Skírnir - 01.08.1905, Side 18

210
Verzlun Islendinga og samvinnufélagsskapur.
Láta menn venjulega hönd selja hendi, því að öll við-
skifti verða greiðust á þann hátt og ódýrust. Félög þessi
hafa búð, sem félagar geta fengið vörur í alt árið. Af-
greiðslumaðurinn er launaður og fær oft 6% af verzlunar-
upphæðinni, en þá verður hann að ábyrgjast að vörurnar
rýrni ekki, en hjá því er ekki hægt að komast með sumar
þeirra, svo sem sykur; hann leggur til pappír til umbúða
og flytur sumar vörurnar frá næstu járnbrautarstöð heim
til sín. Hann býr venjulega í sama húsi og búðin er.
Þá er kostnaðurinn er frá dreginn, hefir hann í laun eigi
meira en 4°/0 og ókeypis húsnæði.
Einn af stjórnarmönnunum er venjulega bók- eða
reikningshaldari. Hann heldur bók yfir vörur þær
sem sameignarkaupfélagið fær; og fær hann þóknun fyrir
það. Formaður stjórnarinnar pantar venjulega vörur
hjá samfélaginu eftir þörfum.
Þetta, sem eg hefi nú sagt hér, eru að eins bend-
ingar til íhugunar. En eins og yður mun vera ljóst
er hér um þýðingarmikið mál að ræða, í raun réttri það
mál, sem ásamt ræktun landsins er undirstaðan undir
öllum efnahag þjóðarinnar. Það hefir hina mestu þýð-
ingu, að ágóðinn eða sem mestur hluti af ágóðanum af
afurðum landsins og af verzluninni lendi hjá landsmönn-
um sjálfum. Hér er um svo mikla fjárupphæð að ræða,
að á 10 til 20 árum nemur það jafnmiklu og Is-
land alt kostar með öllum húsum og lausafé,
bæði lifandi og dauðu. Þá er það verzlunarlag kemst
á, að rnestur ágóðinn af verzlun landsins lendir hjá lands-
mönnum sjálfum, þá fer ísland fyrst að taka stórkost-
legum framförum á skömmurh tíma.
En því má eigi heldur- gleyma, að allur samvinnu-
félagsskapur hefir mentandi og betrandi áhrif á menn.
Hann kennir mönnnm félagsskap og er sem verklegur
skóli, fræðandi og livetjandi til framkvæmda. Altítt er
það líka erlendis, að samvinnufélögin verji nokkru fé til
þess að menta menn og koma á ýmsum nauðsynjafyrir-
tækjum fyrir félagsmenn sérstaklega. Þau efla mentun á