Morgunblaðið - 22.12.2000, Blaðsíða 42

Morgunblaðið - 22.12.2000, Blaðsíða 42
42 FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2000 43 ffargiiiiHjifeifr STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík. Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. NEYD í LANDIALLSNÆGTA TUTTUGASTA öldin líður senn í skaut aldanna, en þessi öld hefur fært íslenzku þjóðina úr örbirgð og umkomuleysi til sjálfstæðis og efnahagslegrar velmegunar sem bezt gerist í heim- inum. í upphafi tuttugustu aldar var fátækt landlæg á Islandi eins og verið hafði í aldanna rás. íslending- ar höfðu neyðzt til að flytja búferl- um í stórum stíl til annarra heims- álfa til að tryggja sér og sínum viðurværi og lífsvon. í aldarlok er þessu öfugt farið. Fólk frá öðrum löndum og heimsálfum leitar til Is- lands til að sjá sér og sínum far- borða. Hvílík bylting hefur ekki orðið í lífskjörum þjóðarinnar norð- ur við yzta haf. Enn er það þó svo, að fátækt fínnst á Islandi og einstaklingar og fjölskyldur neyðast til að leita að- stoðar hjálparsamtaka í aðdrag- anda jólanna. Þetta gerist þrátt fyrir umfangsmikið öryggisnet félagsmálakerfis ríkis og sveitar- félaga, nær ekkert atvinnuleysi og blómlegri efnahag landsmanna en nokkru sinni fyrr. Á meðan ekki tekst að uppræta fátækt með öllu með opinberum ráðstöfunum, og það verður seint eða aldrei, þá ber okkur skylda til að hjálpa okkar minnstu meðbræðrum á allan þann hátt sem við megum. Þessi bróður- lega skylda ætti ekki sízt að vera okkur ofarlega í huga í aðdraganda jólahátíðar kristinna manna. Mörgum hefur vafalaust hnykkt við við lýsingar starfsmanna Mæðrastyrksnefndar í Reykjavík, sem fram komu í Morgunblaðinu í gær. Þar er svo mikil þörf fyrir matar- og fatagjafir nefndarinnar, að langar biðraðir hafa myndast. Formaður Mæðrastyrksnefndar, Ásgerður Flosadóttir, segir, að neyð fólks sé mikil og sízt minni en áður. „Okkur sýnist enginn munur vera á þörfinni nú og fyrir fimm ár- um. Ef eitthvað þá hefur fólk enn minna á milli handanna og margir eiga ekki fyrir brýnustu nauðþurft- um. Fólk kemur hingað í örvinglun og grætur, margir svelta svo dögum skiptir og draga fram lífið á hrís- grjónum og hafragraut." Þessar lýsingar eru þyngri pn tárum taki. Svo til frá upphafi ís- landsbyggðar hefur það verið skylda sveitarfélaga að framfæra fátæka og á hátíðarstundum stæra Islendingar sig af því að hafa rutt brautina í þeim efnum. Hins vegar hefur reynsla fátækra verið slík af þessari félagslegu aðstoð, að a.m.k. gamalt fólk vill komast hjá því að leita á náðir sveitarfélagsins. Ástæðan er sú, að fyrrum missti fólk borgaraleg réttindi sín við það að segja sig til sveitar, auk þess sem það var brennimerkt af sam- borgurunum. Það er varla manns- aldur frá þeim tíma, að fátækum fjölskyldum var sundrað og máttu þola hreppaflutninga leituðu þær til sveitarinnar. Þetta er að sjálfsögðu liðin tíð, en minningin lifir í hugum gamla fólksins og stolt þess er slíkt, að það vill flest annað en að „fara á sveitina" eins og það var kallað. Það á að vera okkur íslendingum kappsmál að búa svo um hnútana, að enginn þurfi að leita þeirrar að- stoðar, sem starfsfólk Mæðra- styrksnefndar veitir nú daglega. PERES EKKIFRAM UM SKEIÐ voru líkur á því að Shimon Peres, fyrrverandi for- sætisráðherra Israels, myndi bjóða sig fram í kosningum um embætti forsætisráðherra. Nú virðist ljóst að af því verður ekki. Peres, sem er 77 ára gamall og hefur verið í fremstu víglínu ísraelskra stjórnmála í marga áratugi, naut ekki stuðnings eigin flokksmanna, sem stóðu við bakið á Ehud Barak forsætisráðherra. Hann varð því að afla sér stuðnings tíu þingmanna úr öðrum flokkum til að geta tilkynnt um framboð og leitaði til Meretz-flokksins um stuðning. Eftir að hafa tekið vel í málaleitan Peresar í fyrstu lögðu þingmenn Meretz hins vegar að þeim Peres og Barak að ná samkomulagi um að ein- ungis annar þeirra yrði í framboði til að koma í veg fyrir að þau öfl er vilja friðarsamninga við Palestínumenn myndu ganga klofin til kosninganna 6. febrúar nk. Það tókst og því munu þeir Barak og Ariel Sharon, leiðtogi Likud-bandalagsins, takast á um for- sætisráðherraembættið. Skoðanakannanir undanfarna daga hafa bent til að Peres njóti verulegra vinsælda meðal kjósenda og að hann myndi sigra Sharon í kosningum. Stuðningsmenn Baraks hafa á móti bent á að Peres hafí oft áður unnið kosningar í skoðanakönnunum en tapað þeim þegar á hólminn var kom- ið. Barak bindur nú vonir við að hann muni ná að snúa dæminu sér í hag með að ná samningum við Palestínu- menn fyrir kosningar. Samninga- menn Israela og Palestínumanna hafa átt í viðræðum í Bandaríkjunum undanfarna daga og áttu þeir m.a. fund með Bill Clinton Bandaríkjafor- seta á miðvikudag. Greinilegt er að Clinton leggur ríka áherslu á að sam- komulag náist enda hefur það verið eitt af meginmarkmiðum hans í utan- ríkismálum á forsetaferlinum að verða sá forseti Bandaríkjanna er tekst að setja niður deilurnar fyrir botni Miðjarðarhafs. Hins vegar ligg- ur einnig fyrir að Clinton mun láta af störfum innan nokkurra vikna og get- ur því ekki látið til sín taka af sama afli og áður. Þegar upp er staðið eru það hins vegar kjósendur í ísrael er munu ráða úrslitum og nú eru kostirnir að minnsta kosti skýrir. Annars vegar Barak, sem, þrátt fyrir átök undan- farinna mánaða, hefur teygt sig lengra 1 samningaátt en nokkur fyrri forsætisráðherra Israels og hins veg- ar Sharon, sem er í hópi þeirra stjórnmálamanna í ísrael, er vill gefa sem minnst eftir í samningum við Palestínumenn. Framtíðarsýn verkfræðinga Landsvirkjunar að hvetja konur til sóknar í greinina Vilji okkar og markmið er að auka hlut kvenna Sviðsstjóri skurðlækningasviðs Landspítala hefur áhyggjur af flótta lækna frá störfum á sjúkrahúsum Einkasjúkrahús rísi • á lóð Landspítala Hjá Landsvirkjun starfa um 300 manns, þar af 70 konur. Flestar starfa við ræstingar, sem matráðskonur eða ritarar - tíu eru há- skólamenntaðar. Jóhanna K. Jóhannesdóttir hitti að máli bær Rán Jónsdóttur, Ragnheiði Ólafsdóttur og Helgu Jóhannsdóttur verkfræðinga og Hugrúnu Gunnarsdóttur fískifræðing. Morgunblaðið/Porkell F.v. Ragnheiður Ólafsddttir, Rán Jónsddttir, Helga Jóhannsdóttir og Hugrún Gunnarsdóttir. GLERÞAKIÐ er ekki áþreifanlegt en það vam- ar samt margri konunni að komast leiðar sinnar í fyrirtækjum þar sem karlar eru í stjómunarstöðum og konur sárafá- ar. í sumum greinum hafa konur unnið á en í öðmm er ástandið svipað og fyrir árum og áratugum síðan. Þannig er farið með verkfræðina, hefðbundið karlafag, en af framsýni og drifkrafti hafa Landsvirkjunar- kvenforkamir ákveðið að snúa vöm í sókn. „Okkar vilji og markmið er að auka hlut kvenna bæði hér í fyrir- tækinu og ekki síður úti í þjóðfélag- inu,“ segir Hugrún og Ragnheiður tekur undir: „Það var auðvitað þann- ig sem við fómm af stað með þessa hugmynd. Því verður ekkert neitað að Landsvirkjun er píramídafyrir- tæki, fáar konur í stjómunarstörfum og gengur hægt að komast upp met- orðastigann. Þetta á ekki að vera lögmál, enda lítur enginn þannig á, heldur er almennur vilji fyrir breyt- ingum,“ segir Ragnheiður. „Við funduðum saman þessar há- skólamenntuðu konur sem starfa hjá Landsvirkjun og komumst að því að við höfum sameiginlega framtíðar- sýn á stöðu kvenna innan fyrirtæk- isins. Þessi hópur beitti sér fyrir því að starfshópur, samsettur af fólki af báðum kynjum, var settur á laggim- ar og vann svo að drögum að jafn- réttisáætlun fyrir Landsvirkjun sem nú er verið að vinna út frá,“ segir Rán. „Það hefur orðið mikil áherslu- breyting í jafnréttismálum, við erum miklu meira farin að tala um raun- hæft jafnrétti en ekki yfirráð, skap- að ástand þar sem engin togstreita verður á milli vinnu og einkalífs," segir Helga og vitnar til viðhorfs- könnunar sem gerð var meðal starfsfólks þar sem spurt var út í jafnréttismál og sýndu niðurstöður hennar að aðaláhersla var lögð á að jafnrétti væri fyrir alla, þá sem em með fjölskyldur jafnt sem einstak- linga. Misjöfn viðbrögð við jafnréttisnefnd í fyrstu „í eðli sínu heíur Landsvirkjun verið karlafyrirtæki, bæði vegna þess að verkfræðin er karlastétt og svo er afar stór hluti starfsmanna þess iðnaðarmenn, t.d. vélfræðingar, rafvirkjar, rafeindavirkjar o.s.frv. Sumir fóra þeir í vissa vöm í jafn- réttisumræðunni og menn tóku mjög misvel í það að kominn væri einhver hópur sem ynni að jafnrétt- ismálum. Við urðum varar við það í upphafi að ekki vora allir um eitt sáttir við hugmyndir okkar um breytingar," segir Rán, „og í raun- inni mættu okkur stundum afar misjöfn viðbrögð - menn spurðu furðu lostnir hvað við ætluðum eig- inlega að gera þar sem engar konur væri að finna í þessum geira hvort sem er.“ Fleiri konur í verkfræði „Fyrirtæki af þessari stærðar- gráðu getur gefið margt til baka til þjóðfélagsins,“ segir Ragnheiður, „hugmyndir um aukna samtvinnun milli náms í orkustörfum og atvinnu- lífsins er á dagskrá og fyrirhugað að veita fleiri háskólanemum verkefni til að vinna að fyrir okkur og fá þannig verðmæta hagnýta reynslu." „Það er reyndar að verða mikil vakning meðal fyrirtækja um þetta, það er áhugi á að nýta sér þennan hafsjó fróðleiks og vinnuafls sem er í háskólunum. Það njóta allir góðs af þessu.“ tekur Helga undir. Ein hugmyndanna sem er á vinnslustigi er að veita styrki til kvenna í raungreinum og ráða konur í starfsþjálfun til Landsvirkjunar. Blaðamanni verður spum hvort þetta sé ekki kynjamismunun og hvort karlstúdentar eigi ekki eftir að rísa upp og kreíjast jafnræðis? „Þetta gengur auðvitað ekki að ei- lífu en á meðan við eram í svona of- boðslegum minnihluta er grandvöll- ur fyrir þvi að beita svona aðferðum - þær hljóta svo að verða endurskoð- aðar eftir að einhveiju vissu mark- miði er náð en það er oft miðað við 30%,“ segir Rán. En það er langt þangað til konur ná því að vera þriðj- ungur starfandi verkfræðinga, sam- kvæmt tölum írá Verkfræðinga- félagi íslands era um 1.800 starfandi verkfræðingar á landinu í dag og af þeim era 107 konur á skrá. „Sjálf er ég mjög ósátt við alla mismunun en ég géri mér líka grein fyrir að ef við ætlum að breyta ein- hverju krefst það róttækra að- gerða,“ segir Helga. „Við vonumst auðvitað til þess að eftir 20-30 ár getum við horft tU baka til reglna eins og þeirrar sem kveður á um að ef tveir jafnhæfir einstak- lingar af gagnstæðu kyni sæki um starf þá sé sá aðili ráðinn sem jafni kynjahlutfallið á vinnustaðnum, og þá verði þetta orðið svo úrelt að við hlæjum að því að í „gamla daga“ hafi þetta verið nauðsynlegt. En því miður er raunin önnur í dag og við þurf- um enn á jafnréttislög- gjöfinni að halda til þess að fá fólk til að hugsa, því það vill oft gleymast hvemig staðan er á atvinnumarkaðinum,“ segir Hugrún. Auk þessa verður einnig lögð áhersla á að vekja áhuga yngri kvenna og í vetur verður stelpum úr verkmenntaskólum landsins boðið í heimsókn í aflstöðvamar þar sem þær fá að kynnast starfseminni. „Nú eram við að greina það sem hægt er að gera og ætlum svo í fram- haldinu af því að vinna áft’am. Hug- myndin að skipulögðum heimsókn- um í aflstöðvamar era hugsaðar sem tækifæri fyrir stelpur að koma á sín- um forsendum þar sem þær geta verið ófeimnar við að spyrja spum- inga en margar stelpur virðast hreinlega ekki þora að spyrja þegar strákamir era með af ótta við að virðast fávísar." „Meginástæðan fyrir að konur fara ekki í raungreinar að mínu mati er hvemig skólákerfið sjálft er. Raungreinaiogin stærðíræði, eðlis- og efnafræði hafa í gegnum tiðina verið skipulögð og oft kennd af körl- um. Verkfræðinámið er t.d. byggt upp af karlmönnum og algjörlega skipulagt fyrir karlmenn," segir Helga og viðurkennir að ein merki- legasta uppgötvun sem hún hafi gert í lífinu hafi verið að konur og karlar hugsi bara alls ekki eins. Ragnheið- ur er sammála síðasta ræðumanni og segir mikilvægt að muna eftir og tala um eðlislægan mun á kynjunum og það sé afar nauðsynlegt að konur hasli sér sterkari völl við samningu kennsluefnis. ,Á meðan það era nær eingöngu karlar sem semja náms- efnið í raungreinunum verður það miðað að þeirra þörfum - það er líka ósköp eðlilegt enda getum við ekkert ætlast til að þeir fái allt í einu ein- hverja kvenlega innsýn.“ Helga tekur undir orð Ragnheið- ar: „Þeir hafa önnur sjónarhorn og aðrar þarfir og áhugamál. Einmitt þess vegna þurfum við að nálgast kennsluna og námsefnið frá öðru sjónarhorni. I kennslubókunum er miklu minna sem vekur áhuga kvenna á þessum fogum en karla. Annað vandamál sem snertir bæði kynin jafnt er stöðnunin í skólakerf- inu, flestar starfsgreinar elta nýj- ungar - það vinnur enginn við gamla tölvu svo við endumýjum tölvumar á tveggja ára fresti, sjálf föram við á hvert endurmenntunamámskeiðið á fætur öðra, við höldum þannig þekk- ingu okkar og tileinkum nýja tækni og kunnáttu. En það sem er staðnað í þjóðfélaginu, bæði hér og á alþjóða- vísu, er skólakerfið - kennsluaðferð- ir eru gamaldags, kennsluefnið gam- aldags, sömu bækur jafnvel kenndar áratugum saman - það era fá fram- faraskref stigin og þróun verður sáralítil!“ „Það byggir svo margt í þjóðfélag- inu á innri uppbyggingu fyrirtækja, á tækni sem við eram að hanna, s.s. vegagerð, húsagerð og ef það era bara karlmenn sem koma að hönn- uninni þá era hlutimir auðvitað sér- hannaðir með þá í huga. Helming- urinn af þjóðfélaginu era konur og við þurfum að hanna með þær í huga líka,“ segir Ragnheiður. „Þá komum við aftur að þessum áherslupunkti um mikilvægi þess að vinna saman að settu marki - það er jákvætt fyrir alla. Því reynum við hér hjá Landsvirkjun ekki aðeins að vinna í blönduðum kynhópum heldur einnig í blönduðum faghópum þar sem ólíkar skoðanir og þarfir takast á til að ná í sameiningu haldbærri lausn. Hér vinna verkfr'æðingar, við- skiptafræðingar, náttúrufræðingar og fleiri stéttir og fyrir vikið verður framkvæmd verksins betri þar sem ijölbreyttari menntun og reynsla skilar árangri," segir Hugrún. Reglustikur og rúðustrik Það er fleira en ójafnt kynjahlut- fall sem brennur á fjórmenningun- um. „Það virðist almennt vera leyfi- legt og jafnvel viðurkennt að tala um verkfræðinga sem leiðinlega, gráa og stífa reglustikukarla í rúðustrik- uðum heimi, sérstaklega þá sem starfa hjá Landsvirkjun. Svona tal hefur neikvæð áhrif á það starf sem við eram að reyna að vinna. Hér fá frjóar hugmyndir að dafna, lausnir era fundnar á vandamálum." Helga tekur undir og segir með þunga: „Stjómmálamennirnir okkar hafa líka í gegnum tíðina verið duglegir við að skýla sér á bak við Lands- virkjun og láta sem við tökum allar ákvarðanir um hvort, hvar og hve- nær skal virkja. Málið er að við eram ekki vondi karlinn í þessu máli þar sem endanleg ákvörðunartaka er ávallt þeirra.“ „Stærsti hluti af starfsemi Landsvirkj- unar er ekki að byggja virkjanir heldur reka þessar tíu aflstöðvar sem við eigum,“ minnir Ragnheiður á og bætir við: „Þetta er mjög góður vinnustaður, fólki líður vel hér og fæst við spennandi verk- efni. Eini gallinn, ef galla skyldi kalla, fyrir utan ójafna kynjaskipt- ingu, er að það er mjög lítil endur- nýjun og fólk situr sem fastast hér, sumir hafa jafnvel starfað hér frá því fyrirtækið var stofnað. Þetta er svo- lítið hættulegt því eftir um tíu ár missum við stóran hluta af þekkingu okkar út úr fyrirtækinu þar sem um 60 starfsmenn koma til með að hætta á þessum næstu 10 til 15 áram.“ Hin- ar taka undir og segja tímann því vera hárréttan fyrir ungar konur að hasla sér völl innan fræðanna því sóknarfærin bíði á næstu áram. „Endumýjun er hæg og stöður losna því samkvæmt hægt hjá Landsvirkjun. Við geram einmitt grín að því að við eram undir þessu blessaða glerþaki og komumst ekk- ert upp,“ segir Rán og Helga grípur orðið á lofti, „það liggur við að við séum enn í kjallaranum. Okkur finnst þetta mjög áþreifanlegt, það verður bara að segjast eins og það er.“ Spurðar hvort þeim finnist þá eins og þeim sé vísvitandi haldið niðri svara þær einróma neitandi því það séu ekki eingöngu konur sem færist hægt upp metorðastigann heldur gildi það jafnt um alla - leiðin upp á við sé löng í öllum tilfellum. Áfram stelpur! „Við sem verkkonur og verkfræð- ingar eram með alla karlatæknina á hreinu - við eram búnar að læra þetta allt saman en við kunnum líka að pijóna og baka og hljótum því að vera miklu fjölhæfari en karlamir," segir Rán og skellihlær að eigin sleggjudómum og bætir svo við: „Það hefur nú reyndar heyrst hér innan veggja að einstaka menn grípi í hannyrðir þótt slíkt fari hljótt.“ Þrátt fyrir spumingaregn stallsystr- anna um hver eða hverjir eigi þar hlut að máli er Rán þögul sem gröf- in. Konum hefur fjölgað í efnaverk- fræði og umhverfisverkfræði sem að sumra mati era „mýkri“ hliðar greinarinnar. „Já, konur era kannski að koma inn þá leiðina en vélaverkfræði og rafmagnsverk- fræði virðast enn vera karllægar greinar," segir Ragnheiður. „Það hefur nú verið stoínaður kvennahóp- ur innan Verkfræðingafélagsins og það opnaði nýjan heim fyrir mér þar sem maður varð áður ekkert var við konur innan félagsins.Við eram svo dreifðar og fáar að við vitum varla hver af annarri. Þessi hópur er líka að vinna markvisst að því að bæta hlut kvenna innan verkfræðinnar þannig að við sækjum að úr mörgum áttum.“ „Það er ekki nóg með að viðhorfið gegn verkfræðingum sé almennt frekar neikvætt - en ef þú ert verk- fræðingur og kona í ofanálag þá ertu meira en pínulítið skrýtin,“ segir Helga. Hinar taka undir og viður- kenna sposkar á svip að vera stund- um svolítið afskiptar í jólaboðum og fermingarveislum þar sem fólk virð- ist feimið við að brydda upp á um- ræðuefnum við verkfræðingana. „Maður er nú ekki litinn homauga en fólk veit kannski ekki alveg hvemig á að taka manni,“ segir Helga. En það era ekki aðeins hóg- værir og hljóðlátir veislugestir sem era smeykir. „Karlmönnum stafar ákveðin ógn af kvenverkfræðingum," heldur Helga áfram, glottir og skýtur að sögu um ónefnda einhleypa starfs- systur þeirra sem segist vera hjúkr- unarfræðingur þegar hún fer út að skemmta sér - reynslan hefur kennt henni að segi hún satt og rétt frá þá hverfi kappamir á ól- ympíumetshraða. „Það skiptir engu máli hvort eða hvað þeir era menntaðir, bless- aðir öðlingarnir fara bara í baklás.“ Að öllu gamni slepptu setur Ragn- heiður punktinn yfir i-ið í um- ræðunni. „Við eram að hvetja konur til að fara út í þennan bransa og það er alveg Ijóst að þetta er karlaum- hverfi og það er ekki alltaf dans á rósum. Þú þarft að berjast ákveðið fyrir tilvera þinni, ekki bara sem verkfræðingur og fagmaður sem slíkur, heldur líka af því þú ert kona og verkfræðingur. Með aukinni vit- und og hvatningu getur og verður gerð bót á þessu þannig að konur sæki í raungreinar. Þetta hefur t.d. sýnt sig í læknisfræðinni sem var áð- ur hefðbundið karlastarf en er nú með jafnt kynjahlutfall og það mun líka gerast í verkfræðinni, það tekur bara tíma og atorku." „Svo er heldur ekki hægt að líta fram hjá því að þetta er betur launað starf en hin hefðbundnu kvenna- störf!“ segja þær að lokum. Höfum sam- eiginlega framtíðarsýn Stundum svo- lítið afskiptar í jólaboðum Skurðaðgerð á Landspítala - háskólasjúkrahúsi. Loka hefur þurft einni skurðstofu þar stóran hluta úr ári vegna spamaðar. Með því að reisa einka- sjúkrahús á lóð Land- spítala - háskólasjúkra- húss gæti hann haft betri aðgang að lækn- um og hjúkrunarfræð- ingum þar og sinnt bet- ur rannsóknar- og kennsluhlutverki sínu. Jóhannes Tómasson hleraði hugmyndir um málið. ALLMÖRG síðustu ár hef- ur sú þróun verið í spít- alaþjónustu að ýmsar einfaldar skurðaðgerðir og önnur læknisverk hafa flust frá sjúkrahúsum á stofur lækna. Hafa læknar sinnt þessum verkefnum eftir vinnudag sinn á sjúkrahúsun- um og fengið greitt fyrir þau frá Tryggingastofnun ríkisins. Þetta hefur þýtt að nemar í læknisfræði og hjúkrunarfræði hafa í raun misst af því að fá kennslu í hluta af sínum fögum, þeim verkefnum sem spít- alar hafa að miklu leyti orðið að horfa á eftir til einkastofa lækna. Jónas Magnússon, prófessor og sviðsstjóri skurðlækningasviðs Landspítala - háskólasjúkrahúss, hefur áhyggjur af þessari þróun. Segir hann það skapa mörg vanda- mál ef læknar og hjúkranarfræð- ingar leita í störf í einkageiranum þar sem laun séu hærri og þá verði sífellt erfiðara að hafa nægan mannafla til að manna vaktir og annast þá erfiðu þjónustu sem veita þurfi á sjúkrahúsunum. Hann segir ekki óeðlilegt að fólk leiti í þessi störf utan spítalans sem séu unnin svo til eingöngu á dagvinnutíma. En hann telur hægt að snúa þessari þróun við að nokkra leyti. „Einkarekstur og ríkisrekstur í heilbrigðisþjónustu styðja hvort annað og ég teldi skynsamlegast að einkarekinn spítali yrði settur niður á lóð Landspítalans þannig að sam- gangur verði sem mestur milli spít- alanna til þess að kostir beggja rekstrarforma nýtist sem best.“ Miðstöð var undirbúin við Sjúkrahús Reykjavíkur Þessa hugmynd segir hann ekki nýja af nálinni, Jóhannes M. Gunn- arsson, þáverandi lækningaforstjóri á Sjúkrahúsi Reykjavíkur, hafi sett hana fram áður. Jóhannes, sem er framkvæmdastjóri lækninga á Landspítala - háskólasjúkrahúsi, sagði í samtali við Morgunblaðið að fyrir um þremur áram hefði verið mikil hreyfing á læknum á SHR og margir haft hug á að hætta störfum við spítalann og flytja sig alveg á stofur sínar. Hefði hann þá sett fram þá hugmynd við heilbrigðis- ráðuneytið að leyft yrði að reisa læknamiðstöð á lóð sjúkrahússins, vísi að einkasjúkrahúsi. Læknar sem vildu vinna að einhveiju leyti sjálfstætt gætu þá sinnt ákveðnum ferliverkum þar en verið tiltækir sjúkrahúsinu ef á þyrfti að halda og væra eftir sem áður með stöður þar. Jóhannes segir ráðuneytið hafa tekið jákvætt í hugmyndina en svar- ið ekki hafa fengist fyrr en eftir 9- 10 mánuði. Þá hafi margir læknanna verið famir og ekki áhugi hjá þeim að stofna til slíkrar lækna- miðstöðvar. Það hafi alltaf verið hugmyndin að læknarnir sjálfir stæðu fyrir henni, spítalinn hefði ekki tök á því. Jóhannes segir tvennt vinnast með einkarekinni læknastöð á lóð spítalans. Þá sé hægt að nýta hann til kennslu og rannsókna ásamt með Landspítal- anum. Einnig að hafa mun betri og skjótari aðgang að læknum í næsta húsi á lóðinni ef sérstakar aðstæður koma upp, t.d. hópslys, í stað þess að þurfa að ná til þeirra á mörgum stöðum víðs vegar um borgina. Jónas segir þróun í lækningum hafa orðið slíka síðustu tvo til þrjá áratugina að læknar hafi í auknum mæli tekið að sér að sinna ýmsum læknisverkum á stofum sínum. í þessu sambandi vill Jónas taka sérstaklega fram að ekki þurfi að finna að verkum lækna sem starfa á stofum sínum, þar séu gæði í háveg- um höfð og þar sé vinnan vönduð í alla staði. Þar komi hins vegar upp fylgikvillar rétt eins og á spítalan- um og gerist alls staðar. Þegar þeir koma upp, blæðingar, sýkingar eða annað, þarf að senda sjúklingana á bráðamóttöku Landspítalans þar sem ekki er vakt á læknastofunum. Þannig þurfi spítalinn að hlaupa undir bagga og segir Jónas ekkert athugavert við það, hann sinni að sjálfsögðu slíkum skyldum sínum. Sífellt erfíðara að manna vaktir „Þannig hefur til dæmis stór hluti af beinalækningum farið út svo sem liðspeglanir, margar smærri skurð- aðgerðir, ýmislegt í lýtalækningum og alls kyns kviðspeglanir. Inni á spítalanum er áfram allt sem varðar þungar, flóknari og dýrari aðgerðir, slysin og bráðaþjónustan. Þetta þýðir að við þurfum að hafa nægan mannskap til að manna vaktir, sem verður sífellt erfiðara þegar fólk leitar í störf utan spítalans. Krafan er líka alltaf að verða harðari um að minnká vaktabyrðina hjá heilbrigð- isstéttum. Fyrir skurðlækningasviðið þýðir þetta líka að læknanemar sem hér era kynnast aðeins hluta af skurð- lækningunum, meðalþungum og þungum aðgerðum en ekki þeim sem era minni háttar." Prófessorinn segir þetta einnig spumingu um skipulag framhalds- náms lækna. Landspítali - háskóla- sjúkrahús getur nú boðið útskrifuð- um læknum að hefja framhaldsnám í skurðlækningum í tvö ár og er það gilt til frekara náms í Bretlandi eða á Norðurlöndunum. Landspítalinn beri ábyrgð í kennslu lækna og hjúkrunarfræðinga og hana verði að veita á öllum sviðum þessara greina. En Jónas segir þennan flutning verkefna frá spítalanum til einka- stofa eða einkasjúkrahúss líka hafa áhrif á fjárhagslegu hliðina. „Þarna era líka tekin frá okkur verk sem geta gert rekstur spítalans hag- stæðan og þýtt aukna og betri nýt- ingu á tækjakosti spítalans og eins og ég nefndi áður þá sitjum við í staðinn uppi með þyngstu verkefn- in. Þess vegna sé ég nauðsyn þess að einkarekinn spítali sé í sem mestri nálægð við Landspítalann," heldur Jónas áfram, „þannig getur við best tryggt aðgang nema okkar að þeim efnivið sem slíkur spítali fæst við til náms og rannsókna." Betri kjör utan spítala ÁHUGI lækna á að starfa ekki eingöngu á sjúkrahúsum heldur og á eigin stofum stafar meðal annars af því að þar eiga þeir möguleika á mun betri launa- kjörum en i föstu starfi. Telja sumir að kjörin séu helsta ástæða þess að mikill áhugi er meðal lækna á að sinna verkefnum í einkarekstri. Sjúkrahúslæknar eru á föstum launum og fá greitt fyrir vaktir og yfirvinnu. Segja má að daglegt starf lækna á spítala fari að lang- mestu fram á dagvinnutíma og iðulega er vinnudegi þeirra lokið áður en átta stunda vinnuskylda er uppfyllt nema þeir haldi sjálf- stæðum verkefnum áfram, t.d. sjálfstæðum rannsóknum eða verkefnum sem tengjast kennslu. Hafa þeir því margir haldið á stofur sfnar sfðdegis og sinnt þar sjúklingum hluta úr degi, einn eða fleiri daga í viku hverri. Þannig hafa þeir með tiltölulega stuttum vinnudegi á stofu tekið inn jafnhá laun og fyrir spít- alvinnuna og oft hærri. Þetta er hins vegar mjög mis- jafnt eftir sérgreinum. Sérfræð- ingar sem sinna einkum minni að- gerðum og margs konar speglunum, skurðlæknar sem lyf- læknar hafa tileinkað sér þessi vinnubrögð. Skurðlæknar með sérfræðiþekkingu í hjarta- eða heila- og taugaaðgerðum hafa hins vegar enga möguleika á að koma upp stofu með nauðsyn- legum tækjabúnaði sem kostar tugi milljóna. Störf þeirra eru því svo til eingöngu bundin við spít- alann. Þetta hefur valdið nokk- urri mismunun og til að koma til móts við þessi atriði hefur verið reynt að umbuna þeim læknum sem eingöngu starfa á spftala. Fá þeir svokallað helgunarálag fyrir að vera þar í fullu starfi og að einbeita sér að starfínu þar.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.