Skírnir - 01.12.1907, Side 88

Erlend tíðindi.
Fádœma peninga(vandrœði um mestallan hinn mentaða heim
eru höfuðtíðindin frá því slðast, með margvíslegum áföllum, er þar af
rísa, einkum almennum atvinnuskorti og harðrétti. Sú óáran hófst
í Noiður-Ameríku um veturnætur og færðist þaðan austur um
haf hingað í álfu. Þar vestra, í Bandaríkjum, hafði verið uudan-
farin ár mikill gangur í flestum gróðafyrirtækjum, og sum hluta-
bréfaeign komist í geipiverð, með fram fyrir misindisbrall og blekk-
ingar féglæframanna. Þar kom loks, að fáum gat dulist, að hór
var of geyst farið, og fylgdi því alment vantraust á verðmæti hluta-
bréfanna. Þau hröpuðu niður úr öllu valdi. Enginn vildi eiga
þau og urðu menn fengnir að fá fyrir þau hvaða lítilræði sem var
í peningum. Stórgróðasamlögin gengu þar á undan eða höfðingjar
þeirra, og héldu sem fastast utan að peningabirgðum þeim, er þeir
komust yfir þann veg. Þeir höfðu og það í huga öðrum þræði, að
gera Bandaríkjaforsetanum, Roosevelt, sem mestan óleik með al
mennum vandræðum, er þeir ætluðust til að honum yrði um kent,
til hefnda fyrir ósleitilega viðleitni hans að hnekkja skaðræðisáhrif-
um stórgróðasamlaganna á almennings hag með miskunnarlausu okri
á flestum lífsnauðsynjum; og mögnuðust þær yfingar hvað mest,
er farið var að hafa orð á í sumar, að Roosevelt mundi hugsa til að
verða kjörinn forseti í þriðja sinn.
Nú hófst aðstreymi að bönkuuum, að ná í það sem þar áttu
menn inni. Urðu svo mikil brögð að því á skammri stundu, að
þeir hættu ymsir að geta staðið í skilum. Það skapaði tortrygni
á hendur hinum, og ruddust menn hver um annan þveran að ná
í það, sem þar áttu þeir, og lögðu fyrir í kistuhandraðann heima
hjá sór. Það nam hundruðum miljóna í dollurum á fám dögum.
Þar með dróst ógrynni fjár út úr allri veltu og uxu fyrir það pen-
ingakröggurnar um allan helming. Atvinnufyrirtæki teptust, þau
er studdust við bankalán, svo sem alment gerist, og atvinnustofn-