Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1909, Blaðsíða 7

í minnum og stutt að sannsögulegri vitneskju um löngu liðna við-
burði.1 •
III. Lómagnúpur = Núpsstaður.
Víst er talið að Núpsstaður sé samí bær og Lómagnúpur. Og
óefað er landeignin sama. En bœrinn hefir vissulega á sínum tíma
verið fluttur, þó þess sé hvergi getið. Hann hefir áður staðið beint
niður undan núpnum. Það sést af Njálu kap. 133: Þá er Flosi
segir Katli úr Mörk draum sinn, tekur liann svo til orða: >Ek þótt-
umst staddr at Lómagnúpi ok ganga út ok sjá upp til gnúpsins«.
Auðséð er, að orðin »at Lómagnúpi« eiga hér ekki við örnefnið,
heldur við bæinn. Flosi þykist fyrst vera inni í bænum og svo
ganga út úr honum. Þá sá hann upp til gnúpsins. Það gat hann því að
eins sagt að bærinn hafi þá staðið framundan núpnum. Frá Núps-
stað sér maður ékki upp til núpsins, heldur austur til hans, og svo
mundi að orði kveðið, ef bærinn hefði, þá er Njála var rituð, stað-
ið þar, sem Núpsstaður stendur nú. Hitt er auðvitað, að þá fram á
aldir leið, hefir það sýnt sig, að bænum var ekki óhætt framundan
núpnum fyrir hlaupum Núpsvatna. Þar hafa þau fært sig mjög
vestur, svo að þau hafa lagt undir sig breitt svæði vesturmeð
núpnum og útundir Núpsstað. Hafa þau fyrir fám árum spilt engj-
um þar, er liggja út frá bænum vestur að austurjaðri hrauns-
ins. Þaðan fylgja þau hrauninu austan og suðaustanmegin, þar
til er hrauntangi bægir þeim frá mýrinni. — Bæjarnafnið mun
ekki hafa breyzt nema óbeinlínis. Það liggur nærri að hugsa
sér það á þá leið: Bærinn, sem stóð undir núpnum, hefir ver-
ið stórbýli, og verið kallaður Lómagnúpsstaður (eins og t. d.
Kálfafelisstaður). En það svo verið stytt í Núpsstaður, og þvi
nafni hefir bærinn haldið, þó hann væri fluttur. Sóknarbæir Lóma-
gnúpskirkju eru horfnir, — nema ef Rauðaberg hefir legið þar til,
en ekki til Lundar, sem eg skal láta ósagt. í staðinn fyrir kirk-
juna að Lómagnúpi hefir verið sett bænahús á Núpsstað. Það stend-
ur enn og má kalla stæðilegt. Það er uppgert með »grind« og
er þiljað innan. Þó er þilverkið nú brostið á einum stað. Það
kvað vera eftir Nikulás trésmið Jónsson, bróður séra Brynjólfs í
Vestmannaeyjum. Hvorki er nú altari né ræðustóll í bænahúsinu.
Enda hafa þar ekki verið sungnar tíðir í manna minnum. Jón bóndi
á Núpsstað lætur sér þó ant um viðhald bænahússins.
1 Skýrsla um Lund kemur í næstu Árbók.
2