hvar
lyfið fyrir Bandaríkjamarkað er
framleitt, en sögur herma að
lyfjaverksmiðjan sé einhvers
staðar í Kína.
I landi þar sem jafnhatrömm
átök verða um fóstureyðingar er
ekki að furða þótt umræðan færi
á flug þegar bandaríska lyfjaeft-
irlitið samþykkti loks neyðar-
getnaðarvörnina. Repúblikanar
ráku til dæmis upp ramakvein og
sögðu að ákvörðunin hefði verið
tekin nú í þeirri von að hún kæmi
forsetaframbjóðanda demókrata,
Al Gore varaforseta, til góða.
Pólitíski fnykurinn fyndist langar
leiðir. í öllum þessum hamagangi
virtust repúblikanar hafa stein-
gleymt því að það var faðir for-
setaframbjóðanda repúblikana,
George Bush eldri, sem bannaði
innflutning neyðargetnaðarvarn-
arinnar í forsetatíð sínni og sá
gjörningur hans varð m.a. til að
þæfa málið árum saman. Það hef-
ur líklega engin pólitík legið þar
að baki? Og þegar fólk í herbúð-
um Bush yngri bendir á að for-
setinn skipi yfirmann lyfjaeftir-
litsins, þá lyktar sú illa dulbúna
hótun líklega ekki af pólitík?
Bush yngri segir að nái hann
kjöri ætli hann að láta lyfjaeftir-
litið fara aftur yfir málið til að
kanna hvort lyfið sé nú ábyggi-
lega hættulaust konum og til að
ganga úr skugga um að pólitískur
þrýstingur hafi ekki ráðið ferð-
inni. Þessi yfirlýsing hans flokk-
ast víst ekki sem pólitískur þrýst-
ingur? Reyndar á Bush dálítið
bágt þessa dagana, því hann vill
auðvitað ekki styggja þá kjósend-
ur sína sem eru andvígir fóstur-
eyðingum. Hins vegar eru líka
margir innan Repúblikanaflokks-
ins sem eru fylgjandi fóstureyð-
ingum og til að halda flokksfrið-
inn lýsir Bush því yfir að nái hann
kjöri muni hann leggja sitt af
mörkum til þess að skapa samfé-
lag sem virðir mannlegt líf. Hann
er nefnilega harður talsmaður
þess að allir njóti réttar til lífs,
allt frá getnaði og þar til þeir vill-
ast hugsanlega inn í réttarkerii
Texas. Þaðan sleppa ekki allir lif-
andi. En umræðan um neyðar-
getnaðarvömina hefur að miklu
leyti snúist um hvort pillan sé til
bóta, þar sem hún kemur að
miklu leyti í stað aðgerða á fyrstu
vikum meðgöngu, eða hvort hún
verður til þess að fjölga fóstur-
eyðingum. Samtök kvenna segja
tíma til kominn að bandarískar
konur fái notið þessara framfara í
læknavísindum, sem hlífa þeim
við hluta þess líkamlega álags
sem fylgir því að láta eyða fóstri.
Hins vegar sé ákvörðunin sjálf
alltaf svo erfið, að engin ástæða
sé til að halda að konur láti alla
ábyrgðartilfinningu lönd og leið.
Andstæðingar fóstureyðinga
segja með ólíkindum að yfirvöld
skuli leyfa lyf sem er framleitt
með það eitt fyrir augum að eyða
lífi.
Auðvitað hefur hver rétt á sinni
skoðun um hvort leyfa eigi fóstur-
eyðingar eða ekki. Hins vegar er
staðan sú í Bandaríkjunum núna,
að fóstureyðingar eru heimilar.
Og fyrst þær eru heimilar hljóta
konur að eiga rétt á að allt sé gert
til að tryggja þeim að aðgerðin sé
eins örugg og framast er unnt.
Málflutningur andstæðinga fóst-
ureyðinga hefur stundað hljómað
eins og þeim finnist rétt mátulegt
á konur að þær líði sem allra mest
kjósi þær fóstureyðingu. Slíkt
viðhorf lýsir undarlegu innræti
þeirra sem gera sér enga grein
fyrir ákvörðuninni sem konan
stendur frammi fyrir. Fólk sem
hefur veikan málstað að verja
skýtur sig gjaman í fótinn. Þann-
ig fór alla vega fyrir bandaríska
þingmanninum sem var spurður
álits á neyðargetnaðarvöminni.
Hann sagðist vonast til að flokks-
bróðir hans, George W. Bush,
næði kjöri og ný ríkisstjórn
myndi draga ákvörðun banda-
ríska lyfjaeftirlitsins til baka.
Fóstureyðingar í heimahúsum
ættu ekki að þekkjast í siðmennt-
uðu þjóðfélagi. Þarna hitti hann
naglann á höfuðið, án þess að
ætla sér það, því ein af ástæðum
þess að fóstureyðingar vom
leyfðar í upphafi var að koma í
veg íyrir heimaaðgerðir, sem
leiddu jafnvel til dauða kvenna.
Núna er áherslan lögð á að
vernda konumar og auðvitað
verður lyfinu ekki dreift eins og
sælgæti um allar jarðir heldur sjá
læknar um að ávísa því og fylgj-
ast með heilsufari konunnar. Það
er réttur hennar.
+ Hólmfríður Rögn-
valdsdóttir fædd-
ist á Turigu í Fljótum
9. maí 1904. Hún and-
aðist á Sunnuhli'ð 13.
október si'ðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Rögnvaldur
Kristinn Rögnvalds-
son, f. 18. júlí 1858 á
Hóli á Upsaströnd,
Svarfaðardalshr., d.
5. desember 1950 á
Kvíabekk í Ólafsfírði
og Guðlaug Rósa
Kristjánsdóttir, f. 20.
september 1866 í
Gullbringu, Svarfaðardalshr., d.
17. júlí 1957 í Ólafsfirði. Systkini
Hólmfríðar voru Sólveig, f. 11.
febrúar 1889, d. 15. júlí 1958; Guð-
laugur Frímann, f. 27. september
1891, d. 22. maí 1898; Anna, f. 26.
september 1893, d. 26. mars 1987;
Rögnvaldur Kristinn, f. 7. febrúar
1896, d. 30. maí 1898; Kristján, f. 1.
mars 1898, d. 7. september 1984;
Kristín, f. 18. maí 1900, d. 16. ágúst
1991; Gunnlaugur Frúnann, f. 12.
apríl 1902, d. 20. maí 1996; Rögn-
valdur Kristinn, f. 9. maí 1904, d.
19. júní 1930; Vilmundur Stefán, f.
29. ágúst 1906, d. 10. október 1985;
Petrea Aðalheiður, f. 16. nóvem-
ber 1908 og áttu þau systkinin einn
uppeldisbróður, Sigurð Ringsted.
Hólmfríður giftist Hjalta Eð-
Við sáum það fyrir, því forlögin sýndu
að ferðbúast værir á æðra stig.
Samt var sem allir himnamir hryndu
er heyrðum og sáum að misst höfðum þig.
(Guðrún, Ragna og Guðlaug.)
Við bömin þín viljum að leiðarlok-
um þakka þér fyrir að gefa okkur lífið.
Fyrir að vera alltaf til staðar þegar
við þurftum á þér að halda.
Fyrir öll hollráðin sem þú gafst
okkur í veganesti þegar við fórum að
heiman.
Fyrir að taka mökum okkar eins og
þínum eigin bömum.
Fyrir umhyggju þína fyrir bama-
valdssyni, f. 5. októ-
ber 1901, d. 31. mars
1985 á Akureyri, 28.
júlí 1929. Böm þeirra
em: 1) Indriði, f. 13.
ágúst 1930, kvæntur
Guðrúnu Angantýs-
dóttur og eiga þau
fjögur börn. Auk
þess á Indriði tvo
syni. 2) Guðrún, f. 27.
;ígúsl 1935, eigin-
maður hennar er
Óskar Ingvason og
eiga þau tvær dætur.
3) Ragna, f. 25. ágúst
1937, eiginmaður
hennar er HQöðver Ingvarsson og
eiga þau tvær dætur. 4) Guðlaug, f.
19. mars 1941, eiginmaður hennar
er Þorkell Hólm Gunnarsson og
eiga þau þijár dætur Auk þess átti
Hjalti einn son, Jón, sem búsettur
er á Akureyri.
Hólmfríður og Hjalti bjuggu
lengst af á Bræðrá í Sléttuhlíð í
Skagafirði. 1970 fluttust þau til
Skagastrandar þar sem þau
bjuggu þar til hann lést 1985. Flyst
Hólmfríður til dóttur sinnar Diddu
og tengdasonar síns að Esjugrund
33 áKjalamesi þar til hún fór á
Sunnuhlíð fyrir rúmu ári síðan og
andaðist hún þar.
Útför Hólmfríðar fer fram frá
Ilólaneskirkju á Skagaströnd í dag
og hefst athöfnin klukkan 14.
bömum þínum.
Fyrir að taka þátt í gleði okkar og
sorgum.
Fyrir þakklætið sem þú sýndir er
við heimsóttum þig (já og bara að
hafa verið til).
Guð geymi þig.
Þínböm,
Indriði (Daddi), Guðrún (Rúna),
Ragna (Didda), Guðlaug (Gulla).
Bemskuárin hafa mikla sérstöðu í
lífi sérhvers manns.Þau em tímabil
hinna miklu mótunaráhrifa sem ráða
miklu um það hvemig persónuleika
og lííviðhorf einstaklingurinn öðlast
þegar hann vex til fulltíða manns og
geta raunar ráðið miklu um það
hvemig honrnn muni famast í lífinu.
Systir Sólveigar ömmu minnar í
móðurætt, Hólmfríður, sem ég nú
kveð, átti mikla hlutdeild í lífi mínu á
bamsárunum.
Eitt af því fyrsta sem ég man er
sjóferð á trillu frá Siglufirði út í Engi-
dal sem er lítill dalur skammt vestan
við Sauðanes. Á þessum tíma, rétt
fyrir miðja öldina, var þá búið þar á
tveimur þæjum, Máná og Dalabæ. Að
Máná var ferð minni heitið til sumar-
dvalar, þá á fjórða ári, til frænku
minnar og bónda hennar, Hjalta Eð-
valdssonar, en þar bjuggu þau ásamt
syni sínum og þremur dætmm án
nokkurs vegasambands við umheim-
inn. Eina samgönguleiðin var á sjón-
um á smábáti sem lenda mátti þegar
vel viðraði en fjaran lá fyrir opnu hafi.
Algengt var að sveitafólk á íslandi
byggi við slíka einangrun, allt fram
yfir miðja öldina og þótti raunar eðli-
legt.
Minningarbrotin, sem geymst hafa
í minni frá þessu sumri, eru sem von-
legt er ekki mörg. Umvafin ástríki
beggja hjónanna varð ég sem eitt af
bömum þeirra og þetta sumar fór ég
að kalla þau ömmu og afa og gerði alla
tíð upp frá því. En það átti sannarlega
eftir að bætast við í minningarsjóðinn
frá samvistum mínum með þessari
góðu Ijölskyldu. Atvikin í lífinu hög-
uðu því svo að til hennar kom ég að
nýju á sjötta ári og dvaldist samfleytt
þijú næstu árin.
Þá var fjölskyldan flutt frá Máná.
Þegar bóndinn var að koma heim eftir
sjúkrahúslegu á Siglufirði stóð íbúð-
arhúsið á Máná í Ijósum logum og
brann til kaldra kola. Það þótti ekki
fært að byggja að nýju á þessari litlu
og einangruðu jörð og því flutti fjöl-
skyldan að Þönglaskála, skammt frá
Hofsósi.Vorið 1951 festu þau síðan
kaup á jörðinni Bræðraá í Sléttuhlíð.
Á Bræðraá kynntist ég sveitalífinu
eins og það var íyrir hálfri öld.
Ennþá var hesturinn þarfasti
þjónninn, ekki síst við heyskapinn, og
svo mun víðast hafa verið í sveitum
landsins.Þetta var tími heyvinnuvéla
sem hestum var beitt fyrir en voru þó
að byija að víkja fyrir dráttarvéhnni.
Á þessum tíma gat lítill snáði nýst til
ýmissa snúninga og viðvika í sveita-
störfunum. Ég fékk að taka fullan
HOLMFRIÐUR
RÖGNVALDSDÓTTIR
+ Guðný Marta
Imsland fæddist á
Djúpavogi 21. októ-
ber 1910. Hún andað-
ist á Kumbaravogi 23.
febrúar sfðastliðinn.
Foreldar hennar voru
Höskuldur Sigurðs-
son, f. 28.11. 1877, d.
30.7. 1966 og Þórdís
Stefánsdóttir, f. 14.7.
1876, d. 2.12. 1963.
Systkini Mörtu voru
Margrét, f. 11.9.1906,
d. 3.2. 1996; Guðný, f.
4.9. 1907, d. 23.4.
1909; Stefán Ragnar
Björgvin, f. 28.7. 1913; Amleif
Steinunn, f. 5.3.1915, d. 7.12.1986;
Ari, f. 29.6.1919, d. 29.1.1944.
Marta giftist 4.5. 1931 Kristjáni
Mig langar til að minnast hennar
ömmu minnar og nöfnu með nokkr-
um orðum en í dag hefði amma orðið
90 ára, en hún lést 23. febrúar í vet-
ur. Ég veit, amma mín, að þú varst
orðin þreytt og þráðir orðið að fá að
sofna og sameinast ástvinum þínum
sem á undan voru farnir. Þú varst
mér ávallt sem önnur móðir þar sem
ég var elsta bamabarn þitt og dvaldi
ég jafnmikið hjá ykkur afa eins og
heima enda stutt á milli heimila. Að
fara út í Kiddabúð á hverjum degi
þar sem þið afi Kristján bæði bjugg-
uð og störfuðu var bara eins sjálfsagt
og að fara á fætur á morgnana,
spjalla kannski svolitla stund við
langafa sem var þá orðinn blindur og
krækti í mig með stafnum sínum til
að fá mig til að staldra við og spjalla
við sig á golfrönsku sem hann kallaði
Imsland, f. 24.4.
1905, d. 17.7. 1972,
synir þeirra eru Lars
Jóhann, f. 11.2. 1931,
Ragnar, f. 22.3.1936,
Páll Þór, f. 1.8. 1943,
Höskuldur, f. 23.7.
1948 og tvíburabróð-
ir Höskuldar, f. 23.7.
dó sama dag. Seinni
maður Mörtu var
Ámi Snjólfsson, f.
3.6. 1907, d. 8.4.
1995. Marta eignað-
ist stóran hóp barna-
barna langömmu-
barna og langalang-
ömmubama.
títför Mörtu fór fram frá Foss-
vogskapellu 29. febrúar si'ðastlið-
inn.
svo og hvað við vorum orðin góð að
skilja hvort annað á þessu heimatil-
búna tungumáli og skemmtum við
okkur alltaf alveg konunglega,
ganga svo með langömmu inn eftir til
mömmu og pabba.
Og á þeirri stuttu leið var nú ýmis-
legt sem langömmu fannst tilheyra
að upplýsa stúlkuna um og hef ég oft
hugsað til þeirra samtala í gegnum
árin. Svo fékk ég kannski að líta eftir
búðinni á meðan þú, amma mín, fórst
inn í íbúðina ykkar afa að hafa til síð-
degiskaffið. Og hvað allt þetta
nammi í öllum þessum krukkum gat
nú freistað stelpunnar, allar þessar
fagurlituðu nammikúlur voru ótrú-
lega freistandi. Og man ég eftir að
einu sinni bókstaílega datt ein upp í
mig en eitthvað nagaði nú samviskan
mig á eftir því mér fannst ég verða
að segja þér frá þessu þegar þú
komst aftur fram en þá sagðir þú
mér að lítill þröstur hefði komið á
eldhúsgluggan þinn og sagt þér hvað
hún nafna þín hefði verið að gera.
Svo að eftir þessa reynslu lærði ég
að það er betra að fá leyfi fyrir hlut-
unum og hafa hreina samvisku. Eng-
an fannst mér betra að hafa hjá mér
en þig þegar ég var veik, enda varst
það þú sem stelpan vildi að kæmi
með sér til Reykjavíkur þegar hún
þurfti að fara á sjúkrahús. Og var
það alveg sjálfsagt að verða við
þeirri bón þó að heimilisaðstæður
þínar hafi verið þannig að erfitt hafi
verið fyrir þig að fara að heiman. En
þetta var ósk hennar nöfnu þinnar
og hún skildi uppfyllt. Betri ömmu
en þig hefði ég ekki getað eignast.
Svo liðu árin og þú, afi og Höskuldur
fluttuð til Reykjavíkur vegna veik-
inda afa. Eftir að afi deyr og Hösk-
uldur fer á sambýli, drífur þú þig,
elsku amma mín, og ferð að vinna á
elliheimilinu Grund þar sem þú
starfaðir í nokkur ár. Ég veit með
vissu að þessi tími var þér afar erfið-
ur að sjá á eftir afa og svo að Hösk-
uldur flyst að heiman. En þeim tveim
hafðir þú helgað alla þína krafta í
þeirra veikindum. En það að starfa á
Grund gaf þér mikið því það að
hjálpa öðrum var þér í blóð borið. En
svo hefst nýtt tímabil í lífi þínu er þú
kynnist honum Ama þínum sem bar
þig á örmum sínum. Saman áttuð þið
yndisleg ár og ferðuðust mikið jaft
innanlands sem utan. Það varð þér
því mikið áfall er Árni varð bráð-
kvaddur hinn 8. apríl 1995. Elsku
amma mín, með sárum trega kveð ég
þig í bili því þótt leiðir skilji að sinni
veit ég að við eigum eftir að hittast í
nýjum heimkynnum.
Blessuð sé minning þín.
Eg sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt
GUÐNY MARTA
IMSLAND
1

I