Skírnir - 01.12.1907, Blaðsíða 36

324
Jónas Hallgrímsson.
og eðlilegar og tamdar af tignum anda. Aldrei neitt of
eða van. Setningarnar eru stuttar að jafnaði og líða fram
í léttstígum fylkingum eftir fallanda hugsanarinnar. I
kvæðunum ganga oft dýrir hljómþræðir gegnum erindin.
En hvaðan er runnin þessi fegurð og yndisþokki sem
heillar hugann? Það er hvorttveggja ytra mark ætt-
göfginnar. Hvert orð og hver setning Jónasar á ætt sína
að rekja til þess sem íegurst er og tigulegast i tungu
vorri. Þar er enginn bastarður, enginn uppskafningur.
Enginn hefir betur sýnt það en Jónas að íslenzkan þarf
ekki að blanda blóði við önnur mál til þess að yngja sig
upp og verða vaxinn kröfum tímans í hverju sem er.
Hún á nógan lífsþrótt í sjálfri sér. Gott dæmi þess er
þýðing Jónasar á stjörnufræði Ursins. Stjörnufræðin er
eflaust sú grein sem einna erfiðast hefir verið um að rita
á íslenzku þá. En Jónas leikur sér að því. Málið á
þýðingunni er svo þýtt og yndislegt að engan skyldi í
fyrstu gruna, hvílíkur sægur þar er af nýjum orðum. Eg
hefi til gamans skrifað hjá mér hátt á annað hundrað
þessara nýyrða. Hér eru nokkur þeirra, gripin af handa-
hófi: sjónarhorn, sólkyndlar, sverðbjarmi, Ijósvaki, sjónauki,
sjónfœri, sjónarsvið, sjónarmunur (parallaxe), samhliði,
breiðhorn, mjóhorn, klofalinur, sporbaugur, sporbaugsgeiri,
fleygbogi (parabole), breiðbogi (hyberbole), sólnánd, sólfjœrð,
Ijósvilla (aberration), rugg (nutation), hringskekkja (excen-
tricitet), viðvik (vibration), staðvindar, eldvarp, sjálfbjartur.
Eins og þessi dæmi sanna hefir hann ýmist tekið orð
sem til voru í málinu og fengið þeim nýja merkingu, eða
hann setur saman ný orð svo eðlileg og blátt áfram að
mann furðar mest hvers vegna þau hafa ekki verið til í
þúsund ár. Um nýyrðin sín segir hann í formálanum
meðal annars:
»Ég vonast einnig eftir að önnur betri komi bráðum
í stað sumra þeirra, og að þessi litla fjárgata, er eg nú
hefi lagt, verði með tímalengdinni að breiðum og ruddum
þjóðvegi«.