Morgunblaðið - 19.12.2000, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 2000
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Akvörðun samkeppnisráðs vegna yfírtöku Odda á Steindórsprenti-Gutenberg
Morgunblaöið/Ámi Sæberg
Mismunandi mat
á forsendum
í ákvörðun samkeppnisráðs frá síð-
ustu viku, þar sem yfírtaka Prent-
smiðjunnar Odda hf. á Steindórs-
prenti-Gutenberg ehf. var ógilt, er
greint fí'á þeim forsendum sem ráðið
gengur út frá fyrir niðurstöðum sín-
um. Greint er frá þeim mun sem er á
afstöðu samkeppnisráðs, annars veg-
ar, og forsvarsmanna Prentsmiðj-
unnar Odda, hins vegar, til ýmissa
forsendna samruna íyrirtækjanna. í
tveimur atriðum er munur þama á
töluverður. í fyrsta lagi er þar um að
ræða áhrif erlendrar samkeppni á
prentmarkaðinn hér á landi. í öðru
lagi er um að ræða mismunandi álit á
hver sé markaðshlutdeild sameinaðs
fyrirtækis Odda og Steindórsprents-
Gutenberg. Samkeppnisráð gerir
minna úr nauðsyn samruna á prent-
markaði hér á landi til að mæta er-
lendri samkeppni en forsvarsmenn
Odda hafa gert, meðal annars í blaða-
viðtölum. Þá metur samkeppnisráð
markaðshlutdeild sameinaðs íyrir-
tækis Odda og Steindórsprents-Gut-
enberg meiri en forsvarsmenn Odda
gera.
Stórfelldir samkeppnis-
legir yfirburóir
Með hliðsjón af þeim forsendum
sem samkeppnisráð gengur út frá
segir í áliti þess að ráðið telji samrun-
ann andstæðan hagsmunum neyt-
enda og fari gegn markmiði sam-
keppnislaga. Öll rök hnígi í þá átt að
hið sameinaða fyrirtæki muni hafa
stórfellda samkeppnislega yfirburði
yfír aðra keppinauta sína og geti hag-
að verðlagningu sinni og viðskipta-
skilmálum án tállits tii keppinauta eða
viðskiptamanna sinna. Því telji ráðið
nauðsynlegt að grípa til íhlutunar. Þá
segir í ákvörðun samkeppnisráðs að
með hliðsjón af þeirri samþjöppun
sem af samruna prentsmiðjanna
leiði, sem og eðli og uppbyggingu
þeirra markaða sem hér skipti máli,
fái samkeppnisráð ekki séð að unnt
sé að setja skilyrði íyrir samrunanum
sem nægi.
Mismunandi mat á
erlendri samkeppni
Þorgeir Baldursson, forstjóri
Prentsmiðjunnar Odda, sagði í sam-
tali við viðskiptablað Morgunblaðsins
í síðasta mánuði að kaupin á Stein-
dórsprenti-Gutenberg væru sérstak-
lega gerð til að mæta aukinni er:
lendri samkeppni á prentmarkaði. í
ákvörðun samkeppnisráðs segir hins
vegar að tilvist erlendrar samkeppni
á markaði fyrir íslenska bóka- og
tímaritaprentun hafi verið staðreynd
um nokkurt árabil. Markaðshlutdeild
erlends prentverks virðist, sam-
kvæmt ákvörðun samkeppnisráðs,
hafa náð jafnvægi, án þess að verð-
lagning á þjónustunni hérlendis hafí
lagað sig að erlendu verðlagi. Þetta
bendi til þess að áhrif erlendrar sam-
keppni séu nú þegar að fullu komin
fram. í ákvörðuninni segir að því sé
það mat samkeppnisráðs að varan-
leg, minni háttar verðhækkun á
bóka- og tímaritaprentun á íslandi, á
bilinu 5-10%, myndi ekki valda því að
kaupendur þjónustunnar leituðu til
erlendra prentsmiðja í það auknum
mæli að hækkunin yrði óarðbær.
Þessi ályktun styðjist við heildstætt
mat á markaðshlutdeild aðila, sem
verið hafi nokkuð stöðugt síðastliðin
þrjú ár. Ályktunin styðjist einnig við
verðmismun sem hafí haldist þrátt
fyrir að erlendrar samkeppni hafi
gætt um nokkurt skeið og þætti á
borð við flutningskostnað og biðtíma,
sem takmarki eða útiloki erlenda
prentun sem valkosti fyrir íslenska
aðila að því er varði ýmsa flokka
bóka- og tímaritaprentunar. Sam-
keppnisráð segir að að öllu þessu
virtu verði að teija nægilega sannað
að landfræðilegur markaður bóka- og
tímaritaprentunar fyrir íslenska að-
ila sé ekki allur heimurinn, eins og
staðhæft hafi verið af hálfu aðila, þ.e.
forsvarsmanna Prentsmiðjunnar
Odda. Samkeppnisráð telji því að sá
landfræðilegi markaður sem líta beri
til í þessu máli sé ísiand.
Forstjóri Odda sagði í framan-
greindu viðtali við viðskiptablað
Morgunblaðsins að eina leiðin til að
spoma gegn erlendri samkeppni á
prentmarkaði hér á landi væri að ná
fram aukinni hagkvæmni í rekstri
prentsmiðja. Hann sagði að milli-
rikjaviðskipti væru að verða mun
auðveldari en áður, landamæri væru
nánast að hverfa og öli samskipti í
gegnum Netið eigi eftir að aukast
enn frekar. íslensk fyrirtæki á prent-
markaði verði að aðlagast þessum
breyttu aðstæðum og þau verði að
styrkjast til að eiga möguleika í sam-
keppninni. Þetta sé það sem Oddi
hafi verið að gera og að það sé eina
leiðin til að koma í veg fyrir að aukn-
ing verði í prentun erlendis fyrir ís-
lenskan markað.
Markaðsráðandi staða?
í ákvörðun samkeppnisráðs kemur
fram að alvarlegustu samkeppnis-
hömlumar séu alla jafnan fólgnar í
samruna þar sem aðilar em starfandi
á sama þjónustustigi, eins og í tilviki
Prentsmiðjunnar Odda og Steindórs-
prents-Gutenberg.
Þá segir að við mat á samkeppn-
islegum áhrifum sammna beri að líta
til þess hvort samraninn leiði til
markaðsyfirráða, dragi vemlega úr
samkeppni og sé andstæður mark-
miði samkeppnislaga. í þessu felist í
raun að taka þurfi til athugunar hvort
samruni leiði til þess að markaðsráð-
andi staða verði til eða slík staða
styrkist vemlega. í ákvörðun sam-
keppnisráðs er vitnað í 4. grein sam-
keppnislaga þar sem fram kemur að
markaðsráðandi staða sé fyrir hendi
þegar fyrirtæki hefur þann efnahags-
lega styrkleika að geta hindrað virka
samkeppni á þeim markaði sem máli
skiptir og það geti að veralegu leyti
starfað án þess að taka tillit til keppi-
nauta, viðskiptavina og neytenda. Við
mat á því hvort kaup Odda á Stein-
dórsprenti-Gutenberg leiði til eða
styrki veralega markaðsráðandi
stöðu verði meðal annars að horfa til
þess hver verði áætluð markaðshlut-
deild hins nýja fyrirtækis, núverandi
samkeppni, möguiegrar samkeppni
og aðgangshindrana að markaði og
kaupendastyrks.
Mismunandi mat á
markaðshiutdeild
ítarlega er gerð grein fyrir mark-
aðshlutdeiid sameinaðs fyrirtækis
Odda og Steindórsprents-Gutenberg
í ákvörðun samkeppnisráðs. Þar seg-
ir að forsvarsmenn Odda meti hlut-
deild sameinaðs fyrirtækis 30-32% í
því sem nefnt sé einfalt prentverk.
Samkeppnisráð metur markaðshlut-
deildina hins vegar 44-45% í einföldu
prentverki. Mismunurinn þama á
stafar af því að samkeppnisráð segir
að áskilja verði vissa lágmarksveltu
prentsmiðju til að fyrirtæki geti talist
raunveralegur þátttakandi á mark-
aði. Samkeppnisráð telur því veltu-
minnstu fyrfítækin á prentmarkaði
ekki með í heildarveltu á þeim mark-
aði. Ráðið metur hlutdeild í prentun
erlendis einnig lægri en forsvars-
menn Odda.
í ákvörðun samkeppnisráðs er vís-
að í erlend fordæmi um samruna fyr-
irtækja og sagt að það eigi jafnt við í
Evrópu sem í Bandaríkjunum að
markaðshlutdeild sé ein veigamesta
vísbendingin um það hvort viðkom-
andi fyrirfæki hafi markaðsráðandi
stöðu þegar svara eigi spumingunni
um lögmæti samrana eða yfirtöku.
Greint er frá reikniaðferðum til að
meta samþjöppun á markaði og sýnt
hvemig þær leiði í ijós að sú aukna
markaðshlutdeild sem verði til við
kaup Odda á Steindórsprenti-Guten-
berg valdi alvarlegri röskun á sam-
keppni. Þá er þess getið að Stein-
dórsprent-Gutenberg væri eitt af
fáum fyrirtækjum á markaði sem
hefði verið þess megnugt að efna til
samkeppni við Odda í prentun bóka
og tímarita.
Ekki búist við að nýír aðilar eyði
samkeppnishömlum vegna samruna
Varðandi núverandi samkeppni
segir í ákvörðun samkeppnisráðs að
ýmislegt bendi til þess að styrkur
hins sameinaða fyrirtækis Odda og
Steindórsprents-Gutenberg gagn-
vart keppinautum þess sé meiri en
markaðshlutdeildin ein segi til um.
Varðandi mögulega samkeppni og
aðgangshindranir að markaðnum
segir samkeppnisráð að innkoma og
vöxtur Prentmets á prentmarkaðinn
bendi ekki til þess að um teljandi að-
gangshindranir sé að ræða. Hins veg-
ar sé ekki vitað um önnur dæmi þess
að ný fyrirtæki hafi haslað sér völl á
prentmarkaðnum á síðastliðnum
fimm áram. Þá segir að það sé mat
samkeppnisráðs að ekki sé hægt að
búast við því að nýir keppinautar
muni eyða þeim samkeppnishömlum
sem stafi af yfirtöku Odda á Stein-
dórsprenti-Gutenberg.
Samkeppnisráð segir að við mat á
samrana verði eftir atvikum að taka
til athugunar hvort viðskiptavinir
hins sameinaða fyrirtækis hafi það
mikinn styrk að þeir geti með beit-
ingu styrks síns eytt eða dregið vera-
lega úr þeim samkeppnishömlum
sem stafað geti af samrana. Ráðið
segir að ekkert bendi til þess að
kaupendastyrks gæti á markaði fyrir
einfalt prentverk. Mögulegur kaup-
endastyrkur verkkaupa á markaði
fyrir bóka- og tímaritaprentun geti
ekki eytt þeim samkeppnishömlum
sem leiði af samrananum á markaði
fyrir einfalt prentverk.
Óvíst um næstu skref
Prentsmiðjan Oddi hafði yfirtekið
rekstur Steindórsprents-Gutenberg
áður en ákvörðun samkeppnisráðs lá
fyrir. Aðspurður um hvað gerðist
næst í þessu máli sagði Þorgeir Bald-
ursson, forstjóri Odda, í samtali við
blaðamann í gær, að ekiti væri hægt
að segja til um næstu skref. Ógilding
kaupanna þýddi þó væntanlega að
hlutafé Odda í Steindórsprenti-Gut-
enberg færi aftur til Búnaðarbank-
ans. Hann sagði að Oddi hefði fjórar
vikur til að taka ákvörðun um hvort
ákvörðun samkeppnisráðs yrði áfrýj-
að. Hvort það yrði gert lægi hins veg-
ar ekki fyrir að svo stöddu. Fyrst yrði
farið yfir málið með lögfræðingum
fyririækisins og Búnaðarbankans.
Fundur yrði með lögmönnum fyrir-
tækisins í dag.
Þorgeir sagði að forsvarsmenn
Odda væra mjög ósammála og ósáttir
við ákvörðun samkeppnisráðs. Ef
þetta væri stefnan í þessum málum
væri beinlínis verið að koma í veg fyr-
ir almenna hagræðingu í iðnaði hér á
landi, að sögn Þorgeirs.
Guðjón Sævarsson, forstöðumaður
fyrirfækjaráðgjafar Búnaðarbank-
ans, sagði í gær að ekki væri tíma-
bært að ræða hver næstu skref yrðu.
Fyrst þyrftu aðilar málsins að hitt-
ast.
Bygginga- og
tækjasjóður RANNÍS
Umsóknarfrestur til 15. janúar 2001
Bygginga- og tækjasjóöur RANNÍS hefur það hlutverk að
styrkja tækjakaup og uppbyggingu á aðstöðu
til rannsókna í vísindum og tækni. Árlega eru veittir styrkir
úr sjóðnum til opinberra vísinda- og rannsóknastofnana.
Við mat á umsóknum er tekið mið af stefnu
Rannsóknarráðs (slands um eflingu samstarfs milli háskóla,
rannsóknastofnana og atvinnulífs.
Helstu kröfur sjóðsins eru:
• að samstarf verði um nýtingu aðstöðu og/eða tækja
milli stofnana og atvinnulífs með fyrirsjáanlegum hætti,
• að fjárfestingin skapi nýja möguleika sem ekki voru
áður fyrir hendi,
• að möguleiki sé á samfjármögnun þannig að framlag
Bygginga- og tækjasjóðs greiði aðeins hluta kostnaðar
við fjárfestinguna.
Upplýsingar um Bygginga- og tækjasjóð og eyðublöð
sjóðsins eru á heimasíðu RANNÍS www.rannis.is
Umsóknarfrestur er til 15. janúar 2001.
RAIUMIS