Skírnir - 01.08.1905, Page 47

Tvístjörnur.
23S>
Jmrfa á allri sinni íþrótt að halda og hinum öflugustu og stœrstu
stjörnukikirum cil aS uppgötva, að stjörnurnar eru tvær. Því er
þaS, aS ágæti stjörnukíkis einatt er miSaS viS þaS, hveisu auSvelt
er aS aSgreina meS honum báSa huettina í tvístjörnu. Og æfSir
stjörnuskoSarar vita þaS, þegar þeir panta sér kíki hjá þeim, sem
húa slík verkfæri til, aS þá er þaS ekki óvenjulegt, til þess aS
gefa í skyn, hve öflugur kikirinn eigi aS vera, aS segja, aS hann
eigi aS vera svo öflugur, aS meS honum megi greina í sundur
einhverja tiltekna tvístjörnu.
StjörnufræSingar hafa um langan aldur rannsakaS þessa hnetti
meS mestu grandgæfni, og þaS er nú vitanlegt, aS þaS eru aS
minsta kosti tíu þúsund tvístjöruur á víS og dreif um himinínn.
I raun og veru virSist hvert ár bæta viS tölu þeirra. Eftir því
sem stjörnukíkirarnir hafa batnaS og stjörnuskoSurunum fjölgaS,
hefur þaS þráfaldlega boriS viS, aS stjörnur, sem áSur hafa veriS
álitnar einfaldar, hafa í rauu og veru reynzt aS vera tvístjörnur.
Til þess aS skyra þetta, tná geta þess, aS mjög óþreytandi og
ágætur stjörnuskoSari í Ameríku, S. W. B u r n h a m, hefur bætt
ekki færri en þúsund tvístjörnum viS þær, sem áSur voru kunnar.
Margar af uppgötvunum hans hafa leitt í Ijós mjög fagrar og
vandfundnar stjörnur.
ÞaS kynni nú í fljótu bragSi aS virSast svo, sem samband
þeirra tveggja hnatta, er mynda tvístjörnu, syndist aSeins vera
nokkurt samband, væri sjónhverfing, en væri ekkert samband í raun
og veru. ÞaS liggur í augum uppi, aS ef stjörnunum hefSi veriS
stráS út um himingeiminn í ótölulegum sæg, þá hlyti opt svo aS
atvikast hingaS og þangaS, aS tvær stjörnur væru hér um bil í
sjónarstefnu, bæru hvoi í aSra. Hvenær sem þetta atvikaSist svo,
mundu báSar stjörnurnar auSvitaS s/nast samfastar á himninum.
ÞaS má játa þaS viSstöSulaust, aS af hinum rnörgu þúsundum af
stjörnum, sem kannast er viS aS séu tvístjörnur, þá eru þær ekki
fáar, sem svona stendur á; þess konar samstæSa af stjörnum mynd-
ast venjulega ekki af hnöttum, sem eru hlutfallslega nálægir hvor
öSrum. NálægSin, sem sýnist vera milli þeirra, er einungis sprottin
af þeirri tilviljun, aS þegar þær eru skoSaSar frá jörSunni, þá eru
þær hór um bil í sömu steftiu, bera hvor í aSra. Onnur af tví-
stjörnunum getur í raun og veru veriS tíu sinnum eSa hundraS
sinnum fjær oss en hin.
Hinn mikli fjöldi af tvístjörnum, þar sem báSir hnettir eru
ákaflega nálægir hvor öSrum, mundi samt ekki eiga langt í land