Skírnir - 01.08.1914, Blaðsíða 53

íhald og framsókn. 277
miðöldunum, einmitt þegar trúar- og kirkjuvaldið var al-
ráðandi.
Ihaldssemin, sem í fyrstu var maðurinn allur, hefir nú
lækkað seglin á mörgum sviðura, þar sem framsóknin hefir
rutt sér braut. Lindir breytingagirninnar er í upþhafi
voru sundraðar og máttlitlar í frumfjalli kyrstöðunnar eru
nú sívaxandi straumar, sem flæða um hálfan heiminn og
meira til. Eins og íhald býr í holdi og blóði sumra manna,
svo er framsóknin í insta éðli annara. Hún á sér eina
meginuppsprettu, en það er æ s k a n eða meiri hluti unga
fólksins í þeim löndum, þar sem nokkurt breytinga for-
dæmi er. A þessum tíma æfinnar vex og styrkist líkam-
inn hraðfara, þá er lífsfjörið mest, þá er hver heilbrigður
maður fullur af gróðurmagni vorsins og orkuafgangi, sem
leitar viðfangsefna. Það er Kaldadalshugur, sem æskir
mótstöðu og hindrana til að ryðja úr vegi. Þá er ímynd-
unin sístarfandi. Menn sjá sjónir, sem ekki eru af þess-
um heimi, dýrðlegar skýjaborgir, sem skína bjart við hlið
grárra hreysa veruleikans. Ekkert er þá auðveldara en
að gera samanburð hugsjónunum í vil, að íinna mein sem
þarf að bæta. Alt þetta hreyfiafl mannsins beinist þá að
framsókn, en hömlurnar eru að sama skapi veikar. Fjörið,
hugsjónirnar, góður málstaður og frægðarlöngun knýr menn
fram. Hinsvegar er vald vanans varla nema hálfmyndað,
reynslan lítil, sjálfstæði í trúarefnum meira en fyr eða
síðar á æfinni, fjölskylduböndin veik og samábyrgðartil-
finningin varla farin að gera vart við sig. Þá er lagt á
tæpasta vaðið. Unga kynslóðin lítur yfir vígvöllinn, sýn-
ist varnarvirki óvinanna lág og lítil, harla auðunnin. Þá
er sagt:
»Burt alt sem okkur tefur,
Burt alt sem stendur mót.
Burt alt sem alt af sefur,
Burt alt sem nagar rót.
Með slíkum hersöngum gerir æskan uppreist, kynslóð eftir
kynslóð, hamast og ræðst á borgir gamla tímans, særist,