Skírnir - 01.08.1914, Page 83

Hafa plönturnar sál?
30T
lokuð fyrir, og sýna viðskifti við umheiminn. Þetta er
hvorttveggja í senn tákn og skilyrði vökuvitundarinnar.
En plantan sýnir þessi merki vöknunar tvisvar og á
tvennan hátt: Fyrst gerir hún það í eitt skifti fyrir öll
þegar hún rýfur fræskurnið og fer að spretta; og svo t
hvert skifti sem brumin springa út.
Það er líkt og dýrið. Það vaknar í eitt skifti
fyrir öll úr fóstur ástandinu, og vaknar eftir hvern svefn.
Munurinn er sá, að dýrið lýkur alt af upp sömu augun-
um, en plantan skýtur upp nýjum og nýjum ljósnæmum
augum.
Plantan sem vex og hlómgast er vel útbúin til að taka
á móti þeim áhrifum sem liká vekja skynjanir hjá dýr-
unum og halda þeim vakandi, þar sem hins vegar fóstrið
og sofandinn eru einmitt varin fyrir slíkum áhrifum.
Samlíf blómanna og skordýranna er svo einkennilega
náið og þau eru þar svo jafnir aðilar, að slíkt þekkist
ekki meðal sofandi veru og vakandi.
Plantan leitast ekki síður en dýrin við að sneiða hjá
hindrunum og yfirstíga þær og færa sér lífsskilyrðin sem
bezt í nyt, eftir þvi sem á við i hvert skiftið. Munurinn
er sá, að dýrið getur fært sig úr stað, flúið hættuna og
farið þangað sem eitthvað er að hafa, en plantan verður
að skjóta nýjum öngum þangað, eða hætta að vaxa þang-
að sem hætta stafar frá eða ekkert er að hafa.
Plönturnar æxlast ekki síður en dýrin, og við æxlun-
ina er tengd sterkust meðvitund og sterkastar hvatir.
Ekkert fóstur er æxlunarfært.
Eins og næringarlíffæri dýranna eru í skjóli fyrir ytri
áhrifum, þannig er rót plöntunnar í jörðunni í skjóli fyrir
áhrifum ljóssins, en stöngull, blöð og blóm ofanjarðar til
að taka á móti þeim áhrifum er hjá dýrunum vekja skyn-
janir.
Fechner bendir nú ekki aðeins á það sem líkt er með
dýrum og plöntum, heldur og á mismunaratriðin, sem hon-
um virðast gefa í skyn að dýrunum og plöntunum sé ætl-
að að bæta hvort annað upp.
20*